HASTA ÇOCUKLARIN GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ - Deneme Sınavı - 9

Güçlendirme kavramı, otonomi sahibi olmayan ya da kendi yaşamları ile ilgili karar verme ve söz sahibi olma yeterliliği olmayan insanlar için kullanılmaktadır (Hagger, 2009).

Güçlendirme çalışmalarının felsefesinde, “eşitlik”, “iş birliği”, “katılım”, “sorun çözme”, “karar verme” kavramları yer alır (Olgun ve Ulupınar, 2010).

İdeal güçlendirme süreci, çocuklarda güven ve onaylama duygularını oluşturur; onurlu ve takdir gören birey olduğunu hissettirir ve olumlu benlik imajı ve saygısı kazandırır (Hagger, 2009; Sheafor ve Horejsi, 2012).

Güçlendirmenin aşamaları:
• Güçlendirmeyi isteme
• Sorunun farkında olma
• Ne yapacağını bilme
• Girişimde bulunma
• Hatalardan ders çıkarma

Sağlık bakım sisteminden maksimum yarar sağlamak üzere güçlendirilmek her çocuğun hakkıdır. Bu nedenle güçlendirme yaklaşımı kullanılırken dikkat edilmesi gereken
temel ilkeler şu şekilde sıralanabilir:
• Saygılı olmak: Sağlık profesyonelleri, bireyin bilgi ve beklentisine saygı göstermelidir.
• Bireyi merkez almak: Birey, etkileşim sürecini kontrol edebildiğini hissetmek ister.
• Bireylerin deneyim ve katkılarına değer vermek ve onaylamak gerekir.
• Araştırıcı/meraklı olmak: Sağlık profesyonelleri bireyin ilgilerini, yaşam öyküsünü ve arzularını, geçmiş ve geleceğe dair isteklerini, yaşam koşullarını, kendisiyle ve başkaları ile ilişkilerini ifade etmesinin öneminin farkında olmalıdır.
• Aynı dili konuşmak: Güçlendirme çalışmalarında, dilin güçlendirmeyi engelleyici ve etiketleyici etkisi dikkate alınmalıdır. Birey ve sağlık profesyonelleri dili aynı anlamda
kullanmaya özen göstermelidir. Aynı zamanda iyi bir dinleyici olmalı, bireyin kendi dünyasını tanımlamasına, kendi kelimelerini kullanmasına izin vermelidir.
• Gözden geçirmek ve değerlendirmek: Sağlık profesyonelleri tartışmanın özetini yapmalı, yorumlarının doğru anlaşılıp anlaşılmadığını kontrol etmeli ve değerlendirmelidir.
• Geleceği planlamak: Sağlık profesyonelleri, kişinin yaşam ile ilgili planlarının, gelecekte neye gereksinim duyduğunun farkında olmalıdır.

Aile merkezli bakımın özellikleri aşağıdaki biçimde sıralanabilir:
• Ailenin çocuğun yaşamında her zaman var olduğunun farkında olunması
• Aile ile sağlık profesyonelleri arasındaki iş birliğinin kolaylaştırılması
• Ailenin dinsel, etnik, kültürel ve sosyoekonomik özelliklerine saygı duyulması
• Ailenin gücünün ve bireyselliğinin fark edilmesi ve farklı baş etme yöntemlerine saygı duyulması
• Ailelerle destekleyici bir biçimde ve önyargısız bilgi paylaşımı
• Aileler arası desteğin ve ilişkilerin güçlendirilmesi
• Sağlık bakım sistemi içinde çocuğun ve ailenin gelişimsel gereksinimlerinin

anlaşılması
• Ailenin gereksinimlerini karşılamak için finansal ve duygusal destek sağlayan

programların ve politikaların geliştirilmesi (Törüner ve Büyükgönenç, 2012).

Çocuğun yetiştirilmesinde ailenin rolünü kabul eden ve saygı duyan aile bireylerinin güçlerini ve seçimlerini destekleyen, aileyi çocuğun yaşamının değişmez bir parçası ola- rak gören model aile merkezli bakım modelidir.

Amerikan Pediatri Akademisi (American Academy of Pediatrics-AAP), çocuk ve ai- lesine hizmet veren sağlık profesyonellerinin bazı ilkelere uyarak aile merkezli yaklaşım

sergilemelerini önermektedir. Bu doğrultuda;
• Çocuk ve ailesine saygı duymak,
• Ailelerin etnik, kültürel, ırksal ve sosyoekonomik özelliklerine ve baş etme yön-

temlerine saygı duymak,
• Ailenin gücünü kabul ederek desteklemek ve cesaretlendirmek,
• Çocuk ve ailenin seçimini desteklemek ve yol göstermek,
• Ailenin değer ve inançları doğrultusunda politikaların uygulanabilirliğini sağlamak, • Çocuklarının durumu ile ilgili aileye sürekli ve eksiksiz bilgi vermek,
• Çocuk ve aileye ya da bakım veren bireye yaşamın her döneminde resmi-gayri

resmî destek sağlamak,
• Çocuğun bakımı, sağlık çalışanlarının eğitimi, politikaların ve programların geliş-

tirilmesi gibi sağlık hizmetlerinin her aşamasında aileler ile iş birliği yapmak,
• Her çocuk ve aileyi kendi gücünü keşfetmesi, özgüvenini geliştirmesi ve sağlıkla ilgili seçim yapması ve kararlar alması için güçlendirmek gibi ilkeler benimsenmiş-

tir (AAP, 2003).

Aile merkezli yaklaşımın anne- baba açısından yararları:

• Memnuniyeti artırır.
• Uyumu kolaylaşır.
• Yeni beceriler kazandırır.
• Sağlıklı iletişim sağlar.
• Stresi azaltır.
• Güven duygusunu destekler. • Problem çözme becerileri

kazandırır.

Aile merkezli yaklaşımın çocuk açısından yararları:

• Stresi azaltır.
• Özgüven duygusunu artırır.
• Davranış problemlerini azaltır. • Hastanede kalma süresini

kısaltır.
• Anne-baba-çocuk ilişkisini

devam ettirir, geliştirir.
• İletişim sağlar.
• Ağrıyı ve uyku bozukluklarını

azaltır.

Ameliyat öncesi dönemde, hem çocukta ve hem de ailedeki stresin en yoğun olarak yaşandığı dönemler;

• Hastaneye kabul
• Ameliyat öncesi yapılan testler

• Premedikasyon enjeksiyonu
• Ameliyathaneye gitmeden önceki saatlerdir (Cihangir-Altay, 2008).
Bazı faktörler ise çocukları ameliyat olacak ailelerin de stresini arttırır ve çocuklarına

destek olmalarını engeller. Bu faktörleri;
• Çocuklarının vücut bütünlüğünün bozulacak olması,
• Bedensel hasara bağlı olarak ağrı, yetenek, duyu ve organ kaybı ya da ölümle so-

nuçlanma riski,
• Ameliyat nedeniyle hastanede bulunulması,
• Anne-baba rollerinde değişiklik olması,
• Çocukla etkili bir iletişim sağlanamaması,
• Çocuğun yoğun bakım ünitesinde bulunması,
• Ameliyat sonrası çocukta bedensel, duygusal veya davranışsal yönden meydana

gelen değişimler
olarak sıralamak mümkündür (Ünver ve Yıldırım, 2013).

Ameliyatın çocukta meydana getirdiği stresin nedenleri;

• Bedende oluşan değişim, fiziksel bütünlüğün bozulması, ağrı ve rahatsızlık hissi, • Aileden, evden ve sevdiklerinden ayrılma, alışık olmadığı bir ortamda ve tanıma-

dığı bireylerle birlikte olma, hastanede olma,
• Bilinmezliğin getirdiği korku,
• Yasak ve sınırlamaların olması,
• Kontrolün, otonominin ve yeteneklerin kaybı,
• Anne-babaların aşırı koruyuculuk, eleştiri gibi olumsuz tutumları

şeklinde sıralanabilir

Ameliyattan önce çocuğun korku, heyecan ve endişesini azaltmak, bulantı ve kusmayı önlemek, rahatlık sağlamak amacıyla hafif uyku veren ilaçlar verilmektedir. Bu uygulama “premedikasyon” olarak adlandırılır ve ameliyattan sonra çocuğun sakin ve rahat uyan- masını sağlar (Çelik ve Özbey, 2010).

Çocuğun sosyal uyum becerilerini destekleyebilmesi için çocuğun günlük yaşantısı içerisinde yer alması gereklidir. Doğru yanıt A'dır.

Çocuk gelişimci klinik yorumlara katkıda bulunmuştur. Doğru yanıt C'dir.

Kronik hastalık bir çocuğun günlük olağan aktivitelerini en az üç ay süreyle engelleyen, yılda en az bir ay süre ile ya da tanı anında hastaneye yatmaya neden olan bir sağlık sorunudur.Kronik hastalıklar ise normalden sapma veya bozukluk gösteren, kalıcı yetersizlik bırakabilen, geriye dönüşü olmayan, patolojik değişiklikler sonucu oluşan, hastanın rehabilitasyonu için özel eğitim gerektiren, uzun süre bakım, gözetim ve denetim gerektiren durumdur. Doğru cevap C ‘dir.

Yanıt C'dir.

Çocukların gelişimlerinde yol gösterici olmak, çocuk gelişimcinin bir rolü olsa da hastane oyun odalarında öncelikli rollerinden biri değildir. Doğru yanıt D'dir.

Çocukların hastalığa gösterdiği tepkiler: • Çocuğun duygusal ve bilişsel gelişim sürecine, • Daha önceki uyum yeteneğine, çocuğun hastalıktan önceki kişilik özelliklerine ve ayrılıklara gösterdiği psikolojik tepkilere, • Ağrının ve engelin derecesine, • Hastalığın çocuk ve ailesi için taşıdığı anlama, ebeveyn-çocuk ilişkisine, çocuğun ebeveynin tepkilerini yanıtlama biçimine, • Hastalığın nitelik ve şiddetine, • Hastalandığı yerin koşullarına, • Çocuğun içinde bulunduğu döneme ve gelişim özelliklerine, • Hastalığın çocuğun tüm fiziksel, psikolojik işlevlerine getirdiği kısıtlamalara bağlı olarak değişebilir. Doğru cevap E’dir

Oyunu; Lazorus “kendiliğinden ortaya çıkan hedefi olmayan, mutluluk getiren bir aktivite” olarak, Montaigne “çocuğun en gerçek uğraşı” olarak, Montessori ise “çocuğun en önemli işi” olarak tanımlar. Huizinga’ ya göre oyun, kültürden öncedir; hayvanlar da oyun oynar ve kültür ürünü olan her şey oyundur. Piaget ise oyunu “dış dünyadan alınan uyaranları özümleme ve uyma sistemine yerleştirme yolu” şeklinde tanımlar. Türk Dil Kurumuna göre oyun “Vakit geçirmeye yarayan, belli kuralları olan eğlencedir” Doğru cevap C’dir.

Yanıt D'dir.