HASTA ÇOCUKLARIN GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ - Deneme Sınavı - 17

Çocuk Yaşam Hizmetleri Birimde; çocuk yaşam uzmanı, müzik eğitimcisi, sanat eğitimcisi,
öğretmen, uzman palyaçolar görev yapar.

Paralel oyun

Oyunun, hasta çocuğa katkı sağlayabilmesinde çevre, ebeveynin rolü ile oyun odasındaki materyaller etkili olur.

Oyun Odasındaki Etkinlikler

Sanatsal etkinlikler

Müzik

Animasyon çalışmaları,

Hastane oyun odaları birçok yararın yanı sıra bazı riskleri de taşır. Hastaneler gibi toplu
yaşanan yerlerdeki oyuncaklar enfeksiyon açısından çocuk için risk oluşturabilir. Birçok
çocuğun ortak kullandığı bu oyuncaklar enfeksiyonların taşınmasında önemli bir yer tutar. Oyuncaklar aracılığıyla enfeksiyon çocuklara bulaşabilir. Özellikle solunum yolu enfeksiyonu olan çocukların tükürüklerinin, salyalarının bulaştığı oyuncaklar yıkanmadığı
sürece çok büyük risk oluşturabilir. Bu nedenle oyun odalarında kullanılan oyuncakların
kolay temizlenmesi önemlidir. Yıkanabilir oyuncaklar yıkandıktan sonra kullanılabilir.
Hastane oyun odalarında tükürük, salya temasının olmadığı ya da çok az olduğu yazı
tahtası, video film, büyük ve yıkanabilir tipte oyuncaklara yer verilmesinin uygun olacağı
belirtilmektedir.

Premedikasyon: Halk arasında cesaret iğnesi olarak bilinen premedikasyon, ameliyat öncesi korku ve heyecanı gidermek için ilaçların uygun yolla hastaya verilmesidir.

Akut hastalıklar, çeşitli kazalar sonucunda ortaya çıkabilen, olayın ciddiyeti ve çocukta oluşabilecek fiziksel problemlerin derecesine göre tedavi süresi tam olarak belirlenemeyen durumlar olarak tanımlanır. Kronik hastalıklar ise normalden sapma veya bozukluk gösteren, kalıcı yetersizlik bırakabilen, geriye dönüşü olmayan, patolojik değişiklikler sonucu oluşan, hastanın rehabilitasyonu için özel eğitim gerektiren, uzun süre bakım, gözetim ve denetim gerektiren durumdur. Örneğin; ortopedik sorunlar, doğuştan kalp hastalıkları, epilepsi, kronik böbrek yetmezliği, kanserler, hemofili, astım gibi hastalıklar kronik hastalıklar arasında yer alır. Kronik hastalık bir çocuğun günlük olağan aktivitelerini en az üç ay süreyle engelleyen, yılda en az bir ay süre ile ya da tanı anında hastaneye yatmaya neden olan bir sağlık sorunudur.

Çocuğun gelişiminde biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörler önemli olduğu için çocukların tedavisinde sadece fiziksel tedaviye yer verilmemeli, çocuğun rahatlamasına ve uyum sağlamasına yardımcı olacak tedavilere de yer verilmelidir. Sağlıklı gelişim için biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörler kadar çocuğun psikososyal çevresine (aile, okul, akran grubu ve sağlık tedavi sistemi gibi) başarılı bir şekilde uyum sağlayabilmesi de önemlidir.

• Çocukların duygularını ifade edilmesini sağlamada kullanılan yöntemler, çocuğun gelişim düzeyine uygun olmalıdır.
• Çocuğun temel güven duygusu destekleyen tutum ve davranışlar göstermeli, çocuğun oyun oynaması desteklenmeli ve kendini ifade etmesi sağlanmalıdır.
• Çocuklarla sözel iletişim kurularak, travmatik yaşantı hakkında konuşmaları için desteklenmelidir.
• Sözel olarak kendini ifade etmek istemeyen çocukların resim, oyun, drama, hikaye, şiir ve müzik aracılığıyla duygularını ifade etmeleri sağlanmalıdır.

Oyunu; Lazorus “kendiliğinden ortaya çıkan hedefi olmayan, mutluluk getiren bir aktivite” olarak, Montaigne “çocuğun en gerçek uğraşı” olarak, Montessori ise “çocuğun en önemli işi” olarak tanımlar. Huizinga’ ya göre oyun, kültürden öncedir; hayvanlar da oyun oynar ve kültür ürünü olan her şey oyundur. Piaget ise oyunu “dış dünyadan alınan uyaranları özümleme ve uyma sistemine yerleştirme yolu” şeklinde tanımlar. Türk Dil Kurumuna göre oyun “Vakit geçirmeye yarayan, belli kuralları olan eğlencedir”. Lombroso’ya (1896) göre oyun çocuk için iştir, yetişkin içinse eğlence ve boş zamanları değerlendirme etkinliğidir. Piaget’e (1955) göre oyun bir uyumdur. Freud’a göre oyun, düşler ve sinirsel belirtiler gibi anlamı olan davranışlardır. Erikson’a göre oyun, çocuğun psiko-sosyal gelişiminin aynası gibidir. İbni Sina, çocukların altı yaşından itibaren okula gönderilmesi gerektiğini, çocuk eğitiminde akran grubu ve oyunun önemli bir ihtiyaç olduğunu vurgulamıştır. Lazarus oyunu, kendiliğinden ortaya çıkan, hedefi olmayan, mutluluk getiren bir aktivite olduğunu ve Montaigne oyunun öğrenmek için en uygun ortam ve gerçek uğraş olduğunu belirtmiştir. Aristoteles, oyunu daha sonra yapacaklarının öykünmesi ve provası olarak açıklamıştır.

Paralel oyun: Çocukların oynadıkları oyun materyalleri onları birbirinin yakınına getirir, çocuklar fiziksel olarak yakında olsalar bile birbirleri ile sosyal kontakları yoktur, aynı mekânda aynı tür materyallerle fakat yine bağımsız oynarlar.

0-1 yaşta
• Bebeğin bakabileceği ve dinleyebileceği oyuncaklar
• Kırılmaz ve kalın saplı çıngıraklar
• Sıkınca ses çıkartan plastik oyuncaklar
• Farklı büyüklük ve şekillerde dokunsal, görsel ve işitsel oyuncaklar (Örneğin müzikli, ışıklı sesli oyuncakta oyuncak ışık yanar söner, oyuncakta bulunan başka bir tuşa bastığında bir hayvan sesi çıkar, bir tuşa basıldığında hayvan sesi çıkar, koku tüpleri, dokunma panoları)
• Yıkanabilir bebekler, yumuşak hayvanlar (Ancak bunların burunları ve gözleri çocuğun ısırıp kopartacağı türden olmamalı, işlenmiş olanlar tercih edilmelidir).
• Çocuğun yatağına vb. yerlere asılacak renkli hareketli oyuncaklar
• Kumaş ya da plastik yumuşak toplar
• Kırılmayan parlak renkli nesneler
• Dişleriyle ısırması için güvenli malzemeden diş kaşıyıcıları

3-4 yaşta
• Oyuncak telefon
• Metal çay seti
• Kıyafetleri çıkarılıp giydirilebilen bebekler
• Büyük parçalı yapı inşa malzemeleri
• Küt uçlu makas
• Kâğıt
• Çocuklar için özel üretilmiş yapıştırıcılar
• Bağcıklı oyuncaklar (delikli kartları bağcığa geçirme, yutulmayacak büyüklükteki boncukları bağcığa geçirme vb.)
• Elektrikli olmayan trenler

8-12 yaşta
• Pilli, elektronik oyuncaklar
• Bilim setleri
• Spor malzemeleri
• Dart vb. oyuncaklar
• Satranç, dama vb. oyunlar

Aile merkezli yaklaşımın anne-baba açısından yararları:
• Memnuniyeti artırır.
• Uyumu kolaylaşır.
• Yeni beceriler kazandırır.
• Sağlıklı iletişim sağlar.
• Stresi azaltır.
• Güven duygusunu destekler.
• Problem çözme becerileri kazandırır.
Aile merkezli yaklaşımın çocuk açısından yararları:
• Stresi azaltır.
• Özgüven duygusunu artırır.
• Davranış problemlerini azaltır.
• Hastanede kalma süresini kısaltır.
• Anne-baba-çocuk ilişkisini devam ettirir, geliştirir.
• İletişim sağlar.
• Ağrıyı ve uyku bozukluklarını azaltır.

Regresyon: Hastalık ya da stresli bir durumla karşılaşan çocuk bir önceki dönemin doyum sağlayıcı davranışlarına geri dönmesidir. Örneğin, idrar ve dışkı tutamama, parmak emme, bebeksi konuşma, bardak yerine tekrar biberon kullanma, emzik emme gibi davranışlar gösterebilir.

Bazı faktörler ise çocukları ameliyat olacak ailelerin de stresini arttırır ve çocuklarına destek olmalarını engeller. Bu faktörleri;
• Çocuklarının vücut bütünlüğünün bozulacak olması,
• Bedensel hasara bağlı olarak ağrı, yetenek, duyu ve organ kaybı ya da ölümle sonuçlanma riski,
• Ameliyat nedeniyle hastanede bulunulması,
• Anne-baba rollerinde değişiklik olması,
• Çocukla etkili bir iletişim sağlanamaması,
• Çocuğun yoğun bakım ünitesinde bulunması,
• Ameliyat sonrası çocukta bedensel, duygusal veya davranışsal yönden meydana gelen değişimler olarak sıralamak mümkündür.

Yaşamın ilk ayı olan yenidoğan dönemi yaşamı tehdit eden doğumsal bozuklukların belirlendiği dönemdir. Doğuştan olan çoğu bozuklukların tedavisi ise genellikle cerrahidir.
Tavşan dudak, yarık damak, bazı kalp hastalıkları, sindirim sistemine ait bozukluklar, burnun kapalı olması, anal darlık doğumsal bozukluklardan bazılarıdır.

Ağrının üç aydan uzun sürmesi ya da doku yaralanması nedeniyle devam etmesi/ilerlemesi “kronik (süreğen) ağrı” olarak belirtilir. Kronik ağrı yorgunluk, çevreye ilginin azalması, iştahsızlık, uykusuzluk, psikososyal gelişim geriliği, okul performansında azalma gibi problemlere neden olabilir.

Çocukların ağrıya toleransları yaşla birlikte artar. Küçük çocuklar büyük çocuklara göre ağrıyı daha çok hisseder.

Okul öncesi ve okul dönemindeki çocuklarda, ağrı değerlendirilmesinde özbildirime dayalı ölçeklerden yararlanılır. Bilinci açık, iletişim kurabilen üç yaşından büyük çocuklarda kullanılır. Çocukların sevdikleri, güvenilir ve sık kullanılan ölçeklerden biri “Yüzler Ağrı Derecelendirme Ölçeği”dir

Kanguru bakımı: Bebeğin çıplak olarak annenin göğüsleri arasına koyularak bebeğin sıcaklık kaybını önleyen ve anne-bebek arasındaki bağlanmayı pekiştiren bir uygulamadır.

Çocuk gelişimcinin, çocuk hastaneden taburcu olmadan önce ailelere çocuğun gelişimi ve desteklenmesi konusunda eğitim vermesi ve danışmanlık yapması gerekmektedir. Bu hizmetler verilirken, çocukların gelişim düzeylerinin, ailelerin sosyokültürel özelliklerinin ve gereksinim duydukları konuların göz önünde bulundurulması önemlidir. Eğitimlerde
görsel ve işitsel araçlar, kartlar, broşürler, poster ve filmler kullanılabilir.