HAREKETLİ GÖRÜNTÜNÜN TARİHİ

1920’li yıllarda Sovyet Sineması’nda Kuleshov, Pudovkin dışında öne çıkan bir diğer isim Dziga Vertov (1896-1954)’dur. Vertov, Sine-gerçek (Kino-pravda, 1922-25), Sine-göz (Kino-glaz, 1924) ve Kameralı Adam (1929) filmleriyle sinema gerçek kuramını geliştirir. Başka bir ifadeyle sinema göz, sinema gerçek uygulamalarıyla sinemayı kendine yabancı yapısal öğelerden ayırmaya çalışıp; sinemayı en yalın gerçekçiliğe yaklaştırır. Bu bağlamda sinema göz gerçeği yakalamayı ve
göstermeyi sağlayan bütün yol ve yöntemlerdir. Sinema göz, bütün araç ve olanaklarıyla filmin gerçeği sunmasının bir yoludur.

Filmin sanatın ortamında bir dil olarak yerinin pekişmesinde büyük katkıları olan isimlerden biri de Sergei Mikhailovich Eisenstein’dir (1898-1948).Eisenstein’ın, “Devrim Üçlemesi” olarak bilinen üç büyük eserinden ilki olan Grev (Staçka, 1925) ilk uzun metrajlı filmidir. Potemkin Zırhlısı (Bronenosets Potyomkin, 1925), Eisenstein’ın başyapıtı olup; teknik, içerik ve sanatsal başarısıyla dünya çapında ün kazanmasını sağlayan filmidir. Filmin konusu 1905 yılında gerçekleşen bir isyan olayına dayanır. Eisenstein Potemkin Zırhlısı’nın ardından Ekim (Oktiabre, 1927) adlı filmini çeker. Potemkin Zırhlısı’nda kazandığı başarı nedeniyle bu filmde daha özgür davranmış ve kendi isteklerini ön planda tutmuştur.

Yeni Gerçekçilik, 1944 ile 1952 yılları arasında İtalya’da etkili olmuş bir akımdır. 1940’ların sonunda, II. Dünya Savaşı sonrası faşizm ve savaşın yarattığı toplumsal ortamda ortaya çıkmıştır. Bu akım faşizmin yirmi yıl süren baskısından sonra, toplumsal sorunları yeni bir bakış açısı ile ele alır. Yeni gerçekçilik akımının örnekleri, toplumsal sorunlara kendi doğal ortamında eğilen, yaşamı dürüstlük ve insancıl bir tavırla ele alan, çoğunlukla profesyonel olmayan oyunculara yer veren, dramatik yapıyı yaşamın doğal akışına göre oluşturan, yalın bir anlatıma sahip, doğaçlamaya
sıkça başvuran, dış mekânlarda, doğal gün ışığında yapılan çekimlerin kullanıldığı, siyah-beyaz, küçük bütçeli filmlerdir.

Avrupa’nın bir sinema tarihine yön veren diğer bir yönetmeni ise Ingmar Bergman’dır. İsveç’li yönetmen, tiyatro ve sinemayı bir arada yürütür. Sanat ağırlıklı çağdaş sinemanın en önemli yönetmenlerinden biri olarak kabul edilen Bergman, 1955 yılında çektiği Bir Yaz Gecesi Tebessümleri (Sommarnattens Leende) filmi ile uluslararası alanda tanınır. Çoğunlukla bireyin yalnızlığı ve hayal kırıklığı temalarını işleyen Bergman’ın filmlerinde insanın karmaşık duyguları ve
bilinçaltı, suçluluk duygusu, bastırılmış duygular gibi derin psiko-analitik sorunlar ustalıkla irdelenir. Yedinci Mühür (Det Sjunde Inseglet, 1956), Yaban Çilekleri (Smultronstället, 1957), Sessizlik (Tystnaden, 1963), Persona (1965) yönetmenin önemli filmleridir.

Lumiére kardeşler yani Auguste Lumiére (1862-1954) ve Louis Lumiére (1864-1948) 13 Şubat 1895 yılında kamera ve gösterim aygıtının bir arada bulunduğu “sinematograf” adını verdikleri cihazın patentini almışlardır.

Stop motion, canlandırma ya da bunun dışındaki olağan filmlerde kullanılan bir çekim tekniğidir. Bu teknik gerçek bir dekor önünde üç boyutlu cansız karakterler, nesneler kullanılarak yapılır. Böylece gerçek hayatta yaratılamayacak sahneler, karakterler ve nesneler canlandırılır.

Sinema tarihinde dekor kullanımı, sahne ve sekanslar arası kararma-açılma gibi geçiş yöntemlerini ilk kez George Meliés uygulamıştır.

Edwin S. Porter’ın altı dakika uzunluğundaki Amerikalı Bir İtfaiyecinin Hayatı isimli filminin kurguya dayanan ve paralel kurguyu kullanan bir sinema anlayışının ilk örneğini oluşturur.

Lev Vladimirovich Kuleshov (1899-1970), teknik ve içerik olarak sinemada kurgu kavramını ilk kullanan kişidir. Kendi adını verdiği atölyede deneysel çalışmalar yapmıştır. Film kurgusunun ilk kanunlarını ortaya koymuş; filmin kendisine ait yeni bir zaman ve mekân yaratarak; farklı zaman ve mekânlarda geçen öyküleri kurguda birleştirmiştir

Dziga Vertov (1896-1954), Sine-gerçek (Kino-pravda,1922-25), Sine-göz (Kino-glaz, 1924) ve Kameralı Adam (1929) filmleriyle sinema gerçek kuramını geliştirmiştir.

Yeni Gerçekçilik, 1944 ile 1952 yılları arasında İtalya’da etkili olmuş bir akımdır.

Serseri Âşıklar (A Bout de Souffle, 1960), Jean-Luc Godard'ın filmidir.

Aksiyon, hareket terine eylemsizliği, hareketsizliği, uzun diyaloglar yerine suskunluğu kullanan, klasik anlatı ile belli bir öykü anlatmak yerine derinlemesine ele aldığı karakterlerle belli bir atmosfer yaratan, açık uçlu sonla biten öyküleri, klasik olay örgüsünü reddeden senaryo yapısı ve heyecan eğrisiyle oynayarak izleyicinin beklentilerini alt üst eden tavrı ile filmde modern anlatının temellerini kuran yönetmen Michelangelo Antonion'dır.

Bir Yaz Gecesi Tebessümleri (1955), Ingmar Bergman’ın filmlerinden biridir.

Auguste Lumiére (1862-1954) ve Louis Lumiére (1864-1948) 13 Şubat 1895 yılında kamera ve gösterim aygıtının bir arada bulunduğu “sinematograf” adını verdikleri cihazın patentini alırlar. Orjinali “Cinématographe” olan ve Yunanca kinéma (hareket) ve graphein (yazmak) kelimelerinin gelen sinematograf, “hareketi yazan” anlamına gelir. Bu aygıtın bulunduğu tarih olan 1895 yılı sinemanın başlangıcı olarak kabul edilir. Lumiére kardeşler yaptıkları bu aygıtı Mart 1895 yılında ilk kez halka gösterirler.

İlk dönemde filmler, hareketli görüntülerin beyazperdede gösterilip; insanların topluca izledikleri bir gösteri halindedir. O dönemde Meliés, filmi bir gösteri aracı olarak insanların yaşamına sokar. Lumiére Kardeşler’den farklı olarak, filmi fotoğrafın etkisinden kurtarır. Böylece film yoluyla belirli bir öykü anlatma dönemi Meliés ile başlar. Diğer bir deyişle öykülü filmin ilk örneklerinin yapımcısı Meliés’dir.

Jules Verne’nin (1828-1905) romanından esinlenerek çektiği Ay’a Seyahat (Le Voyage Dans la Lune, 1902), Olanaksıza Doğru Seyahat (Le Voyage a Travers l’Impossible, 1904) ve Deniz Altında Yirmi Bin Fersah (Lieues Sous en Les Mers, 1907), Melies’in kimi sinema tarihçisine göre 1200, kimine göre 4000’e yakın çektiği filmler arasında öne çıkanlardır. Ay’a Seyahat sinema tarihinin ilk bilim kurgu filmi olarak kabul edilir.

Porter, Meliés’in filmlerinin hilelerine çözmeye çalışırken, filmleri de uzun uzun inceleme fırsatı bulur. Ayrıca, laboratuvardaki eski film parçalarını kullanarak, bir öyküye sahip filmler yapmaya çalışır. Porter’ın, ilk dikkat çeken filmi, altı dakika uzunluğundaki Amerikalı Bir İtfaiyecinin Hayatı (The Life Of An American Fireman, 1903) adlı filmdir. Bu film, kurguya dayanan ve paralel kurguyu kullanan bir sinema anlayışının ilk örneğini oluşturur.

Afrika kökenli Amerikalılar ve kuzeyli Amerikalılar arasındaki iç savaşı konu edinen Bir Ulusun Doğuşu (The Birth of a Nation, 1915) Griffith’in en önemli filmlerinden biridir.

Bu sancılı dönemde filmin gücünü keşfeden Lenin, bu teknolojinin gelişimine özellikle önem vermiştir. Bunun bir sonucu olarak Devlet Sinema Okulu (1919) adını taşıyan devlet kontrollü ilk film okulu Rusya’da kurulmuştur.