HAREKETLİ GÖRÜNTÜNÜN TARİHİ

Video sanatını başlatan hareket olarak bilinen Fluxus ise 1962 yılında, ABD’li sanatçı, grafik tasarımcı ve mimar George Maciunas’ın (1931-1978) öncülüğünde oluşturulmuş avant-garde bir bakış açısıdır. Maciunas, ABD’de kendi galerisinde başlayan çalışmalarına Almanya’ya geçip devam etmiştir. Bir akım olarak adlandırılmaktan çok, Akış anlamına gelen Fluxus adıyla anılmayı tercih etmişlerdir.

Dada bakış açısı ile daha önce sanatın bünyesinde yeri olmayan “hazır nesne” kavramını sanatın içine sokar. Hazır nesne, geleneksel olarak kabul görmüş sanat nesnelerinden farklı olarak, gündelik yaşamdan ya da farklı sanat eserlerinden alınan sanat ya da sanat dışı nesneleri manipüle ederek, yeniden yorumlayarak bir sanat nesnesinin parçası haline dönüştürmektir. Hazır nesne, sanat nesnesinin orijinalliğini, biricikliğini, yeniden üretilebilirliğini tartışamaya sunar, sanat eserini oluşturan katmanların yeniden sorgulanmasının yolunu açar ve mekanik sanattan elektronik sanata geçişte ihtiyaç duyulan kuramsal temellerin atılması için en işlevsel geleneklerin oluşmasına katkıda bulunur. Hazır nesne ile birlikte, sanat nesnesi geleneksel sanatın olmazsa olmaz kuralları arasında sayılan, biricik olma, orijinal olma, çoğaltılamaz olma gibi kavramların boyunduruğundan kurtulmak için en radikal adımların atılmasına temel oluşturur. Duchamp’ın Çeşme (Fountain - 1917) adını verdiği pisuarı müzelik sanat eserleri arasına sokması ile birlikte sanat tarihinin seyri hiçbir zaman eskisi gibi olmayacaktır. Pop Sanatı hazır nesnelerden farklı olarak, sanat kavramı içine kolajı sokar, var olan imgeleri popüler kültür bağlamında yeniden işler, yeni anlamlar üretir. Dada döneninde Duchamp tarafından ortaya konan sanatta “hazır nesne” kavramı Pop sanatında “hazır imge” kavramına dönüşür. Hazır imge, fotoğraf ve filmin olanakları ile görüntülerin kolaylıkla çoğaltılabilmesiyle birlikte ortaya çıkan yeni ikonları kullanır ya da var olmayan yeni ikonlar yaratır.

İlk taşınabilir elektronik kamera ve kayıt araçları yaklaşık 40 yıl önce Sony firması tarafından “portapak” adıyla piyasaya sunulduğunda; televizyon çoktan kitle iletişim aracı olarak evlerde yerini almıştır. Elektronik kamera adından anlaşılacağı üzere, elektronik görüntü oluşturur ve oluşturduğ u bu görüntüyü çoğaltır.

İlk yıllarından bugüne dek geliştirilen tüm kayıt sistemleri de video kayıt sistemleri olarak anıldı. Zamanla 1 inç, 2 inç, Betacam, Betecam SP, Betamax, VHS, S-VHS, U-Matic, Hi-8 adı altında birçok farklı manyetik bant ortamı ve bu bantlara kaydedecek video kayıt üniteleri geliştirildi. Videonun teknolojik altyapısının ve mühendislik bilgisinin karmaşık olmasına rağmen, kullanıcılar için basit ve kolay kullanım özellikleri sunmaktaydı.

Video sanatının ortaya çıkışında da böyle bir tarihsel sıra izlenirse, öncelik gerek fotoğraf, gerekse filmin toplumsal tarihinin dönüm noktasını oluşturan Sanayi Devrimi dönemine verilebilir. Video sanatın ve diğer avant - garde sanat akımlarının temelini oluşturan toplumsal nedenlerden biri olarak, kısa aralıklarla yaşanan I. Ve II. Dünya Savaşı gösterilmektedir. Videonun bir sanat ortamı haline dönüşmesinde dikkate değer bir başka dönem ise 68 kuşağıdır. 60’lı yılların başlarında başlayan ve 68 yılında yoğunlaşan olaylardan adını alan ve II. Dünya Savaşı’nın derin etkilerine karşı anti militarist bir hareket olarak bilinir. Avrupa’da Fransa’daki Sorbonne Üniversitesi’nde meydana gelen öğrenci isyanı ile birlikte başladığı öne sürülür. Amerika’da Vietnam Savaşı’na karşı geliştirilen savaş karşıtı eylemler, Latin Amerikalı devrimci Ernesto Che Guevera’nın 1967 yılında Bolivya dağlarında yakalanarak öldürülmesi, tüm Avrupa’yı saran öğrenci olaylarının ardı ardına patlak vermesi ve hatta Türkiye’de Deniz Gezmiş önderliğinde gerçekleştirilen sosyalist öğrenci direnişi bu dönemi tanımlayabilecek bazı toplumsal olaylar olarak sıralanabilir.

Andy Warhol (1928-1987) ise grafik sanatçısı ve illüstratördür. Warhol ayrıca Pop Art’ın en önemli temsilcilerinden Rus asıllı Amerikalı ressam, yayıncı, yapımcı ve yazar kimliği ile de tanınır. Warhol, endüstriyel ürünleri kendi üslubuyla yeniden yorumlar. Parlak renklerle, abartılı yapılmış Marilyn Monroe, Elvis Presley, Elizabeth Taylor portreleri büyük sansasyon yaratır. Warhol da tüketim kültürüne ilgi duyar ama ona göre bu durumu küçümsemek ironiktir. Zira popüler olan her şey onun için sınırsız bir malzeme kaynağıdır.

Videonun televizyon kavramına karşı bir sanatsal ifade aracı olarak kullanılmasının ilk örnekleri ise, daha önce üretilmiş televizyona ait görüntülerin, kimi zaman iç ışığı ile oynanarak, sesi değiştirilerek, kimi zaman ise alaycı tekrarlarla manipüle edilerek, televizyon görüntülerinin eğilip, bükülüp deformasyona maruz bırakıldığı uygulamaları içerir.

Gerilla Video: Gerilla video, sokaklarda caddelerde gerçekleşen gündelik hayata ait etkinliklerin politik ya da pedagojik bir amaçla kaydedilmesini içerir.
Feminist Video: Video hangi açıdan bakılırsa bakılsın, narsis bir araçtır. Bu kuramsal söylem ise video-ayna
Benzetmesi ile temellenir. Video, teknik olarak diğer görüntü üretme sistemlerinin aksine anında ve baflka hiçbir kullanıcının yardımına ihtiyaç duymadan görüntü üretir. Bu temelden hareketle video tıpkı bir ayna gibi işlev görebilir ve tıpkı bir ayna gibi nesnesi ve imgesini aynı zaman-mekan düzleminde buluşturur.
Video Heykel- Video Yerleştirme:
Video görüntüsünün oluştuğu yüzey monitör olarak adlandırılır. Bu tanım uzunca bir süre bu şekilde kullanılmış ve video monitörleri de bir süre sonra sanatın ortamında kullanılagelmiştir. Video görüntüsünün halkın kullanım alanındaki karşılığı, bir kitle iletişim aracı olarak evlerin salonlarındaki televizyon alıcılarıdır. Bu alıcılar önceleri televizyon yayınlarını evlerin başköşesine getirmek için sadece birer monitör olarak değil, sanki bir ev mobilyasıymış gibi tasarlanmıştır. Bu nedenle bir televizyon alıcısı çoğunlukla bir ev mobilyası gibi işlev görür. Video sanatçıları ise, televizyona karşı mücadelelerinde televizyon alıcılarını birer sanat nesnesine dönüştürerek, televizyonun oluşturduğu kitle kültürüne karşı geliştirdikleri eleştirel tavırda video monitörlerini üçboyutlu bir heykelin parçası olarak kullanmışlardır.
Canlı Video Uygulamaları, Video Performanslar:
Video görüntüsünü diğer görüntü üretme sistemlerinden ayıran temel farklılığın, video görüntüsünün anında oluşturulduğunu daha önce belirtmiştik. Bu özellik “canlı” görüntü olarak tanımlanır ve nesne ile imgenin eşzamanlı olabilmesi ancak video teknolojisi ile mümkündür.

Naum Gabo konsstrüktivizm akımının temellerini oluşturan konstrüktif manifestonun yazarlarından biridir.

Happening (oluşum),ses, görüntü ve kimi durumlarda koku kullanarak sahne nitelikleri ortadan kaldırılmış üçboyutlu bir hareket mekanı içinde, oyuncu etkinliklerini farklı çevresel ve yapay malzeme ile birlikte, nesnel ve raslantısal görünen bir yaklaşımla bir araya getirilen, belirli bir zaman-mekan ve konu bütünlüğü olmayan doğaçlama sunulardır.

Minimal sanat, soyut dışavurumculuğun biçime ve duyguya verdiği aşırı öneme bir tepki olarak hareket eden, nesnenin nesne olma özelliğine dikkat çekmek ve ifade, tarihsel, sembolik anlamlarını minimum indirmek amacıyla hareket etmiştir.

Dünyada ilk televizyon yayını 1936 Berlin olimpiyatlarında yapılmıştır.

Ampex firması tarafından geliştirilen ilk video kayıt cihazı 1951 yılında keşfedilmiştir.

Endüstrileşmenin etkisinin sanat camiasına etkilerini yansıtan sanat akımı fütürizmdir.

İtalyan Filippo Tommaso Marinetti öncülüğünde gerçekleşen sanat akımı fütürizmdir.

Sanat malzemesi olarak çağdaş malzemeleri kullanan ve geometrik kompozisyon anlayışını benimseyen sanat akımı konstrüktivizmdir.

Vladimir Tatlin’in önderliğinde ilk olarak mimarlıkta ortaya çıkan sanat akımı konstrüktivizmdir.

George Maciunas’ın öncülüğünde oluşturulmuş avant-garde bir bakış açısıyla oluşan sanat akımı fluxus'dur.

Marliyn Monroe fotoğraflarını yeniden yorumlayarak,hem sanatın hem de popüler kültür araçlarının kullanımına sunan sanatçı Andy Warhol'dur.

Sokaklarda caddelerde gerçekleşen gündelik hayata ait etkinliklerin politik ya da pedagojik bir amaçla kaydedilmesi gerilla videoya bir örnektir.