HASTA ÇOCUKLARIN GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ

Sağlık bakım sisteminden maksimum yarar sağlamak üzere güçlendirilmek her çocuğun hakkıdır. Bu nedenle güçlendirme yaklaşımı kullanılırken dikkat edilmesi gereken temel ilkeler şu şekilde sıralanabilir:
• Saygılı olmak: Sağlık profesyonelleri, bireyin bilgi ve beklentisine saygı göstermelidir.
• Bireyi merkez almak: Birey, etkileşim sürecini kontrol edebildiğini hissetmek ister.
• Bireylerin deneyim ve katkılarına değer vermek ve onaylamak gerekir.
• Araştırıcı/meraklı olmak: Sağlık profesyonelleri bireyin ilgilerini, yaşam öyküsünü ve arzularını, geçmiş ve geleceğe dair isteklerini, yaşam koşullarını, kendisiyle ve başkaları ile ilişkilerini ifade etmesinin öneminin farkında olmalıdır.
• Aynı dili konuşmak: Güçlendirme çalışmalarında, dilin güçlendirmeyi engelleyici ve etiketleyici etkisi dikkate alınmalıdır. Birey ve sağlık profesyonelleri dili aynı anlamda kullanmaya özen göstermelidir. Aynı zamanda iyi bir dinleyici olmalı, bireyin kendi dünyasını tanımlamasına, kendi kelimelerini kullanmasına izin vermelidir.
• Gözden geçirmek ve değerlendirmek: Sağlık profesyonelleri tartışmanın özetini yapmalı, yorumlarının doğru anlaşılıp anlaşılmadığını kontrol etmeli ve değerlendirmelidir.
• Geleceği planlamak: Sağlık profesyonelleri, kişinin yaşam ile ilgili planlarının, gelecekte neye gereksinim duyduğunun farkında olmalıdır

Hak temelli bir çocuk algısının oluşması için çocuk hakları konusunda çalışma yapmanın beş temel dayanağı bulunmaktadır:
• Çocukların yetişmekte olan bir insan değil, hâlihazırda olgunlaşmış bir insan olduğunu kabul etme. Yani doğdukları andan itibaren tamamlanmış bir varlık olarak
çocuklara saygı duymak ve değer vermek.
• Çocukluk döneminin değerli olduğunu kabul etme ve bu dönemi sadece yetişkinliğe doğru giden bir aşama olarak görmemek.
• Çocukların kendi yaşamlarının aktif ajanları olduğunu kabul etme ve çocukların
insan hakları perspektifini temel alan çalışmalar yapmak.
• Yaşa bağlı ayrımcılığı çözümlemek. Bütün dünyada çocukların sadece yaşları nedeni ile yetişkinler tarafından daha az dikkate alındığı gerçeği kabul edilmelidir
• Çocuklarla insan hakları perspektifinden çalışmak. Çocuk, kırılgandır. Fiziksel
güç sahibi değildir ve yetişkinlerden gelen baskılara karşı koyacak deneyimden ve
psikolojik kapasiteden yoksundur (Duyan, 2011).

1948 yılında kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, çocukların hak ve özgürlüklerini içermekle birlikte onların özel olarak özen ve bakıma kavuşmaları gerektiğini
kabul etmektedir. Ancak çocukların yaratılışları gereği korunmaya ve gözetilmeye ihtiyaçları olduğu gerçeğinden hareketle zaman içinde çocuk hakları ile ilgili uluslararası
çalışmalar onların ihmal ve istismardan uzak tutulması, bir birey olarak düşüncelerine
saygı gösterilmesi, kendi kaderini tayin etme kapasitelerinin geliştirilmesi gerektiğini ileri
sürmüştür. Uluslararası alanda çocukların korunmasına yönelik yapılan ilk beyanname,
1924 yılına ait Cenevre Çocuk Hakları Bildirisi’dir. Bu Bildiri, çocukların bakımının bir
toplum sorunu olduğu ve bilimsel yaklaşımlarla herkesin bu sorumluluğu yüklenmesi gerektiği düşüncesi ile şekillenmiştir

Tanım A şıkkında yer alan kavrama aittir.

Vücut bütünlüğü hakkı, yaşama hakkının bir parçası olup en az onun kadar önemli ve koruma gerektiren bir haktır. Savunmasız ve bağımlı bir varlık olan çocuk için bu hak daha bir anlamlıdır. “Hiç kimseye işkence ya da zalimce, insanlık dışı ya da onur kırıcı davranış ve ceza uygulanamaz” (madde 5) hükmü ile işkenceyi yasaklayan İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, insanın vücut bütünlüğünü de koruma altına almıştır.
1982 Anayasası’na göre “Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz, rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz”-(madde 17/11). “Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle
bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz” (madde.17/111). Bir çocuğu tokatlamanın, yaralamanın ve hastalanmasına sebep olmanın yanısıra çocuğun ruh sağlığını ve psikolojik dengesini bozma da büyüklere göre kolaylıkla gerçekleştirilebilecek ihlallerdir. Bu nedenle hasta çocukların vücut bütünlüğü hakkının korunmasına daha bir özenle eğilmek gerekir.

Çocuk dostu sağlık hizmetleri için önerilen standartlar:

1. En iyisi ev ortamında aile ile birlikte kalmak olsa da çocuklar için en yararlı olan
hastanede ya da bakımevinde tutulmasıdır.
2. Hastane ya da sağlık hizmeti uluslararası kabul edilmiş bakım ve tedavi
standartlarını sağlamalıdır.
3. Çocuk ve aile merkezli bakım, çocuk konusunda deneyimli personel tarafından,
çocuğa ve gençlere yönelik konularda aile ile iş birliği içinde yapılmalıdır.
4. Çevre güvenli, tehlikesiz ve temiz olmalıdır.
5. Aileler bütünüyle bilgilendirilmeli ve çocuk da sağlığını ilgilendiren tüm kararlara
dâhil edilmelidir.
6. Çocuklar yaş gruplarına ve gelişimsel ihtiyaçlarına bağlı bireyler olarak ayrımcılık
yaşamamalıdır ve mahremiyet ve saygı görme haklarına sahip olmalıdır.
7. Hastane ya da sağlık hizmetleri, çocukların psikolojik ve fiziksel acı kontrolünün ve
iyileştirilmesinin sağlanması için multidisipliner bir takım oluşturmalıdır.
8. Çocuklar hastanede ya da diğer sağlık hizmet merkezlerinde oyun oynayabilir ve
öğrenebilir.
9. Sağlık hizmeti çalışanları istismara uğramış çocuğa ilişkin belirtilerin farkında olmalı
ve çocuğu korumak adına yasal prosedürleri uygun bir şekilde ve açıkça tanımlama
yeteneğine sahip olmalıdır.
10. Çocuk hastanede veya bakım merkezinde kaldığında örneğin eğitimle, aşılamayla,
büyümeyi izleme ve gelişimsel değerlendirme yapma gibi faaliyetlerle sağlığı teşvik
edilmelidir.
11. Hastane ya da sağlık merkezi emzirmeyi destekleyen en iyi uygulama standartlarını
harekete geçirmelidir.
12. Çocuğun ciddi bir rahatsızlığının olduğu, ameliyata girdiği veya sistemik analjezi
verildiği durumlarda sağlık çalışanlarının eğitimli ve deneyimli olması gereklidir.

Pediyatrik sosyal destek programlarında ayakta ve/veya yatan hasta çocuk ve ailesine;
• krizle mücadele etme,
• hastalıkla ve stres faktörleriyle başa çıkma,
• sorunun neden-sonuç ilişkisini belirleme,
• hasta ve hasta yakınının tedavi sürecine aktif katılımının sağlanması için tedavi
ekibi ile ilişkilerini güçlendirme,
• aile merkezli bakım odağında çalışma ve aileleri çocuklarının bakımında aktif katılımcılar olmaları için cesretlendirme,
• toplum ve hastane hizmetlerine ulaşmalarını sağlama konularında hasta ve yakınlarına yardım edilmektedir.

Tanım A şıkkına aittir.

Sosyal desteğin mükemmeliyetçi özelliğe sahip bir birey yaratmak gibi bir işlevi yoktur.

Türkiye Cumhuriyet’inde 14 Eylül 1990’da imzalanan Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Aralık 1994’te
Meclisten geçmiştir. ABD ve Somali dışında 193 ülkenin taraf olduğu Sözleşme, en fazla
ülkenin onayladığı insan hakları belgesidir. Sözleşmeye göre, bütün çocuklar aynı haklara sahiptir ve bütün haklar birbirine bağlı ve eşit derecede önemlidir. Sözleşme, çocuğu
18 yaşından küçük insan olarak tanımlamakla birlikte çocuğu güçlü ve yeterli bir birey,
yaşına uygun hak ve sorumlulukları olan bir aile ve toplum üyesi olarak görür ve çocuğa
bütün olarak odaklanır. Çocuklar, ne anne babalarının malı ne de merhamet edilmesi
gereken aciz objelerdir. Onlar, insandır ve kendi haklarının özneleridir (Hagger, 2009).
Her biri ayrı bir hakkı özetleyen 54 maddeden oluşan Sözleşme’de haklar dört temel gruba
ayrılmıştır: Ayrım gözetmeme (Madde 2), Çocuğun yüksek yararı (Madde 3),Yaşama ve
gelişme hakkı (Madde 6), Katılım hakkı (Madde 12).

Deontoloji: Bir mesleği uygularken uyulması gereken ahlaki değer ve etik kuralları inceleyen bilim dalıdır.

Otonomi/Özerklik: Bireyin bağımsızlığını, kişisel haklarını koruyabilme ve artırabilme özelliği olarak tanımlanmaktadır.

Güçlendirme çalışmalarının felsefesinde, “eşitlik”, “iş birliği”, “katılım”, “sorun çözme”, “karar verme” kavramları yer alır.

Sağlık bakım sisteminden maksimum yarar sağlamak üzere güçlendirilmek her çocuğun hakkıdır. Bu nedenle güçlendirme yaklaşımı kullanılırken dikkat edilmesi gereken temel ilkeler şu şekilde sıralanabilir:

Hak temelli bir çocuk algısının oluşması için çocuk hakları konusunda çalışma yapmanın beş temel dayanağı bulunmaktadır:

Çocuk satışı, çocuk      fahişeliği ve çocuk pornografisi ile ilgili ihtiyari Protokol, 25 Mayıs 2000 tarihinde kabul edilmiştir.

Uluslararası alanda çocukların korunmasına yönelik yapılan ilk beyanname, 1924 yılına ait Cenevre Çocuk Hakları Bildirisi’dir.

Her biri ayrı bir hakkı özetleyen 54 maddeden oluşan Sözleşme’de haklar dört temel gruba ayrılmıştır: Ayrım gözetmeme (Madde 2), Çocuğun yüksek yararı (Madde 3),Yaşama ve gelişme hakkı (Madde 6), Katılım hakkı (Madde 12).

Pre-İmplementasyon: Bilim insanlarının, genetik bir sorun içerip içermediğini görmek için embriyoların test edilmesi.

Çocukların katılım konusundaki durumu ve gelişimi, çocuk hakları kavramını doğrudan ilgilendirir. Çocukların etkin katılım gerçekleştirebilmeleri için onlara fırsat ve sorumluluk vermek ve desteklemek gerekir. Alderson ve Montgomery (1996) çocuğun katılımı konusunda dört aşamalı bir model geliştirmişlerdir. Bunlar: