HASTA ÇOCUKLARIN GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ - Deneme Sınavı - 18

0-1 yaşta
• Bebeğin bakabileceği ve dinleyebileceği oyuncaklar
• Kırılmaz ve kalın saplı çıngıraklar
• Sıkınca ses çıkartan plastik oyuncaklar
• Farklı büyüklük ve şekillerde dokunsal, görsel ve işitsel oyuncaklar (Örneğin müzikli, ışıklı sesli oyuncakta oyuncak ışık yanar söner, oyuncakta bulunan başka bir
tuşa bastığında bir hayvan sesi çıkar, bir tuşa basıldığında hayvan sesi çıkar, koku
tüpleri, dokunma panoları)
• Yıkanabilir bebekler, yumuşak hayvanlar (Ancak bunların burunları ve gözleri çocuğun ısırıp kopartacağı türden olmamalı, işlenmiş olanlar tercih edilmelidir).
• Çocuğun yatağına vb. yerlere asılacak renkli hareketli oyuncaklar
• Kumaş ya da plastik yumuşak toplar
• Kırılmayan parlak renkli nesneler
• Dişleriyle ısırması için güvenli malzemeden diş kaşıyıcıları

Doğru cevap A seçeneğidir.

2-3 yaşta
• Tahta hayvanlar
• Kalın boya kalemleri
• Çok yüksek olmayan sallanan at
• Tozsuz tebeşir ve kara tahta
• Basit müzik aletleri
• İri ve az parçalı yap bozlar
• Harf ve rakamların yazılı olduğu bloklar
• Şekil, büyüklük ve renk tanımayı kolaylaştıran oyuncaklar
• Üç tekerlekli bisiklet
• Dayanıklı arabalar

Doğru cevap B seçeneğidir.

6-8 yaşta
• Uçurtma
• Kuklalar
• Pilli, elektronik oyuncaklar
• Çok parçalı yapbozlar
• Basit okuma gerektiren oyunlar
• Bebekler, bebek malzemeleri
• Basit bilim setleri (mikroskoplar, mıknatıslar vb.)

Doğru cevap D seçeneğidir.

Aile merkezli bakımın özellikleri aşağıdaki biçimde sıralanabilir:
• Ailenin çocuğun yaşamında her zaman var olduğunun farkında olunması
• Aile ile sağlık profesyonelleri arasındaki iş birliğinin kolaylaştırılması
• Ailenin dinsel, etnik, kültürel ve sosyoekonomik özelliklerine saygı duyulması
• Ailenin gücünün ve bireyselliğinin fark edilmesi ve farklı baş etme yöntemlerine saygı duyulması
• Ailelerle destekleyici bir biçimde ve önyargısız bilgi paylaşımı
• Aileler arası desteğin ve ilişkilerin güçlendirilmesi
• Sağlık bakım sistemi içinde çocuğun ve ailenin gelişimsel gereksinimlerinin anlaşılması
• Ailenin gereksinimlerini karşılamak için finansal ve duygusal destek sağlayan programların ve politikaların geliştirilmesi

Amerikan Pediatri Akademisi (American Academy of Pediatrics-AAP), çocuk ve ailesine hizmet veren sağlık profesyonellerinin bazı ilkelere uyarak aile merkezli yaklaşım sergilemelerini önermektedir. Bu doğrultuda;
• Çocuk ve ailesine saygı duymak,
• Ailelerin etnik, kültürel, ırksal ve sosyoekonomik özelliklerine ve baş etme yöntemlerine saygı duymak,
• Ailenin gücünü kabul ederek desteklemek ve cesaretlendirmek,
• Çocuk ve ailenin seçimini desteklemek ve yol göstermek,
• Ailenin değer ve inançları doğrultusunda politikaların uygulanabilirliğini sağlamak,
• Çocuklarının durumu ile ilgili aileye sürekli ve eksiksiz bilgi vermek,
• Çocuk ve aileye ya da bakım veren bireye yaşamın her döneminde resmi-gayri resmî destek sağlamak,
• Çocuğun bakımı, sağlık çalışanlarının eğitimi, politikaların ve programların geliştirilmesi gibi sağlık hizmetlerinin her aşamasında aileler ile iş birliği yapmak,
• Her çocuk ve aileyi kendi gücünü keşfetmesi, özgüvenini geliştirmesi ve sağlıkla ilgili seçim yapması ve kararlar alması için güçlendirmek gibi ilkeler benimsenmiştir (AAP, 2003)

Aile merkezli yaklaşımın anne baba açısından yararları:
• Memnuniyeti artırır.
• Uyumu kolaylaşır.
• Yeni beceriler kazandırır.
• Sağlıklı iletişim sağlar.
• Stresi azaltır.
• Güven duygusunu destekler.
• Problem çözme becerileri kazandırır.

Aile merkezli yaklaşımın çocuk açısından yararları:
• Stresi azaltır.
• Özgüven duygusunu artırır.
• Davranış problemlerini azaltır.
• Hastanede kalma süresini kısaltır.
• Anne-baba-çocuk ilişkisini devam ettirir, geliştirir.
• İletişim sağlar.
• Ağrıyı ve uyku bozukluklarını azaltır.

Ameliyat öncesi dönemde, hem çocukta ve hem de ailedeki stresin en yoğun olarak yaşandığı dönemler;
• Hastaneye kabul
• Ameliyat öncesi yapılan testler
• Ameliyattan önceki gün
• Premedikasyon enjeksiyonu
• Ameliyathaneye gitmeden önceki saatlerdir (Cihangir-Altay, 2008)

Bazı faktörler ise çocukları ameliyat olacak ailelerin de stresini arttırır ve çocuklarına destek olmalarını engeller. Bu faktörleri;
• Çocuklarının vücut bütünlüğünün bozulacak olması,
• Bedensel hasara bağlı olarak ağrı, yetenek, duyu ve organ kaybı ya da ölümle sonuçlanma riski,
• Ameliyat nedeniyle hastanede bulunulması,
• Anne-baba rollerinde değişiklik olması,
• Çocukla etkili bir iletişim sağlanamaması,
• Çocuğun yoğun bakım ünitesinde bulunması,
• Ameliyat sonrası çocukta bedensel, duygusal veya davranışsal yönden meydana gelen değişimler olarak sıralamak mümkündür

Premedikasyon: Halk arasında cesaret iğnesi olarak bilinen premedikasyon, ameliyat öncesi korku ve heyecanı gidermek için ilaçların uygun yolla hastaya verilmesidir.

Kastrasyon korkusu, özellikle erkek çocuklarda görülen cinsel organını kaybetme korkusudur

Ameliyatın çocukta meydana getirdiği stresin nedenleri;
• Bedende oluşan değişim, fiziksel bütünlüğün bozulması, ağrı ve rahatsızlık hissi,
• Aileden, evden ve sevdiklerinden ayrılma, alışık olmadığı bir ortamda ve tanımadığı bireylerle birlikte olma, hastanede olma,
• Bilinmezliğin getirdiği korku,
• Yasak ve sınırlamaların olması,
• Kontrolün, otonominin ve yeteneklerin kaybı,
• Anne-babaların aşırı koruyuculuk, eleştiri gibi olumsuz tutumları şeklinde sıralanabilir (Ünver ve Yıldırım, 2013).

Ağrıya karşı tepkiler:
• Huzursuzluk
• Sinirlilik
• Uyarılmışlık ve uyanıklık hâli
• Saldırganlık
• Ağlama
• Ağrılı bölgeyi hareket ettirmeme
• Dizlerini karnına doğru çekme
• İştahsızlık
• Uykuya eğilim

Çocuklarda sık görülen akut hastalıklar;

kızamık, kızamıkçık, kabakulak, suçiçeği, kızıl, zatürre, 6. Hastalık, idrar yolları enfeksiyonu, orta kulak iltihabı, TONSİLİT, bronşit, bronşiolittir.

Çocuklarda sık görülen kronik hastalıklar ise;

kronik öksürük, astım, epilepsi, fenilketonüri, talasemi, kronik böbrek yetmezliği, diyabettir.

Akut hastalıklar, çeşitli kazalar sonucunda ortaya çıkabilen, olayın ciddiyeti ve çocukta oluşabilecek fiziksel problemlerin derecesine göre tedavi süresi tam olarak belirlenemeyen durumlar olarak tanımlanır. Kronik hastalıklar ise normalden sapma veya bozukluk gösteren, kalıcı yetersizlik bırakabilen, geriye dönüşü olmayan, patolojik değişiklikler sonucu oluşan, hastanın rehabilitasyonu için özel eğitim gerektiren, uzun süre bakım, gözetim ve denetim gerektiren durumdur. Örneğin; ortopedik sorunlar, doğuştan kalp hastalıkları, epilepsi, kronik böbrek yetmezliği, kanserler, hemofili, astım gibi hastalıklar kronik hastalıklar arasında yer alır. Kronik hastalık bir çocuğun günlük olağan aktivitelerini en az üç ay süreyle engelleyen, yılda en az bir ay süre ile ya da tanı anında hastaneye yatmaya neden olan bir sağlık sorunudur (Çavuşoğlu, 2008).

Akut hastalıklar, çeşitli kazalar sonucunda ortaya çıkabilen, olayın ciddiyeti ve çocukta oluşabilecek fiziksel problemlerin derecesine göre tedavi süresi tam olarak belirlenemeyen durumlar olarak tanımlanır.

Oyunu; Lazorus “kendiliğinden ortaya çıkan hedefi olmayan, mutluluk getiren bir aktivite” olarak, Montaigne “çocuğun en gerçek uğraşı” olarak, Montessori ise “çocuğun en önemli işi” olarak tanımlar. Huizinga’ ya göre oyun, kültürden öncedir; hayvanlar da oyun oynar ve kültür ürünü olan her şey oyundur. Piaget ise oyunu “dış dünyadan alınan uyaranları özümleme ve uyma sistemine yerleştirme yolu” şeklinde tanımlar. Türk Dil Kurumuna göre oyun “Vakit geçirmeye yarayan, belli kuralları olan eğlencedir”. En geniş anlamıyla oyun, belirli bir amaca yönelik ya da amacı olmayan, kuralları olan ya da olmayan, araçlı ya da araçsız olarak gerçekleştirilen, çocuğun tüm gelişim alanlarını etkileyen, isteyerek katıldığı ve birçok şeyi farkına varmadan öğrendiği, hoş vakit geçirmek amacıyla yaptığı eğlenceli bir uğraş ve doğal bir öğrenme sürecidir (Aral, 2000; Bayhan ve Artan, 2004). İnsan yaşamında önemli bir yeri olan oyun çocuk gelişimi için yaşamsal bir önem taşır. Oyun aracılığıyla çocuk mutluluk ve heyecan duyar, taklit yeteneği artar, hayal gücü gelişir. Kendini tanır, paylaşmayı, karar vermeyi ve sonuçlarına katlanmayı öğrenir. Kısacası “Yaşam ve yaşamdaki duygular gerçek olmasına rağmen, oyun gerçek değildir fakat oyundaki duygular gerçektir” (Aral, 2000).

Duyu–Motor Dönemde- Alıştırmalı Oyun (0-2 yaş): Tamamen fiziksel davranışlara bağlı olan çocukluğun ilk evresidir. Alıştırmalı oyun, ilk iki yaşta görülür, bu döneme bakma, emme, elleri açıp kapama gibi duyu-motor gelişime bağlı oyun davranışları vardır ve bunlar tekrarlanır.

Oyun gelişimin sosyal boyutları:
Katılımsız davranış: Bu evrede çocuk olayın içine girmez, sadece izler. Çocuk aktiftir, ancak amaçsızdır.
Seyirci davranış: Çocuk oyun oynayan çocukları seyreder. Oyuna katılmaz, diğer çocukların etrafında dolaşır ve sorular sorar. Zamanla diğer çocuklara yaklaşır.
Tek başına oyun: Çocuk çevresindeki diğer çocuklarla ilgilenmez. Çocuklarla sosyal iletişim kurmadan tek başına oynar. Tek başına oyun iki-üç yaş çocuklarında görülür.
Paralel oyun: Çocukların oynadıkları oyun materyalleri onları birbirinin yakınına getirir, çocuklar fiziksel olarak yakında olsalar bile birbirleri ile sosyal kontakları yoktur, aynı mekânda aynı tür materyallerle fakat yine bağımsız oynarlar.
Birlikte oyun: Çocuklar aynı mekânda benzer ya da ortak materyallerle oynarlar. Birbirleriyle hem sosyal iletişimleri hem de materyal alışverişleri vardır. Ortak bir amaca odaklanırlar.
Kooperatif oyun-İşbirlikçi oyun: Çocuklar ortak bir amaca yönelik olarak birbirleriyle her türlü sosyal etkileşim içinde materyallerle oynarlar. Birbirleriyle aralarında rol paylaşımında bulunurlar

0-1 yaşta
• Bebeğin bakabileceği ve dinleyebileceği oyuncaklar
• Kırılmaz ve kalın saplı çıngıraklar
• Sıkınca ses çıkartan plastik oyuncaklar
• Farklı büyüklük ve şekillerde dokunsal, görsel ve işitsel oyuncaklar (Örneğin müzikli, ışıklı sesli oyuncakta oyuncak ışık yanar söner, oyuncakta bulunan başka bir tuşa bastığında bir hayvan sesi çıkar, bir tuşa basıldığında hayvan sesi çıkar, koku tüpleri, dokunma panoları)
• Yıkanabilir bebekler, yumuşak hayvanlar (Ancak bunların burunları ve gözleri çocuğun ısırıp kopartacağı türden olmamalı, işlenmiş olanlar tercih edilmelidir).
• Çocuğun yatağına vb. yerlere asılacak renkli hareketli oyuncaklar
• Kumaş ya da plastik yumuşak toplar
• Kırılmayan parlak renkli nesneler
• Dişleriyle ısırması için güvenli malzemeden diş kaşıyıcıları