HAREKETLİ GÖRÜNTÜNÜN TARİHİ

Olay Örgüsü: Bir anlatı filminde, bütün olayların nedensel ilişkileri, zamandizinsel düzeni, süresi, sıklığı ve mekanları da dahil olmak üzere izleyiciye
doğrudan sunulması. Anlatıdaki olayların izleyicinin hayalinde oluştuğu öykü
kavramının karşıtıdır. Cevap B şıkkıdır.

Porter’ın en önemli yapıtı ise başı sonu belli bir hikâyeye sahip olan, uzun planların ilk defa kullanıldığı Büyük Tren Soygunu (The Great Train Robbery, 1903) adlı filmdir. Bu film ayrıca Amerikan sinemasının en önemli türlerinden biri olan western sinemasının da ilk örneğidir. Porter’dan önce başka sinemacılar da kurgudan yararlanmıştır; ancak Porter’ın en büyük farkı onun kurguyu
devamlılığı sağlamak üzere kullanmasıdır. Cevap B şıkkıdır.

Dışavurumculuk akımının temel özelliği, iç dünyaların dışa yansıtılması ve nesnel gerçekliğin değiştirilerek yeni bir gerçekliğin yaratılmasıdır. Bunu yaparken ruhsal karmaşayı anlatmak için dekorda kasvetli bir kaos ortamı yaratılıp; karakterlerin iç dünyalarını göstermek için ağır makyaj ve ışık oyunlarından yararlanmışlardır. Dekor ve ışık oyunları oluşturabilmek için de kontrolü kolay olan, iç mekânları tercih etmişlerdir. Bu akım yoğun olarak mizansene dayanır ve dışavurumcu amaçlarla biçimler çarpıtılır ve gerçekçilikten uzaklaştırılarak abartılır. Akımın öne çıkan filmleri arasında Robert Wiene’in yönetmenliğini yaptığı Dr. Caligari’nin Muayenehanesi (Das Kabinett des Dr. Caligari, 1919) ve Fritz Lang’in Metropolis (1927) adlı filmleri yer alır. Dr. Caligari’nin Muayenehanesi gibi dışavurumcu filmlerin başarı kazanması, Almanya’nın avangart yönetmenlerinin ayakta kalarak, endüstri içinde film yapmalarını sağlar. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

Ortaya çıktığı dönemde Amerika
ve Avrupa’nın büyük kentlerinde yeni bir iletişim aracı olarak dikkat çeker. Kısa
bir sürede diğer eğlence araçları içinden sivrilerek, sayıları her geçen gün artan
izleyiciye sahip olur ve o dönemde dünyanın birçok ülkesine yayılmaya başlar.
Filmin ortaya çıkıp, yaygınlaştığı dönem yirminci yüzyılın başlarıdır.

Ressam ve başarılı bir fotoğrafçı olan Antoine Lumiére (1840-1911) oğulları olarak
Fransa’da doğan Lumiére kardeşler, babalarının izinden gitmişlerdir. Babalarının
Fransa’nın Lyon kentinde bulunan fotoğraf stüdyosunda çalışan Auguste Lumiére
(1862-1954) ve Louis Lumiére (1864-1948) 13 Şubat 1895 yılında kamera ve gösterim aygıtının bir arada bulunduğu “sinematograf” adını verdikleri cihazın patentini alırlar. Orjinali “Cinématographe” olan ve Yunanca kinéma (hareket) ve graphein (yazmak) kelimelerinin gelen sinematograf, “hareketi yazan” anlamına gelir.
Bu aygıtın bulunduğu tarih olan 1895 yılı sinemanın başlangıcı olarak kabul edilir.

Tarihsel olarak sinematografın halka açık ilk gösterimi olan 28 Aralık 1895 tarihi de, daha sonradan sinema tarihçileri tarafından, sinemanın başlangıcı olarak kabul edilir. İlk gösterim Paris’teki Capucines Bulvarında
bulunan Grand Cafe’de bodrumunda 120 kişilik salon Indien’de gerçekleşir.

Louis Lumiére filmlerinin yaşamı yansıtmak amacıyla gerçekleştirildiğini ifade eder. Lumiére Kardeşler önceleri kendi yakın çevrelerini filmlerine
yansıtmışlar; ancak kısa bir süre sonra kendi çevreleri dışında başka yaşamların
da olduğunu göz önüne alarak operatörlerini uzak ülkelere göndermişlerdir.

İlk dönemde filmler, hareketli görüntülerin beyazperdede gösterilip; insanların topluca izledikleri bir gösteri halindedir. O dönemde Meliés, filmi bir gösteri
aracı olarak insanların yaşamına sokar. Lumiére Kardeşler’den farklı olarak, filmi
fotoğrafın etkisinden kurtarır. Böylece film yoluyla belirli bir öykü anlatma dönemi Meliés ile başlar.

Film dilinin bugünlere gelmesinde Meliés’in önemli katkıları vardır. Onun başına gelen tesadüfî bir kaza onun
sinemasının dönüm noktası olur. Birgün Paris’te dış çekim yaptığı sırada aygıt
tutukluk yapar. Bu kaza Meliés’in filmde ilk özel efekti yaratmasını sağlayan görsel
illüzyona neden olur ve alıcının durdurularak, önündeki nesne ve insanların değişimi hilesini keşfetmiş olur. Meliés bunun ardından stop motion ve superempoze
yöntemlerini de keşfeder. Bunlara ek olarak sinema tarihinde dekor kullanımı, sahne ve sekanslar arası kararma-açılma gibi geçiş yöntemlerini ilk kez O uygular.

Jules Verne’nin (1828-1905) romanından esinlenerek çektiği Ay’a Seyahat (Le
Voyage Dans la Lune, 1902), Olanaksıza Doğru Seyahat (Le Voyage a Travers
l’Impossible, 1904) ve Deniz Altında Yirmi Bin Fersah (Lieues Sous en Les Mers,
1907), Melies’in kimi sinema tarihçisine göre 1200, kimine göre 4000’e yakın çektiği filmler arasında öne çıkanlardır. Ay’a Seyahat sinema tarihinin ilk bilim kurgu
filmi olarak kabul edilir. Ayrıca filmin yanılsama biçiminin en iyi bilinen örneği
ve ilk dönem sinemanın en itinalı filmlerinden biridir. Melies bir anlamda ilklerin
yönetmenidir.

Lumiére kardeşlerin belgeci tavrı ve Meliés’le birlikte doğan kurmaca film geleneği sinema tarihinde iki farklı eğilimin doğmasına neden olur. Meliés pantomime
ve fanteziye dayanan kurmaca filmleriyle dikkat çeker. Meliés her ne kadar sinematografinin gelişimi için önemli adımlar atsa da, O’nun için film hala bir eğlence
aracıdır. Ancak filmin eğlencelik bir gösteriden, sanatın ortamına girmesinde belirleyici olan farklı yönetmenler ortaya çıkar. Bu yönetmenler sayesinde film sanatın ortamına girer. Filmin bir sanat ortamına dönüşmesinde diğer yönetmenlere
göre öne çıkan isimler Porter, Griffith ve Eisenstein olarak sıralanabilir.

Amerikalı ilk önemli sinemacı kabul edilen Edwin S. Porter (1870-1941), tesadüfi sayılabilecek bir gelişmenin sonucunda sinema estetiğine yön veren bir öncü
olmuştur. Edison’un laboratuvarında çalışırken film yapım süreciyle ilgili birçok
yeniliği keşfeder. Bu keşifte Meliés’in filmlerinin etkisi büyüktür. Porter, Meliés’in
filmlerinin hilelerine çözmeye çalışırken, filmleri de uzun uzun inceleme fırsatı
bulur. Ayrıca, laboratuvardaki eski film parçalarını kullanarak, bir öyküye sahip
filmler yapmaya çalışır. Porter’ın, ilk dikkat çeken filmi, altı dakika uzunluğundaki Amerikalı Bir İtfaiyecinin Hayatı (The Life Of An American Fireman, 1903)
adlı filmdir. Bu film, kurguya dayanan ve paralel kurguyu kullanan bir sinema
anlayışının ilk örneğini oluşturur.

Liberal demokratik sistemi benimseyen ABD’de Hollywood, film üretim ve
dağıtım merkezi olmuş; sinemanın endüstrileşerek tüm dünyada yaygınlaşmasına
katkıda bulunmuştur.