HASTA ÇOCUKLARIN GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ

Çocuğun yetiştirilmesinde ailenin rolünü kabul eden ve saygı duyan aile bireylerinin güçlerini ve seçimlerini destekleyen, aileyi çocuğun yaşamının değişmez bir parçası olarak gören model aile merkezli bakım modelidir. Aile merkezli bakım; çocuk ve ailesinin fiziksel, duygusal, sosyal, entelektüel, kültürel ve spiritüel yönlerden bir bütün olarak ele alındığı bütüncül yaklaşımları içerir.

ZİHİNSEL YÖNDEN BÜTÜNLÜKTEN BAHSEDİLMEMEKTEDİR

Bu gelişmelere paralel olarak, 1959 yılında İngiltere’ de Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan Platt Raporu’nda, çocukların hastaneye anneleri ile birlikte kabul edilmesi, ziyaret saatlerinin 24 saat olması, çocuk servislerinde oyun etkinliklerinin düzenlemesi gerektiği belirtilmiştir. Bu rapor bir dönüm noktası olmuş ve ailelerin çocuklarının bakımına aktif olarak katılımının gerekliliği 1970’li ve 1980’li yıllarda sıklıkla vurgulanmıştır.

Aile merkezli yaklaşımın anne baba açısından yararları:
• Memnuniyeti artırır.
• Uyumu kolaylaşır.
• Yeni beceriler kazandırır.
• Sağlıklı iletişim sağlar.
• Stresi azaltır.
• Güven duygusunu destekler.
• Problem çözme becerileri kazandırır.

Aile merkezli yaklaşımın çocuk açısından yararları:
• Özgüven duygusunu artırır

Bazı faktörler ise çocukları ameliyat olacak ailelerin de stresini arttırır ve çocuklarına destek olmalarını engeller. Bu faktörleri;
• Çocuklarının vücut bütünlüğünün bozulacak olması,
• Bedensel hasara bağlı olarak ağrı, yetenek, duyu ve organ kaybı ya da ölümle sonuçlanma riski,
• Ameliyat nedeniyle hastanede bulunulması,
• Anne-baba rollerinde değişiklik olması,
• Çocukla etkili bir iletişim sağlanamaması,
• Çocuğun yoğun bakım ünitesinde bulunması,
• Ameliyat sonrası çocukta bedensel, duygusal veya davranışsal yönden meydana gelen değişimler olarak sıralamak mümkündür

SÜREYE İLİŞKİN STRESTEN BAHSEDİLMEMİŞTİR

Ameliyat öncesi dönemde, hem çocukta ve hem de ailedeki
stresin en yoğun olarak yaşandığı dönemler;
-Hastaneye kabul

-Ameliyat öncesi yapılan testler

-Ameliyattan önceki güner

-Premedikasyon enjeksiyonu

-Ameliyathaneye gitmeden önceki saatlerdir

Bebeklik Döneminde (0-2 Yaş) Tanı, Tedavi ve AmeliyataHazırlık
Yaşamın ilk ayı olan yenidoğan dönemi yaşamı tehdit eden doğumsal bozuklukların belirlendiği dönemdir. Doğuştan olan çoğu bozuklukların tedavisi ise genellikle cerrahidir.
Özellikle yenidoğan döneminde bebeğin hastaneye yatması ve ameliyat olması anne-baba-bebek bağlanmasını olumsuz etkiler.

Okul Öncesi Dönemde (3-6 Yaş) Tanı, Tedavi ve Ameliyata Hazırlık
Bu yaşlar arasındaki çocuklar, hastaneye yatmayı ve ameliyat olmayı yanlış davranışlarının neden olduğunu düşünürler. Yapılacak işlemlerin çocuğun iyileşmesine yardım edeceği, cezalandırmak amacıyla yapılmadığı vurgulanır. Oyun bu dönemin vazgeçilmez etkinliğidir.Ameliyat sonrası çocuğun sevdiği, eğlendiği oyuncakları hastane odasına getirilir. Uygunsa oda çocuğun ilgi alanına göre yeniden düzenlenebilir.

Ameliyat ve anestezi hakkında açıklama yapılmadan ameliyat olan çocuklar taburcu olduktan sonra, korkulu rüyalar görme, iştahsızlık, ağrıya karşı toleransın azalması, ağlama, idrar ve dışkı kaçırma ve uyku bozuklukları gibi problemlerle karşı karşıya kaldıkları bildirilmiştir.

Bu gelişmelere paralel olarak, 1959 yılında İngiltere’ de Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan Platt Raporu’nda, çocukların hastaneye anneleri ile birlikte kabul edilmesi, ziyaret saatlerinin 24 saat olması, çocuk servislerinde oyun etkinliklerinin düzenlemesi gerektiği belirtilmiştir. Bu rapor bir dönüm noktası olmuş ve ailelerin çocuklarının bakımına aktif olarak katılımının gerekliliği 1970’li ve 1980’li yıllarda sıklıkla vurgulanmıştır.

Çocuğun yetiştirilmesinde ailenin rolünü kabul eden ve saygı duyan aile bireylerinin güçlerini ve seçimlerini destekleyen, aileyi çocuğun yaşamının değişmez bir parçası olarak gören model aile merkezli bakım modelidir.

Amerikan Pediatri Akademisi (American Academy of Pediatrics-AAP), çocuk ve ailesine hizmet veren sağlık profesyonellerinin bazı ilkelere uyarak aile merkezli yaklaşım sergilemelerini önermektedir. Bu doğrultuda; • Çocuk ve ailesine saygı duymak, • Ailelerin etnik, kültürel, ırksal ve sosyoekonomik özelliklerine ve baş etme yöntemlerine saygı duymak, • Ailenin gücünü kabul ederek desteklemek ve cesaretlendirmek, • Çocuk ve ailenin seçimini desteklemek ve yol göstermek, • Ailenin değer ve inançları doğrultusunda politikaların uygulanabilirliğini sağlamak, • Çocuklarının durumu ile ilgili aileye sürekli ve eksiksiz bilgi vermek, • Çocuk ve aileye ya da bakım veren bireye yaşamın her döneminde resmi-gayri resmî destek sağlamak, • Çocuğun bakımı, sağlık çalışanlarının eğitimi, politikaların ve programların geliştirilmesi gibi sağlık hizmetlerinin her aşamasında aileler ile iş birliği yapmak, • Her çocuk ve aileyi kendi gücünü keşfetmesi, özgüvenini geliştirmesi ve sağlıkla ilgili seçim yapması ve kararlar alması için güçlendirmek gibi ilkeler benimsenmiştir (AAP, 2003).

Avrupa Hastanede Bulunan Çocuklar Birliği (European Association for Children in Hospital-EACH) 1988 yılında çocuk hastaların haklarına dikkat çekmiş, 1988 yılındaki konferansta ilan edilen Hasta Çocuklar Bildirgesi 2001 yılında Brüksel’deki konferansta düzenlenmiştir.

Premedikasyon: Halk arasında cesaret iğnesi olarak bilinen premedikasyon, ameliyat öncesi korku ve heyecanı gidermek için ilaçların uygun yolla hastaya verilmesidir.

Çocuğu hastaneye yatmaya ilk hazırlayacak olan kişiler ise anne-babalardır.

Anksiyete, nedeni belli olmayan kaygı, korku, gerilim ve sıkıntı halidir.

Çocukların hastanede yapılan tanı ve tedavi ile ilgili cerrahi işlemlere ve ameliyata etkin bir biçimde hazırlanabilmesi, her yaş grubundaki çocuğun gelişim özelliklerinin, endişelerinin, kaygılarının ve beklentilerinin bilinmesi ne bağlıdır. Yapılacak tanı ve tedavi ile ilgili cerrahi işlemler hakkında çocuk ve ailesine bilgi verilmesi onların korku ve anksiyetelerini azaltır. Çocuğa yapılacak işlemler öncesi bazı noktalara dikkat etmek gerekir. • Çocuk gelişimci ve çocuk arasında sağlıklı bir iletişim kurulması önemlidir. Bu çocukta güven duygusunun gelişmesini ve yapılan açıklamalara daha fazla inanmasını sağlar. • Cerrahi işlem sırasında anne-babasının yanında olması çocukların güvende hissetmelerini sağlar. • Çocuklara yapılacak açıklamaların yaş ve bilişsel düzey dikkate alınarak yapılması gerekir. • Çocuğun anksiyete düzeyinin ve baş etme yöntemlerinin belirlenmesi önemlidir. Anksiyete düzeyi yüksek olan bir çocuğun etkili öğrenmesi beklenmez. • Çocuğun cerrahi işlemlerden sonra saldırgan davranışlar gösterebileceği, bu davranışlar normal olduğu aileye açıklanır

Oyun döneminde olan bir-iki yaşlarındaki çocukların zaman kavramı tam olarak gelişmediğinden, ameliyata bir-iki gün öncesinden hazırlanması uygun olur. Ameliyathanenin karanlık bir ortam olmadığı, orada yalnız olmayacağı, bone ve maske takıldığı, gömlek giyildiği çocuğa açıklanmalıdır. Olanak varsa oyuncak bir bebeğe ameliyat giysileri giydirilebilir, maske takılabilir. Bu yaştaki çocuklarda anne-babadan ayrılma korkusu nedeniyle ayrılık anksiyetesi gelişebilir. Bu nedenle çocuğun hastanede yalnız bırakılmaması gerekir. Çocuğun duygularını ifade etmesini sağlamak için oyundan yararlanılır. Tedavi sürecinde çocuğun yemek yeme, kitap okunma gibi gereksinimleri mümkün olduğunda karşılanmalıdır.

Regresyon: Hastalık ya da stresli bir durumla karşılaşan çocuk bir önceki dönemin doyum sağlayıcı davranışlarına geri dönmesidir. Örneğin, idrar ve dışkı tutamama, parmak emme, bebeksi konuşma, bardak yerine tekrar biberon kullanma, emzik emme gibi davranışlar gösterebilir.