HASTALIKLAR BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 12

Artrit tıbbi olarak eklem iltihabı anlamına gelse de eklemler, eklem etrafındaki bağ doku­su ve tendonlar dâhil eklem bağlantılı tüm yapıların hastalıklarının ortak adıdır.

Çoğu kronik hastalıkların nedenleri ve risk faktörleri çok iyi tarif edilmiş ve iyi bilinmekte­dir. Gerek erkeklerde gerekse kadınlarda birçok kronik hastalığın ana nedenleri; sağlıksız beslenme, yetersiz fiziksel aktivite ve tütün mamülleri kullanımıdır. Bunlar istenildiğinde, kontrol edilebilen durumlardır. Eğer kontrol edilemezlerse kronik hastalığa yakalanmada yüksek tansiyon (hipertansiyon), aşırı vücut ağırlığı (obezite), anormal düzeyde yüksek kan yağları (kolesterol, LDL, trigliserit düzeyleri), yüksek kan şeker değerleri (diyabet) gibi yüksek risk faktörlerinin ortaya çıkmasını kolaylaştırırlar. Yaş ve genetik yatkınlık ise kronik hastalıkların kontrol edilemeyen faktörlerini oluşturur.

Gut hastalığının ayırt edici özelliği kırmızı renkli, hassas, sıcak, eklem şişliği olan bir rahatsızlık olmasıdır. Gut hastalığında en sık etkilenen bölge ayak başparmağının ta­banındaki tarak kemiği-parmak kemiği eklemidir. Hastalığa aynı zamanda kireçlenme, böbrek taşı ve böbrek fonksiyon kayıpları da eşlik edebilir. Bununla birlikte kireçlenme, böbrek taşı veya ürat nefropati şeklinde de var olabilir. Gutun temel sebebi kanda ürik asit düzeylerinin yükselmesidir. Kanda seviyesi yükselen ürik asit kristalleşerek eklemlerde, tendonlarda ve çevre dokularda birikir.

Kalbi besleyen damarlara koroner damarlar denir. Koroner damarların plak denilen mad­delerle tıkanmasıyla ortaya çıkan hastalığa koroner arter hastalığı denir. Damar içinde­ki plak kolesterolün birikmesiyle oluşur. Kolesterol plaklarının damarlar içinde artması damarı zaman içinde daraltır. Bu olay aterosklerozis olarak adlandırılır. Kalp damarları içinde plak oluşumunun artması kalp kasının beslenmesini güçleştirir (iskemi-yetersiz kan akımı) kişide anjina denilen göğüs ağrılarına yol açar. Anjina ağrıları, aktivite düzeyi artırdıkça, örneğin merdiven ya da yokuş çıkarken artar ve koroner arter hastalıklarının en belirgin belirtisidir. Anjina ağrıları kalp kasının yeterli kan alamadığının göstergesidir.

Eğer hipertansiyonlu hasta iyi tedavi edilip önlem alınmazsa aşağıdaki problemlerle karşılaşabilir;

VKİ; 19-24: Sağlıklı bir kilo. Yaşam tarzınızı bu seviyede sürdürmeye devam edin.

VKİ; 25-29: Aşırı kilolu (şişman). Normal kilonuzu aşmışsınız. Doktor desteğine ihti­yacınız olabilir.

VKİ; 30 veya daha fazla: Obez. Yaşam tarzınızda ya da vücut fonksiyonlarınızda sorun­lar var. Mutlaka doktor desteğine ihtiyacınız var. Doktor kontrolünde kilo vermelisiniz.

Akciğer fonksiyon testleri (spirometre ve spirogram): KOAH’lı hastaların teşhis ve tedavisinin izlenmesinde çok kullanılan bir teknikte, akciğer fonksiyon testleridir. Bu test sırasında hasta, spirometre denilen akciğer hacim ve kapasitelerini ölçen bir cihazın ağızlığı aracılığı ile maksimum bir soluk alma sonrası akciğerlerindeki havayı bütün gücüyle alete üfler. Üflenen havanın hacmi, üfleme süresi ve üfleme hızı ile ilgili bilgiler (spirogram) KOAH’lı hastaların teşhis ve tedavisinin izlenmesinde hekime çok değerli bilgiler verir.

İnsülin pankreas tarafından üretilir. Yiyeceklerle bağırsak aldığımız besin ögeleri (karbohidratlar, yağlar gerekirse proteinler), kan dolaşımına verilmeden önce glukoza dönüştürülür. Kanda glukoz seviyesi artınca pankreastan insülin salgısı artar ve kandaki glukoz insülin uyarısıyla vücut hücreleri içine alınır, ya hemen enerji üretiminde(ATP olarak) kullanılır ya da gerektiğinde kullanılmak üzere hücre içinde glikojen olarak depo­lanır.

Genel olarak kronik hastalık uzun süredir devam eden hastalık anlamına gelir. Kronik hastalıkların temel özellikleri “kendi kendilerine iyileşememeleri, nadiren tam olarak tedavi edilebilmeleri, ilerleyici olmaları, kontrol altına alınamazlarsa yaşamın ileri evrelerinde çeşitli düzeyde bedensel ve ruhsal yetersizliklere yol açabilmeleridir”.

Kronik hastalıkların ortaya çıkışında yaş, kişisel yaşam tarzı ve kalıtsal etkenler rol oynar. Hipertansiyon (yüksek tansiyon), diyabet (şeker hastalığı), stroke (beyin felci, inme), artrit (eklem iltihabı) gibi kronik hastalıklar genellikle orta yaşlarda başlar, yaşam boyu sürer. Bazı kronik hastalıklar uygun tedbirler alındığında kontrol altına alınabilirler.

Sosyal, ekonomik ve kültürel şartlar, artan yaşlı nüfus, küreselleşme, fakirlik, plansız şehirleşme, çevre kirliliği, yetersiz eğitim, yetersiz beslenme, adil ve eşit katılımcı olmayan toplumsal çevre koşulları kronik hastalıkların oluşumunu ve önlenmesini etkilemekte, bütün dünyada artışını tetiklemektedir. Bilimsel çalışmalar doğum öncesi ve erken çocukluk yaşlarındaki biyopsikososyal olumsuz koşulların daha sonraki yetişkin dönemlerde ortaya çıkabilecek birçok kronik hastalıkla bağlantılı olabileceğini göstermektedir.

Kan basıncı, genel olarak arter (atardamar) dolaşımındaki kanın kan damarları çeperlerine yaptığı basınçtır. Kişinin üst koluna uygulanan tansiyon aleti ile ölçülür. Sağlıklı yetişkinlerde, istirahat koşullarında, ortalama olarak 120/80ya da 12/8 cmHg'dir. Üstteki değer (120 mmHg) atardamarlardaki (arter) büyük tansiyonu ya da sistolik basıncı ifade ederken alttaki değer (80 mmHg) atardamarlardaki (arter) küçük tansiyonu ya da diyastolik basıncı ifade eder.

Koroner anjiyogram, kalp kateterizasyonu sırasında injekte edilen boyaları görüntüleyerek, kalpteki kan akışı ve tıkanıklıkları bilgisayar ekranına yansıtır.

Düşük potasyumlu beslenme, vücutta sodyum atılımının azalmasına ve vücutta kan hacminin artışına yol açar. Bunun aksi olarak yüksek potasyumlu beslenme hipertansiyon rahatsızlığına yol açabilecek diğer etmenlerin de kontrol altında tutulmasında yarar sağlar.

Beden kitle indeksi sınıflandırması

Zayıf:                           18.5 ve daha düşük

Normal:                        18.5–24.9

Şişman:                        25.0–29.9

Obez:                           30.0–34.9

Aşırı Obez:                    35.0–39.9

Ölümcül (Morbid) Obez: 40.0 ve daha üstü

KOAH’lı pek çok hastada kronik bronşit ve amfizem (miks ya da karışık tip) birlikte bulunur. Diğer kronik hastalıklarda olduğu gibi KOAH’ın tamamiyle tedavi edilmesi henüz mümkün değildir. Fakat erken teşhis ve tedavi ile hastalık kısmen kontrol altına alınabilir veya akciğerlere daha ileri seviyede hasar vermesi önlenebilir. Sigara kullanımı ve solunan havanın kirliliği bu hastalığın en yaygın ve önlenebilir sebepleri arasındadır.

• Asla fiziksel aktivitelerinizden geri kalmayın, düzenli egzersizlerinizi, dengeli ve yeterli beslenmeyi, psiko-sosyal faaliyetlerinizi (eş, çocuklarınız, aile ve arkadaş çevrenizden alacağınız pozitif katkılar çok değerlidir) ihmal etmeyin. Pozitif enerji ve zevk aldığınız aktivitelere öncelik verin
• Bedensel ve ruhsal olarak taşıyabileceğiniz sürdürülebilir kararlar alın (gerçekçi olun)
• Büyük hedeflerinizi küçük parçalara bölün, önceliklerinizi ve yapabileceklerinizi tekrar tekrar gözden geçirin. Sakın kendinizi izole etmeyin, güvendiğiniz arkadaş ve akrabalarınızla vakit geçirin. Onlara danışın, deneyim, tecrübe ve yardımlarından faydalanın.
• Duygusal durumunuzun hemen düzelmesini beklemeyin fakat yol aldığınızı keşfedin. İştah ve uykunuzdaki düzelmeler depresyon hâliniz henüz tam olarak iyileşmese de doğru yolda olduğunuzu gösteren çok iyi işaretlerdir.
• Evlilik, boşanma, iş değiştirme, çocuk sahibi olma, büyük alımlar ya da satışlar gibi çok önemli kararları iyileşme sonrasına bırakın.

Kan şeker seviyesinin normalden daha yüksek bir seviyede bulunması hâlidir. Normal açlık kan şekeri, 60-100 mg/100 ml kandadır. Kontrol altında tutulamayan diyabet çok ciddi sağlık problemlerine yol açarken diyabeti kontrol altında tutarak sağlıklı yaşamak mümkündür.

Akciğer fonksiyon testleri (spirometre ve spirogram): KOAH’lı hastaların teşhis ve tedavisinin izlenmesinde çok kullanılan bir teknikte, akciğer fonksiyon testleridir. Bu test sırasında hasta, spirometre denilen akciğer hacim ve kapasitelerini ölçen bir cihazın ağızlığı aracılığı ile maksimum bir soluk alma sonrası akciğerlerindeki havayı bütün gücüyle alete üfler. Üflenen havanın hacmi, üfleme süresi ve üfleme hızı ile ilgili bilgiler (spirogram) KOAH’lı hastaların teşhis ve tedavisinin izlenmesinde hekime çok değerli bilgiler verir.

Genel olarak kronik hastalık uzun süredir devam eden hastalık anlamına gelir.

Yüksek Risk Faktörleri

Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon), Diyabet, Yüksek Kan Yağları, Aşırı kilo (obezite)