HASTA ÇOCUKLARIN GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ - Deneme Sınavı - 4

Amerikan Pediatri Akademisi (American Academy of Pediatrics-AAP), çocuk ve ailesine hizmet veren sağlık profesyonellerinin bazı ilkelere uyarak aile merkezli yaklaşım sergilemelerini önermektedir. Bu doğrultuda; • Çocuk ve ailesine saygı duymak, • Ailelerin etnik, kültürel, ırksal ve sosyoekonomik özelliklerine ve baş etme yöntemlerine saygı duymak, • Ailenin gücünü kabul ederek desteklemek ve cesaretlendirmek, • Çocuk ve ailenin seçimini desteklemek ve yol göstermek, • Ailenin değer ve inançları doğrultusunda politikaların uygulanabilirliğini sağlamak, • Çocuklarının durumu ile ilgili aileye sürekli ve eksiksiz bilgi vermek, • Çocuk ve aileye ya da bakım veren bireye yaşamın her döneminde resmi-gayri resmî destek sağlamak, • Çocuğun bakımı, sağlık çalışanlarının eğitimi, politikaların ve programların geliştirilmesi gibi sağlık hizmetlerinin her aşamasında aileler ile iş birliği yapmak, • Her çocuk ve aileyi kendi gücünü keşfetmesi, özgüvenini geliştirmesi ve sağlıkla ilgili seçim yapması ve kararlar alması için güçlendirmek gibi ilkeler benimsenmiştir (AAP, 2003).

Avrupa Hastanede Bulunan Çocuklar Birliği (European Association for Children in Hospital-EACH) 1988 yılında çocuk hastaların haklarına dikkat çekmiş, 1988 yılındaki konferansta ilan edilen Hasta Çocuklar Bildirgesi 2001 yılında Brüksel’deki konferansta düzenlenmiştir.

Premedikasyon: Halk arasında cesaret iğnesi olarak bilinen premedikasyon, ameliyat öncesi korku ve heyecanı gidermek için ilaçların uygun yolla hastaya verilmesidir.

Çocuğu hastaneye yatmaya ilk hazırlayacak olan kişiler ise anne-babalardır.

Anksiyete, nedeni belli olmayan kaygı, korku, gerilim ve sıkıntı halidir.

Çocukların hastanede yapılan tanı ve tedavi ile ilgili cerrahi işlemlere ve ameliyata etkin bir biçimde hazırlanabilmesi, her yaş grubundaki çocuğun gelişim özelliklerinin, endişelerinin, kaygılarının ve beklentilerinin bilinmesi ne bağlıdır. Yapılacak tanı ve tedavi ile ilgili cerrahi işlemler hakkında çocuk ve ailesine bilgi verilmesi onların korku ve anksiyetelerini azaltır. Çocuğa yapılacak işlemler öncesi bazı noktalara dikkat etmek gerekir. • Çocuk gelişimci ve çocuk arasında sağlıklı bir iletişim kurulması önemlidir. Bu çocukta güven duygusunun gelişmesini ve yapılan açıklamalara daha fazla inanmasını sağlar. • Cerrahi işlem sırasında anne-babasının yanında olması çocukların güvende hissetmelerini sağlar. • Çocuklara yapılacak açıklamaların yaş ve bilişsel düzey dikkate alınarak yapılması gerekir. • Çocuğun anksiyete düzeyinin ve baş etme yöntemlerinin belirlenmesi önemlidir. Anksiyete düzeyi yüksek olan bir çocuğun etkili öğrenmesi beklenmez. • Çocuğun cerrahi işlemlerden sonra saldırgan davranışlar gösterebileceği, bu davranışlar normal olduğu aileye açıklanır

Oyun döneminde olan bir-iki yaşlarındaki çocukların zaman kavramı tam olarak gelişmediğinden, ameliyata bir-iki gün öncesinden hazırlanması uygun olur. Ameliyathanenin karanlık bir ortam olmadığı, orada yalnız olmayacağı, bone ve maske takıldığı, gömlek giyildiği çocuğa açıklanmalıdır. Olanak varsa oyuncak bir bebeğe ameliyat giysileri giydirilebilir, maske takılabilir. Bu yaştaki çocuklarda anne-babadan ayrılma korkusu nedeniyle ayrılık anksiyetesi gelişebilir. Bu nedenle çocuğun hastanede yalnız bırakılmaması gerekir. Çocuğun duygularını ifade etmesini sağlamak için oyundan yararlanılır. Tedavi sürecinde çocuğun yemek yeme, kitap okunma gibi gereksinimleri mümkün olduğunda karşılanmalıdır.

Regresyon: Hastalık ya da stresli bir durumla karşılaşan çocuk bir önceki dönemin doyum sağlayıcı davranışlarına geri dönmesidir. Örneğin, idrar ve dışkı tutamama, parmak emme, bebeksi konuşma, bardak yerine tekrar biberon kullanma, emzik emme gibi davranışlar gösterebilir.

Çocuklar oyun yolu ile sosyal ilişki ve etkileşimlerini daha iyi düzenleyebilir, sosyal problemler üretme ve bu problemleri çözümlemek için pratik yapma fırsatı bulur. Oyun, çocukların fiziksel sağlığını arttırır ve hareket becerilerini geliştirir. Ayrıca oyun yetişkinlerin çocukla daha etkili bir iletişim kurması için de zengin bir ortam sağlar (Allen ve Cowdery, 2005).

"sosyal problemler üretme" çocuğun oyun yoluyla geliştirdiği bir durumdur.

Çocuklara sağlanan oyun fırsatları, çocukların oyuncaklara ulaşabilme
düzeyi, çocuğun özelliklerine uygun oyun alanlarının düzenlenmesi, oyunu kolaylaştıran ve teşvik eden akran ve yetişkinlerin bulunması çocuğun oyun becerilerini etkiler (Frostve ark., 2008).

Ancak hastanedeki çocuklar yetersizliklerinden dolayı oyun deneyimlerinde daha sınırlı davranış sergiler. Ciddi şekilde problemi olan çocuklar aktif bir şekilde oyun
oynayamazlar ya da çevreleri ile etkileşime giremezler. Bu durumda yetişkinler oyunu çocuğun ihtiyacına göre adapte ederek düzenlemeli ve çocukla birlikte oynamalı, gerekli durumlarda çocukları oyun oynama konusunda desteklemelidir. 

"çocuğun oyun partnerinin yetişkin olması" oyun davranışını arttırmak için gereklidir, oyun deneyimlerinde daha sınırlı davranış sergilemesine neden olmaz

Oyun, çocuğun kendini, duygularını ifade edebildiği, yeteneklerini geliştirebildiği, yaratıcı potansiyelini kullandığı, gelişim alanlarına yönelik becerilerini geliştirebildiği en aktif öğrenme ortamıdır. Oyun, çocuğun özgürce ve kendiliğinden yaptığı, bazen bir amaca yönelik bazen de bir amaca yönelik olmaksızın “özgün ve esnek” eylemleridir (Aral, 2000; Tuğrul, 2013).

"Oyun, çocuğun bir amaca yönelik gerçekleştirdiği etkinliktir." ifadesi yanlıştır çünkü bazen bir amaca yönelik olmaksızın yaptığı eylemleri içerir

Piaget’e (1955) göre oyun bir uyumdur.

Erikson’a göre oyun, çocuğunpsiko-sosyal gelişiminin aynası gibidir.

Lazarus oyunu, kendiliğinden ortaya çıkan, hedefi olmayan, mutluluk getiren bir aktivite olduğunu

Montaigne oyunun öğrenmek için en uygun ortam ve gerçek uğraş olduğunu belirtmiştir.

Aristoteles, oyunu daha sonra yapacaklarının öykünmesi ve provası olarak açıklamıştır

Piaget’e (1955) göre oyun bir uyumdur.

Erikson’a göre oyun, çocuğun psiko-sosyal gelişiminin aynası gibidir.

Lazarus oyunu, kendiliğinden ortaya çıkan, hedefi olmayan, mutluluk getiren bir aktivite olduğunu

Montaigne oyunun öğrenmek için en uygun ortam ve gerçek uğraş olduğunu belirtmiştir.

Aristoteles, oyunu daha sonra yapacaklarının öykünmesi ve provası olarak açıklamıştır

Hastanede oyun, sadece çocuğun gelişimini desteklemekte ve çocuğa yapılacak işlemlerde kolaylık sağlamakla kalmayıp aynı zamanda ebeveynlere ve sağlık
personeline de fayda sağlamaktadır.

 Oyun sadece çocuğa fayda sağlamaz, çocuk oyun oynarken ebeveynleri de kendilerine zaman ayırabilirler. Ebeveynlerin kendilerine zaman ayırması stres ve kaygı düzeylerinin azalmasına yardımcı olur.

Sağlık personeli açısından oyun, çocukla kurulacak iletişimde köprü görevi görür. Yapılacak tıbbi müdahalede oyun aracılığıyla çocuğa yaklaşma, hem çocuğun hem personelin rahat olmasını sağlar.

"Çocuğun ruhsal ve fiziksel olarak iyileşmesine yardımcı olur. " oyunun çocuk için faydası içinde yer alır.

Çocukların sosyal, duygusal, bilişsel, dil ve motor gelişim alanlarını destekleyen en etkin araçtır. Oyun,hastanede yatan çocukları rahatlatır ve onların duygu ve düşüncelerini anlamamızı sağlar(Baykoç, 2006). Hastanede oyun, çocuğun öfkesini, saldırganlığını, güvensizliğini, korkusunu, fantezilerini, ailesi, arkadaşları ya da hastane personeli ile ilgili algıladığı ve duyguları yansıtması açısından önemlidir.

Eğer oyun, yapılan tedavi ve işlemlerle birleştirilebilirse çocuğun bazı tıbbi
işlemleri kabul etmesine yardımcı olur (Kyle, 2008). Hastanede oyun, çocukların ameliyata hazırlama süreçlerini kolaylaştırır ve çocukların cerrahi girişimlerinin daha kolay yapılabilmesini sağlar.

"oyun çocuğun bazı tıbbi işlemlerin gerekliliğini algılaması" açısından önemlidir ifadesi akıl yürütmeyi sağlayan bilişsel bir yarardır.

Oyuncaklar aracılığıyla enfeksiyon çocuklara bulaşabilir. Özellikle solunum yolu enfeksiyonu olan çocukların tükürüklerinin, salyalarının bulaştığı oyuncaklar yıkanmadığı sürece çok büyük risk oluşturabilir. Bu nedenle oyun odalarında kullanılan oyuncakların kolay temizlenmesi önemlidir. Yıkanabilir oyuncaklar yıkandıktan sonra kullanılabilir. Hastane oyun odalarında tükürük, salya temasının olmadığı ya da çok az olduğu yazı tahtası, video film, büyük ve yıkanabilir tipte oyuncaklara yer verilmesinin uygun olacağı belirtilmektedir (Hacımustafaoğlu, 2005).

Müzik aracılığıyla çocuklar çeşitli beceriler geliştirebilir, gelişimsel hedeflere ulaşabilir. Müzik eğitimi çocuğun küçük motor, büyük motor, oral motor, bilişsel
ve psikososyal gelişimlerini destekler.

Müzik eğitimleri sırasında çocukların daha fazla gülümsediği,
mutlu olduğu ve daha olumlu bir tutum sergiledikleri;bebeklerin hızlı geliştikleri ve kilo aldıkları, uyku düzeni ve süresi, stres durumunun iyileşmeye başladığı görülmüştür.

Kronik hastalığı olan çocuklarda olmayanlara göre bir buçuk kat daha fazla ruhsal bozukluk görülür.

Çocukların hastalığa gösterdiği tepkiler: • Çocuğun duygusal ve bilişsel gelişim sürecine, • Daha önceki uyum yeteneğine, çocuğun hastalıktan önceki kişilik özelliklerine ve ayrılıklara gösterdiği psikolojik tepkilere, • Ağrının ve engelin derecesine, • Hastalığın çocuk ve ailesi için taşıdığı anlama, ebeveyn-çocuk ilişkisine, çocuğun ebeveynin tepkilerini yanıtlama biçimine, • Hastalığın nitelik ve şiddetine, • Hastalandığı yerin koşullarına, • Çocuğun içinde bulunduğu döneme ve gelişim özelliklerine, • Hastalığın çocuğun tüm fiziksel, psikolojik işlevlerine getirdiği kısıtlamalara bağlı olarak değişebilir (Gültekin ve Baran, 2005).