HAREKETLİ GÖRÜNTÜNÜN TARİHİ

Charles Pathé

1954

1895

İzleyiciler hikayeleri ve sinemanın hikaye anlatma biçimlerini sevdiler. Lumière’ler ve Edison’un filmlerinin ardından sinema yeni anlatım modellerini aradı. Çünkü insanlar kendi problemlerini hatırlatacak değil, o problemlerden uzaklaşacak filmler arıyorlardı. Kendilerini filmden çıktıktan sonra memnun edecek, onları bir fantezi dünyasında dolaştıracak filmler olmalıydılar. Bu tip bir anlatının ilk örnekleri Fransız George Méliès’in (1861-1938) filmlerinde görülür.

Edwin Porter

Sinema-göz’ün kuramcısı ve uygulayıcısı Rus Dziga Vertov gerçeği göstermenin en iyi yolunun olabilen en nesnel haliyle kaydetmek olduğunu söylemiştir.

Leni Riefenstahl

I-Sergei M. Eisenstein

II- Leni Riefenstahl

IV- Frank Capra

1960’lı yıllar belgesel filmlerin üç akım üzerinde toplandığı yıllar olmuştur: Fransa’da Cinéma Vérité, ABD ve Kanada’da Dolaysız Sinema (Direct Cinema), İngiltere’de Özgür Sinema.

I-II-III

1954’de ilk video görüntüsünü banda kaydedilmesi

I Yenilikçi bakış açısı

II Yaşamı gözlemlemek

III Gerçek mekan kullanımı

1920’lerde Rus sinemasının gelişmesinde önemli söz sahibi olan Sergei M. Eisenstein’ın komünist ideallerini paylaştığı filmi Potemkin Zırhlısı (1925; Battleship Potemkin) propaganda amacıyla çekilmekle birlikte sinemanın sanat tarihinin başyapıtlarından biri olarak kabul edilmektedir.

İzleyiciler hikayeleri ve sinemanın hikaye anlatma biçimlerini sevdiler. Lumière’ler ve Edison’un filmlerinin ardından sinema yeni anlatım modellerini aradı. Çünkü insanlar kendi problemlerini hatırlatacak değil, o problemlerden uzaklaşacak filmler arıyorlardı. Kendilerini filmden çıktıktan sonra memnun edecek, onları bir fantezi dünyasında dolaştıracak filmler olmalıydılar.

II. Dünya Savaşı sonrası Amerikan yaşamı yeniden şekillenirken, 1948’de Amerikan Yüksek Mahkemesi sinema endüstrisinin yeniden yapılanması için tekelciliğe karşı antitröst kararlar aldı. Stüdyolar sahip oldukları sinema salonlarını satmaya zorlandılar. Ayrıca film yaratıcılarına, özellikle de yönetmenler ve oyuncuların eline geçmişten daha büyük bir güç verildi. Paramount şirketine karşı alınması sebebiyle “Paramount kararları” olarak alınan bu kararlarla şirketlerin kendilerini parçalamaları istenirken, gösterimlerin şirketlerin isteği doğrultusunda önceden blok olarak kapatılması, giriş fiyatlarının sabitlenmesi ve kimi ayrımcı uygulamaların önüne geçildi. Bu tümüyle büyük şirketlerin endüstriyi hakimiyetleri altına almasını engellemese de 1946 ile 1956 arasında iki katına ulaşan bağımsız yapımcıların ortaya çıkmasını sağladı.

Bu kararlar öncesinde kurulan yapıların tümü, bazen tekel karşıtı olmak üzere oluşturulmuş olsalar bile zaman içerisinde kendileri özellikle Hollywood merkezli tekel ve kültür endüstrisi yapılarına dönüşmüşlerdir.

1976’da Video kaydedicilerin (VCR-Video Cassette Recorder), 1996’da da DVD’lerin ortaya çıkışı filmlerin dağıtımının üç kere yapılması gerekliliğini ortaya çıkardı: birincisi, sinema salonlarına dağıtımı, ikincisi DVD ve video kaset satışları, son olarak da televizyon yayın satışları.

Bu şirketler arasında rekabet, ekonomik olarak zarar etmelerine karşın büyüyerek devam etti. Fox Movietone News ilk beş yılda üç milyon dolar kaybetmesine rağmen güncel haberlerini yarışta önde götürmek için tüm dünyaya haberleri çekmek üzere teknisyenlerini gönderir.

Sinema-göz’ün kuramcısı ve uygulayıcısı Rus Dziga Vertov gerçeği göstermenin en iyi yolunun olabilen en nesnel haliyle kaydetmek olduğunu söylemiştir. Vertov’un en önemli filmlerinin başında gösterilen Kameralı Adam (1929; Man with the Movie Camera) Odesa ve diğer Sovyet şehirlerindeki kent yaşamını anlatmaktadır. Onun kamerası filmin karakterlerinden biri olup sokaklara yerleşir ve montaj işini de seyirciden saklamaz. Ona göre kamera insan gözünden daha kesin olarak gerçekliği yakalayabilir ve bir film felsefesi yapabilirdi.

1960’lı yıllar belgesel filmlerin üç akım üzerinde toplandığı yıllar olmuştur: Fransa’da Cinéma Vérité, ABD ve Kanada’da Dolaysız Sinema (Direct Cinema), İngiltere’de Özgür Sinema.

Amerikan televizyon yayıncılığının içeriklerinin ne olacağı tartışmaları farklı bir çözümü ortaya çıkardı. Halkın televizyondan eğlencenin yanı sıra eğitim de almasını sağlayacak bir yapının kurulması gerekliliği ortaya çıktı. Ticari televizyonların yanında bu amacı sağlayacak Kamu Yayıncılığı Servisi (PBS-Public Broadcast Service) 1967’de kuruldu. Federal hükümetin desteklediği bu yeni servis ticari yayıncılığın karşısında başarılı bir alternatif olmuştur. İngilterede ise 1980’de iktidara gelen yeni hükümet (Margaret Thatcher hükümeti) kablolu şebekeleri desteklemek için yeni düzenlemeler yaptı ve özel televizyon sektörünü düzenleyecek Bağımsız Yayıncılık Otoritesi’ni (IBA, Independent Broadcasting Authority) oluşturdu. IBA kablolu şebekeleri besleyen vericileri ve ara istasyonları inşe edip bunların reklam ve içerik konusunda kurallara uymalarını sağladı. 1982’de çeşitli kablo şebekelerinin desteği ile Channel4 kuruldu. Yeni bir endüstriyel model olmasına karşın özel televizyon yayıncılığında çok başarılı olamadı.

1954’de ilk video görüntüsünü banda kaydedilmesinden ancak 20 yıl sonra ilk portatif kayıt sistemi ortaya çıkmıştır. Geçen 20 yıllık sürede video kaydediciler profesyonel kayıt amaçlı ve iri bobinlere sahip bantlar şeklinde kullanılır. Videonun evin sınırları içerisine girmesi Japon Sony firmasının 1975’de Betamax sistemini ortaya çıkarmasıyla mümkün oldu. Doğrudan tüketici pazarına sunulan sistem için Sony, televizyonda yayınlanan programları daha sonra izlemek üzere kaydetme olanağı sunan bir sistem olarak tanıttı. Her teknolojinin amacı ancak başka sosyal ve ticari olaylar tarafından belirlenir. Bu kural ev içerisinde televizyon programlarının kaydedilmesine yönelik başlayan teknolojik süreç için de aynıdır.