HASTA ÇOCUKLARIN GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ

Sağlık bakım sisteminden maksimum yarar sağlamak üzere güçlendirilmek her çocuğun hakkıdır. Bu nedenle güçlendirme yaklaşımı kullanılırken dikkat edilmesi gereken
temel ilkeler şu şekilde sıralanabilir:
• Saygılı olmak: Sağlık profesyonelleri, bireyin bilgi ve beklentisine saygı göstermelidir.
• Bireyi merkez almak: Birey, etkileşim sürecini kontrol edebildiğini hissetmek ister.
• Bireylerin deneyim ve katkılarına değer vermek ve onaylamak gerekir.
• Araştırıcı/meraklı olmak: Sağlık profesyonelleri bireyin ilgilerini, yaşam öyküsünü
ve arzularını, geçmiş ve geleceğe dair isteklerini, yaşam koşullarını, kendisiyle ve
başkaları ile ilişkilerini ifade etmesinin öneminin farkında olmalıdır.
• Aynı dili konuşmak: Güçlendirme çalışmalarında, dilin güçlendirmeyi engelleyici
ve etiketleyici etkisi dikkate alınmalıdır. Birey ve sağlık profesyonelleri dili aynı anlamda kullanmaya özen göstermelidir. Aynı zamanda iyi bir dinleyici olmalı, bireyin
kendi dünyasını tanımlamasına, kendi kelimelerini kullanmasına izin vermelidir.
• Gözden geçirmek ve değerlendirmek: Sağlık profesyonelleri tartışmanın özetini
yapmalı, yorumlarının doğru anlaşılıp anlaşılmadığını kontrol etmeli ve değerlendirmelidir.
• Geleceği planlamak: Sağlık profesyonelleri, kişinin yaşam ile ilgili planlarının, gelecekte neye gereksinim duyduğunun farkında olmalıdır.

Hak temelli bir çocuk algısının oluşması için çocuk hakları konusunda çalışma yapmanın beş temel dayanağı bulunmaktadır:
• Çocukların yetişmekte olan bir insan değil, hâlihazırda olgunlaşmış bir insan olduğunu kabul etme. Yani doğdukları andan itibaren tamamlanmış bir varlık olarak
çocuklara saygı duymak ve değer vermek.
• Çocukluk döneminin değerli olduğunu kabul etme ve bu dönemi sadece yetişkinliğe doğru giden bir aşama olarak görmemek.
• Çocukların kendi yaşamlarının aktif ajanları olduğunu kabul etme ve çocukların
insan hakları perspektifini temel alan çalışmalar yapmak.
• Yaşa bağlı ayrımcılığı çözümlemek. Bütün dünyada çocukların sadece yaşları nedeni ile yetişkinler tarafından daha az dikkate alındığı gerçeği kabul edilmelidir
• Çocuklarla insan hakları perspektifinden çalışmak. Çocuk, kırılgandır. Fiziksel
güç sahibi değildir ve yetişkinlerden gelen baskılara karşı koyacak deneyimden ve
psikolojik kapasiteden yoksundur (Duyan, 2011).

Çocukta özerklik/ otonomi, kendi yaşam tarzını seçme, yetişkinler tarafından kontrol edilmeyen kendi istekleri
doğrultusunda sosyal ilişkilerini yönlendirme özgürlüğünü ifade eder.

Çocukların katılım konusundaki durumu ve gelişimi, çocuk hakları kavramını doğrudan ilgilendirir. Çocukların etkin katılım gerçekleştirebilmeleri için onlara fırsat ve
sorumluluk vermek ve desteklemek gerekir. Alderson ve Montgomery (1996) çocuğun
katılımı konusunda dört aşamalı bir model geliştirmişlerdir.
Bunlar:
• Bilgilendirilme,
• (Bir Görüşü) İfade Etme,
• (Bir Kararı) Etkileme,
• Asıl Karar Verici Olma.

Güçlendirme kavramı, otonomi sahibi olmayan ya da kendi yaşamları ile ilgili karar verme ve söz sahibi olma yeterliliği olmayan insanlar için kullanılmaktadır (Hagger, 2009).

Güçlendirme çalışmalarının felsefesinde, “eşitlik”, “iş birliği”, “katılım”, “sorun çözme”, “karar verme” kavramları yer alır (Olgun ve Ulupınar, 2010).

İdeal güçlendirme süreci, çocuklarda güven ve onaylama duygularını oluşturur; onurlu ve takdir gören birey olduğunu hissettirir ve olumlu benlik imajı ve saygısı kazandırır (Hagger, 2009; Sheafor ve Horejsi, 2012).

Güçlendirmenin aşamaları:
• Güçlendirmeyi isteme
• Sorunun farkında olma
• Ne yapacağını bilme
• Girişimde bulunma
• Hatalardan ders çıkarma

Sağlık bakım sisteminden maksimum yarar sağlamak üzere güçlendirilmek her çocuğun hakkıdır. Bu nedenle güçlendirme yaklaşımı kullanılırken dikkat edilmesi gereken
temel ilkeler şu şekilde sıralanabilir:
• Saygılı olmak: Sağlık profesyonelleri, bireyin bilgi ve beklentisine saygı göstermelidir.
• Bireyi merkez almak: Birey, etkileşim sürecini kontrol edebildiğini hissetmek ister.
• Bireylerin deneyim ve katkılarına değer vermek ve onaylamak gerekir.
• Araştırıcı/meraklı olmak: Sağlık profesyonelleri bireyin ilgilerini, yaşam öyküsünü ve arzularını, geçmiş ve geleceğe dair isteklerini, yaşam koşullarını, kendisiyle ve başkaları ile ilişkilerini ifade etmesinin öneminin farkında olmalıdır.
• Aynı dili konuşmak: Güçlendirme çalışmalarında, dilin güçlendirmeyi engelleyici ve etiketleyici etkisi dikkate alınmalıdır. Birey ve sağlık profesyonelleri dili aynı anlamda
kullanmaya özen göstermelidir. Aynı zamanda iyi bir dinleyici olmalı, bireyin kendi dünyasını tanımlamasına, kendi kelimelerini kullanmasına izin vermelidir.
• Gözden geçirmek ve değerlendirmek: Sağlık profesyonelleri tartışmanın özetini yapmalı, yorumlarının doğru anlaşılıp anlaşılmadığını kontrol etmeli ve değerlendirmelidir.
• Geleceği planlamak: Sağlık profesyonelleri, kişinin yaşam ile ilgili planlarının, gelecekte neye gereksinim duyduğunun farkında olmalıdır.

Özerklik, bireyin bağımsızlığını, kişisel haklarını koruyabilme ve artırabilme özelliği olarak tanımlanmaktadır.

Çocuk, hukuki olarak “hak ehliyetine” sahip bir “kişi” dir fakat kendi bedeni ve geleceği konusunda karar verme yeteneğine ve yeterliliğine henüz sahip görülmediğinden; hasta olduğunda ne yapılacağı konusunda başkalarının velayetine ve temsiline muhtaç bir varlık konumundadır.

Uluslararası alanda çocukların korunmasına yönelik yapılan ilk beyanname, 1924 yılına ait Cenevre Çocuk Hakları Bildirisi’dir. Bu Bildiri, çocukların bakımının bir toplum sorunu olduğu ve bilimsel yaklaşımlarla herkesin bu sorumluluğu yüklenmesi gerektiği düşüncesi ile şekillenmiştir.

14 Eylül 1990’da imzalanan Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, ABD ve Somali dışında 193 ülkenin taraf olduğu, en fazla ülkenin onayladığı insan hakları belgesidir. Sözleşmeye göre, bütün çocuklar aynı haklara sahiptir ve bütün haklar birbirine bağlı ve eşit derecede önemlidir. Sözleşme, çocuğu 18 yaşından küçük insan olarak tanımlamakla birlikte çocuğu güçlü ve yeterli bir birey, yaşına uygun hak ve sorumlulukları olan bir aile ve toplum üyesi olarak görür ve çocuğa bütün olarak odaklanır. Her biri ayrı bir hakkı özetleyen 54 maddeden oluşan Sözleşme’de haklar dört temel gruba ayrılmıştır: Ayrım gözetmeme (Madde 2), Çocuğun yüksek yararı (Madde 3),Yaşama ve gelişme hakkı (Madde 6), Katılım hakkı (Madde 12).

Çocukların etkin katılım gerçekleştirebilmeleri için onlara fırsat ve sorumluluk vermek ve desteklemek gerekir. Alderson ve Montgomery (1996) çocuğun katılımı konusunda dört aşamalı bir model geliştirmişlerdir.

Bunlar:
• Bilgilendirilme,
• (Bir Görüşü) İfade Etme,
• (Bir Kararı) Etkileme,
• Asıl Karar Verici Olma.

Verilen haklardan "bireysel haklar" ve "özgür doğma yaşama" hakkı I.kuşak haklar arasında yer almaktadır. "Dayanışma hakkı" ise III. kuşak bir haktır.

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu: Sosyal sigortalar ile genel sağlık sigortası bakımından kişileri güvence altına almak; bu sigortalardan yararlanacak kişileri ve sağlanacak hakları, bu haklardan yararlanma şartları ile finansman ve karşılanma yöntemlerini belirlemek; sosyal sigortaların ve genel sağlık sigortasının işleyişi ile ilgili usul ve esasları düzenlemek amacı ile hazırlanmıştır.

İlgili hekimin tedavi tavsiyesine rağmen ebeveynin çeşitli nedenler ile tedaviyi reddetmesi hâlinde ve tedavinin tıbben ve hasta çocuğun sağlığı yönünden zorunluluk ve acili- yet taşıması durumunda bu haksız direnişi kırmak üzere işleme sokulabilecek yaptırımlar vardır:

Hakkın kötüye kullanılması

Iztırar hâli (Kişinin kendisinin ya da bir başkasının mal ya da kişi varlığına yönelik

ciddi bir tehdidi önlemek amacıyla üçüncü bir şahsın mal varlığına tecavüz etmek, zorunda kalması hâli. Örneğin peşindeki saldırganlardan kaçan kişinin ilk gördü- ğü evin kapısını kırıp saklanması),

Vekâletsiz iş görme,

Ebeveyn ile çocuk arasında bir menfaat çatışmasının yaşandığı durumlarda kayyım atanmasının yapılması (MK.m.345) (-

Post-travmatik stres bozukluğu: Travma yaratan bir olayın yaşanmasından sonra,o olayın düşlerde ve günlük yaşamda tekrar yaşanması, o olayı hatırlatan durumlardan kaçınmaya yol açan bir aşırı uyarılmışlık, kaygı ve kolayca irkilmeyi içeren bir kaygı bozukluğudur.

Pediyatrik sosyal destek programları: Klinikte, evde
ve hastane ortamında hasta bakımı için gerekli uygulamaların ayarlanmasını sağlayan sağlık profesyonelleri tarafından verilen çeşitli destekleri içerir.

Bu nedenle güçlendirme yaklaşımı kullanılırken dikkat edilmesi gereken temel ilkeler şu şekilde sıralanabilir:
• Saygılı olmak: Sağlık profesyonelleri, bireyin bilgi ve beklentisine saygı göstermelidir.
• Bireyi merkez almak: Birey, etkileşim sürecini kontrol edebildiğini hissetmek ister.
• Bireylerin deneyim ve katkılarına değer vermek ve onaylamak gerekir.
• Araştırıcı/meraklı olmak: Sağlık profesyonelleri bireyin ilgilerini, yaşam öyküsünü ve arzularını, geçmiş ve geleceğe dair isteklerini, yaşam koşullarını, kendisiyle ve başkaları ile ilişkilerini ifade etmesinin öneminin farkında olmalıdır.
• Aynı dili konuşmak: Güçlendirme çalışmalarında, dilin güçlendirmeyi engelleyici ve etiketleyici etkisi dikkate alınmalıdır. Birey ve sağlık profesyonelleri dili aynı anlamda kullanmaya özen göstermelidir. Aynı zamanda iyi bir dinleyici olmalı, bireyin kendi dünyasını tanımlamasına, kendi kelimelerini kullanmasına izin vermelidir.
• Gözden geçirmek ve değerlendirmek: Sağlık profesyonelleri tartışmanın özetini yapmalı, yorumlarının doğru anlaşılıp anlaşılmadığını kontrol etmeli ve değerlendirmelidir.
• Geleceği planlamak: Sağlık profesyonelleri, kişinin yaşam ile ilgili planlarının, gelecekte neye gereksinim duyduğunun farkında olmalıdır