HAREKAT PERFORMANS

Yetkili pilot: Uçak kumanda edilmesi ve uçuşun emniyetli şekilde gerçekleştirilmesinden sorumlu olarak işletici ya da genel havacılık faaliyeti söz konusu ise uçak sahibi tarafından belirlenen pilottur. Doğru cevap D'dir.

Taksi yakıtı (taxi fuel, TXF) uçağın kalkış öncesinde motor çalıştırma ve ısıtma, park yerinden çıkış ve taksi hareketleri sırasında harcanması beklenen yakıt miktarıdır. Doğru cevap A'dır.

Son rezerv yakıtı (final reserve fuel, FRF) bir uçağın varış meydanına iniş öncesinde
ilgili havacılık otoritelerince belirlenen süre ve koşullarda havada beklene yapması için
gerekli yakıt miktarıdır. Doğru cevap B'dir.

Özgül yakıt tüketimi, güç grubunun birim zamanda birim itme ya da güç üretmek
için tükettiği yakıt miktarıdır. Doğru cevap A'dır.

Bir uçuş harekât uzmanının planlama aşamasında yapması gereken işlerin bazıları
aşağıdaki gibidir:
• Uçuş için yabancı ülke hava sahalarının kullanım (overflight) müsaadeleri ve ticari
anlaşmaların (yer hizmetleri, yakıt ikmali vb.) yapıldığının kontrol edilmesi,
• Hava Trafik Kontrolü (ATC) için gerekli uçuş planının hazırlanması,
• Havacılık Bilgi Hizmeti (AIS) dokümanlarının kontrolü ve uçulacak meydanların
uygunluğunun belirlenmesi (slot durumu, ACN ve PCN, meteoroloji uygunluğu vb.)
• Meydandaki mevcut pist uzunluklarının uçak performansa bağlı ağırlık limitlerine
uygunluğunun değerlendirilmesi,
• Meteorolojik tahminlerin değerlendirilmesi,
• Yük durumunun ve varsa özel (tehlikeli ve insan ile çevre sağlığına zararlı yükler
vb.) yüklerin bilgilerinin değerlendirilmesi,
• Yapılacak uçuş için harita ve yaklaşma kartlarının kontrolü.
Bir uçuş harekât uzmanının uçuş planlamasında karar vermesi gereken temel hususlar
ise aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Minimum uçuş seviyesi,
• Uçuş rotası,
• Yol boyu, varış ve yedek meydanların hava durumuna göre uçuşun yapılabilirliği ve
• Uçuş için gerekli yakıt miktarıdır.

Uçuş için minimum uçuş seviyesi güvenlik amacıyla tespit edilir. Maksimum uçuş seviyesi dikkate alınmaz. Doğru cevap D'dir.

Bir uçağın rüzgârlı bir havadaki ivmeli düz uçuş için özgül menzilini hesaplamak için
ise yere göre özgül menzil (SGR) ifadesi kullanılır. Doğru cevap A'dır.

GR = (Mevcut Yakıt) × SGR = 15.000 kg × (430 kt / 4.300 kg/sa) = 1.500 nm olacaktır. Doğru cevap C'dir.

tF = 1.470 nm / (460 kt- 40 kt) = 3,5 saat = 3 saat 30 dakika olacaktır. Doğru cevap D'dir.

Bir uçakta taşınabilecek minimum ek yakıt (ADDF) miktarı ise aşağıdaki gereklilikleri
karşılamalıdır:
• Şayet uçak yedek meydan olmaksızın aletli uçuş kurallarına (IFR) göre uçuş gerçekleştirmekte ise standart atmosfer koşullarında varış meydanının 1500 ft üzerinde
bekleme hızıyla 15 dakika uçuş yapmak için gerekli yakıt miktarı. Doğru cevap B'dir.

Bir uçağın uçuşu boyunca taşıdığı yakıt yükünün bileşenleri taksi yakıtı, seyahat yakıtı ve yedek yakıt olmak üzere üç ayrı bileşen altında incelenebilir. Yedek yakıt yükü bileşenleri ise ICAO tarafından beklenmedik durum yakıtı, yedek meydan yakıtı, son rezerv yakıtı, ek yakıt ve ihtiyari yakıt bileşenleri olmak üzere beş ayrı başlık altında sınıflandırılmıştır.

Taksi yakıtı (taxi fuel, TXF) uçağın kalkış öncesinde motor çalıştırma ve ısıtma, park yerinden çıkış ve taksi hareketleri sırasında harcanması beklenen yakıt miktarıdır. Motorları çalıştırma işlemi öncesinde yedek güç ünitesinin (APU) kullandığı yakıt miktarı da taksi yakıtı ağırlığının içine dâhil edilir.

Yedek meydan yakıtı (alternate fuel, AF) bir uçağın varış meydanına inişini gerçekleştirememesi durumunda uçuş planında belirlediği yedek (alternate) meydan ya da meydanlara emniyetli bir şekilde inişi için gerekli toplam yakıt miktarıdır.

Hava araçlarında kullanılan güç grupları piston-pervaneli ve gaz türbinli güç grupları
olmak üzere iki temel kategori altında sınıflandırılır. Gaz türbinli motorları türboprop,
türbojet ve türbofan olmak üzere üç ayrı tipte incelemek mümkündür

Özgül yakıt tüketimi, güç grubunun birim zamanda birim itme ya da güç üretmek
için tükettiği yakıt miktarıdır. Piston-pervaneli hava araçlarında kullanılan içten yanmalı
motorlardan elde edilen mekanik çıktı itmeden ziyade güç cinsinden ifade edildiğinden
dolayı özgül yakıt tüketimi birim zamanda birim güç üretimi için tüketilen yakıtın ağırlığı olarak tanımlanır

Yakıt debisi, İngiliz birim sisteminde saat başına pound (lb/sa) metrik sistemde ise
saat başına Newton (N/sa) veya saat başına kilogram (kg/sa) cinsinden ifade edilmektedir.

Sabit irtifadaki düz uçuş için üretilen taşıma kuvveti uçağın ağırlığına eşit
olmalıdır. Bu durumda yüksek ağırlık aynı oranda yüksek taşımanın üretilmesi anlamına
gelmektedir. Ancak sabit irtifadaki düz uçuşta bu yüksek taşımanın sağlanması için uçağın uçuş hızını artırması gereklidir.

A.B.D hava sahasında faaliyet gösteren ticari uçuşlar için işletme yakıt politikası için minimum gereklilikler CFR 14 FAR 121 kapsamında belirlenmiştir. Avrupa ülkelerinde ise ulusal mevzuatları arasındaki farklılıkları büyük ölçüde kaldıran Avrupa Birliği Uçak İşletme Kuralları EU-OPS 1 kapsamında işletme yakıt politikaları belirlenmektedir.

Standart bir uçuşun planlamasında taksi yakıtı (TXF), beklenmedik durum yakıtı (CF),
son rezerv yakıtı (FRF) ve ek yakıt (ADDF) EU-OPS 1 gereklilikleri ve ulusal düzenlemeler çerçevesinde sabit bir değer olarak tanımlanır.

Uçuş süresi, uçak gidiş ve varış meydanları arasında geçen süredir ve kat ettiği mesafe
ile bu mesafeyi kastetme hızına bağlıdır. Buna göre uçuş süresi (t F) yere göre menzil ile yer hızının oranı olarak ifade edilebilir.