HASTA ÇOCUKLARIN GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ

Ayrılık kaygısı, genellikle 6. ile 8. aylar arasında ortaya çıkmakta ve hem anne hem de çocuk üzerinde hastane yaşantısı üzerinde olumsuz etkiler yaratabilmektedir.

Eğer anne hastanede bebeğiyle kalamıyorsa bebeğin hastane yaşantısına hazırlanması için şunlar önerilebilir:

Çocuk hastaneye yatış için geldiğinde de yattığı serviste çalışan sağlık personeli ile tanıştırılmalı ve hangi tür müdahalelerin yapılacağı konusunda uzmanlar açıklama yapmalıdır. Çocuğun doktora hastalığı ve tedavisi ile ilgili sorular sorabilmesine izin verilmelidir. Tedavi programı ve yapılan müdahaleler hakkında kısaca bilgi verilmelidir. Ağrı ve diğer fiziksel rahatsızlıklar hakkında verilen gerçekçi bilgiler çocuk ve doktoru arasında güveni arttırır. Açıklamalar sırasında basit tıbbi terminoloji kullanılabilir. Hastaneye yatışın geçici bir durum olduğu ifade edilerek servisteki diğer çocuklarla tanıştırılması ve iletişimi sağlanmalıdır. Servisin yemek saatleri ve hasta ziyaret saatleri açıklanmalıdır. Tuvalet, banyo, çağırma zili, oyun odasının ve televizyon odasının yeri gösterilerek servis tanıtımı yapılmalıdır. Çocuğun kendi bakımına katılmasının ve seçim şansı verilmesinin çocuğun otonomi duygusunun gelişmesine katkı sağlamaktadır. Mümkün olduğu sürece hasta çocuğun serviste yapılan bazı işlere (örneğin; yatak yapma, odayı düzeltme vb.) yardım etmesine izin verilmelidir. Bu etkinlikler çocuğun çevresini kontrol etme duygusunu arttırabilir. Çocuğun okula gidip gelmesi bu süreçte mümkün olmayacaktır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Eğitimin hazırlanma aşamasında, aşağıdaki ilkelerin göz önünde bulundurulması eğitimin amaca ulaşmasını sağlar: 

• Çocukların gelişim özellikleri, ilgi ve ihtiyaçları göz önünde bulundurulmalıdır. 

• Çocukların bireysel farklılıklarına uygun olmalıdır. 

• Çocuğun hastalığının gereksinimleri ve sınırlılıkları göz önünde bulundurulmadır. 

• Eğitim hazırlanırken çevrenin ve hastanenin olanakları da göz önünde bulundurulmalıdır. 

• Çocuğun bildiklerinden başlamalı ve deneyerek öğrenmesine olanak tanımalıdır. 

• Çocuğun kendisinin ve başkalarının duygularını fark etmesi desteklenmelidir. 

• Özellikle okul öncesi dönem çocukları için en uygun öğrenme yöntemi olan oyun tüm etkinliklerin temelinde yer almalıdır. 

• Eğitim hazırlanırken ebeveyn/aile ve içinde bulunulan çevrenin özellikleri dikkate alınmalıdır. 

• Eğitim sürecinde çocuğun ve ebeveynlerin etkin katılımı sağlanmalıdır. Eğitime katılan ebeveynler de eğitimcileri model alarak, çocuklarına hastalıkları konusunda nasıl açıklama yapacaklarını, yaklaşımlarının nasıl olacağını belirlemelidir.

Çocuğun arkadaşlarının sürece dahil edilmesine gerek yoktur. Doğru cevap D seçeneğidir.

Çocukların hastane yaşantısına hazırlanmasında oyun çok önemlidir. Hastanelerde oyun alanları ve bu alanlarda çocukların gelişimsel özellikleri, ilgi ve hastalık türleri doğrultusunda materyallerin olması önemlidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Ergenlik dönemi 12-18 yaş aralığını kapsamaktadır.

Çocukla uygulanacak her tür etkinliğin hazırlama aşamasında kesinlikle belli ilkelerin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Bu nokta çocuğun hastane yaşantısına hazırlanması için kullanılacak uygulamalar için de geçerlidir. Bu eğitimin hazırlanma aşamasında, aşağıdaki ilkelerin göz önünde bulundurulması eğitimin amaca ulaşmasını sağlar.
• Çocukların gelişim özellikleri, ilgi ve ihtiyaçları göz önünde bulundurulmalıdır.
• Çocukların bireysel farklılıklarına uygun olmalıdır.
• Çocuğun hastalığının gereksinimleri ve sınırlılıkları göz önünde bulundurulmalıdır.
• Eğitim hazırlanırken çevrenin ve hastanenin olanakları da göz önünde bulundurulmalıdır.
• Çocuğun bildiklerinden başlamalı ve deneyerek öğrenmesine olanak tanımalıdır.
• Çocuğun kendisinin ve başkalarının duygularını fark etmesi desteklenmelidir.
• Özellikle okul öncesi dönem çocukları için en uygun öğrenme yöntemi olan oyun tüm etkinliklerin temelinde yer almalıdır.
• Eğitim hazırlanırken ebeveyn/aile ve içinde bulunulan çevrenin özellikleri dikkate alınmalıdır.
• Eğitim sürecinde çocuğun ve ebeveynlerin etkin katılımı sağlanmalıdır. Eğitime
katılan ebeveynler de eğitimcileri model alarak, çocuklarına hastalıkları konusunda nasıl açıklama yapacaklarını, yaklaşımlarının nasıl olacağını belirlemelidir.

Çocuklara Yönelik Hastaneye Hazırlayıcı Eğitim Etkinlikleri:

Çocukların sağlık ve diğer alanlar açısından iyiliği hakkında araştırma yapmak, destek çözüm önerileri oluşturmak ve değerlendirmek için ilk komite 1959 yılında toplanmış ve komite başkanı olan Sir Harry Platt adıyla anılmıştır

İlk çocuk hastanesi 1802 yılında Paris’te açılmış, bu hastaneyi 1834 yılında St. Petersburg ve 1837 yılında Vienna Hastaneleri takip etmiştir. Daha sonra 1852 yılında Londra’da Dr. Charles West, Çocuk Hastanesini kurmuştur. ABD’de ise ilk çocuk hastanesi 1854 yılında açılmıştır.

Türkiye’deki ilk çocuk hastanesi ise 1899’da, II. Abdülhamit’ in altı aylık kızının
ölümü üzerine kurduğu Şişli Etfal Hastanesidir.

Platt raporu sonrasında hastanede çocukları ziyaret etme kısıtlamaları yavaşça aşılmış ve hasta çocuklarına daha rahat erişim sağlayan aileler onların evde olduğu gibi hastanede de oyun oynama fırsatına ihtiyacı olduğunu fark etmişlerdir. Çocukların oyun ihtiyaçları için 1963 yılında dört anne
tarafından kurulmuş bir topluluk olan NAWCH 1967 yılında hastanelerdeki çocuklar ve ailelerin ihtiyaçlarını karşılamak için öncelikle gönüllülerden ve farklı kaynaklardan ödenek yaratmıştır. Bu ödeneği de hastanede bulunan çocuklara oyun etkinlikleri için kullanmışlardır.Bu etkinlikleri ilk aşamada oyun gönüllüleri ile ikinci aşamada maaşlı olarak çalışan oyun işçileri ve son aşamada profesyonel kadro ile gerçekleştirilmiştir

İlk çocuk hastanesi 1802 yılında Paris’te açılmış, bu hastaneyi 1834 yılında St. Petersburg ve 1837 yılında Vienna Hastaneleri takip etmiştir.

Doğrudan hasta çocuklara yönelik çalışmalar 1988 yılında Uluslararası platformda Hasta Çocuk Hakları Bildirisi ile düzenlenmeye çalışılmıştır. Avrupa Hastanede Bulunan Çocuklar Birliği (European Association for Children in Hospital -EACH)-, 1988’de, ilk defa çocuk hastaların haklarına Hollanda’ da dikkat çekmiş ve 2001 yılında Brüksel’deki 7. Konferansı’nda ise ilk bildirge düzenlenmiştir. ABD’de  ilk çocuk hastanesi 1854 yılında açılmıştır. Türkiye’deki ilk çocuk hastanesi ise 1899’da, II. Abdülhamit’ in altı aylık kızının ölümü üzerine kurduğu Şişli Etfal Hastanesidir.

Çocuğun mizacı çocuğun gelişimsel özellikleri gibi kalıtım ve çevre faktörünün etkisi ile oluşmakta olup çocuğun hastane yaşantısında etkili olmaktadır. Bilindiği gibi zor ve kolay çocuklar mizaca göre tanımlanır. Hastane yaşantısında özellikle dışa dönük ve kolay olan çocuklar içe dönük ve zor olan çocuklara göre hastane ortamından daha az etkilenir.

Çocuklar yaşlarına göre belirli gelişim aşamaları geçirmekte ve farklı gelişim özellikleri göstermektedir. Çocukların bireysel farklılıkları dışında yaş ve gelişim aşamalarına göre gösterdikleri gelişim özellikleri çocukların hastaneye hazırlık aşamasını etkilemektedir.

Hasta çocuğu bulunan ebeveynler 1) çocuğun iyileşmesine yönelik endişe duyabilirler, 2) çocuğun hastalığı nedeniyle suçluluk duyarbilirler ve 3) evdeki diğer aile üyeleri için endişe edebilirler.

Okul öncesi dönemde çocuklarda cansız nesnelere canlılık özellikleri yükleme yani animizm özelliği ve sembolik oyun özelliği de görüldüğü için bu iki özellik çocukların hastane yaşantısına hazırlanmasında rahatlama açısından kullanılabilecek ve oyunlarına aktarılabilecek özellikler arasında yer alır. Özellikle hastaneyle tanışan hasta çocuk “neden ve niçin buradayım?, Bana neler yapılıyor?, Bana ne olacak” gibi birçok soru sorabilir.

Piaget’e göre okul dönemindeki dönemdeki çocuklar, zihinsel yetenekleri ile yeterliliğini ortaya koyabildiği, benmerkezcilikten kurtulduğu ve başkalarının da kendilerine göre düşüncelerinin olabileceğini kavradığı için çocuk, ebeveyn ve aile bireylerinin endişe ve korkularını daha net olarak görebilir. Dolayısıyla ebeveyn ve aile bireylerinin korku ve endişelerini çocuğa çok yansıtmamaları gerekmektedir.

Çocuğa yaklaşım eğitimi hastaneye hazırlanma sürecinde çocuklara yönelik değil ebeveynlere yönelik geliştirilen bir eğitimdir.