HAREKAT PERFORMANS

Bir uçağın uçuşu boyunca taşıdığı yakıt yükünün bileşenleri taksi yakıtı, seyahat yakıtı ve yedek yakıt olmak üzere üç ayrı bileşen altında incelenebilir.

Son rezerv yakıtı (final reserve fuel, FRF) bir uçağın varış meydanına iniş öncesinde ilgili havacılık otoritelerince belirlenen süre ve koşullarda havada beklene yapması için gerekli yakıt miktarıdır. Son rezerv yakıt hesaplanırken uçak ineceği meydana ulaştığı andaki tahmini brüt ağırlığı dikkate alınır. Doğru cevap D'dir.

FF2 = (W2/W1) . FF1 denkleminde W1 ve W2 uçağın ilk ve son brüt ağırlıklarını, FF1 ve FF2 ise ilk ve son yakıt debilerini ifade etmektedir. Bu durumda brüt ağırlıktaki azalma oranı yakıt debisindeki azalma oranına eşittir. Doğru cevap E'dir.

Standart bir uçuş planlaması için gerekli minimum yakıt yükü (FL) aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır: FL = TXF + TF + CF + AF + FRF + ADDF + DF

Doğru cevap B'dir.

Uçak yedek meydan olmaksızın aletli uçuş kurallarına (IFR) göre uçuş gerçekleştirmekte ise standart atmosfer koşullarında varış meydanının 1500 ft üzerinde bekleme hızıyla 15 dakika uçuş yapmak için gerekli yakıt miktarı minimum ek yakıt miktarıdır. Doğru cevap A'dır.

İvmesiz düz uçuş için bir uçağın havaya göre özgül menzili SAR=TAS/FF bağıntısı ile formüle edilir. Doğru cevap A'dır.

Bir uçağın yere göre hızı (GS) rüzgârın baş yönünden esen bileşeninin (headwind, HW) gerçek hava hızından (TAS) çıkartılmasıyla bulunur.

GS = TAS – HW formülünde değerler yerine konur ise GS=926-79=847 km/sa bulunur. Doğru cevap B'dir.

İvmesiz düz uçuş gerçekleştiren bir uçağın Yere göre maksimum menzili (GR) GR = (Mevcut Yakıt) × SGR formülü ile hesaplanır. Verilen değerler formüle yerleştirilir ise;

GR = (Mevcut Yakıt) × SGR = 18.000 kg × (520 kt / 6.500 kg/sa) = 1.440 nm olacaktır. Doğru cevap C' dir.

Kanat içindeki tanklarda depolanan yakıtın ağırlığı taşıma kuvvetinin kanat kökünde yarattığı gerilimi dengelerken gövde içinde depolanan yakıtın ağırlığını dengelemek için kanat üzerindeki gerilimi artıracak ek taşımanın üretilmesi gerekir. Bu nedenle kanat kökündeki geriliminin emniyetli bir seviyede tutulabilmesi için öncelikle gövde içindeki tanklara yakıt ikmali yapılması ve bu tanklardaki yakıtın tüketilmesi genel bir kuraldır. Doğru cevap D'dir.

Yedek yakıt yükü bileşenleri ise ICAO tarafından beklenmedik durum yakıtı, yedek meydan yakıtı, son rezerv yakıtı, ek yakıt ve ihtiyari yakıt bileşenleri olmak üzere beş ayrı başlık altında sınıflandırılmıştır.

Bir uçağın varış meydanına inişini gerçekleştirememesi durumunda uçuş planında belirlediği yedek (alternate) meydan ya da meydanlara emniyetli bir şekilde inişi için gerekli toplam yakıt miktarı yedek meydan yakıtıdır.

Türbojet ve türbofan motorlarda ise hız farkının yüksek olması nedeni ile verimin daha az olmasına rağmen yüksek hızlarda itme kayıpları daha düşüktür. Bu nedenle türbojet ve türbofan motorlar yüksek hızlı sübsonik, transonik ve süpersonik hızlarda operasyonlarını sürdürebilmektedirler.

Güç grubunun birim zamanda birim itme ya da güç üretmek için tükettiği yakıt miktarı, özgül yakıt tüketimidir.

Uçağa ait özgül yakıt tüketiminin azaltılması, uçuş harekat uzmanının planlama aşamasında yapması gereken işlerden değildir.

Seyahat yakıtı-Trip Fuel (TF)

Bir uçağın rüzgârsız (durağan) hava koşullarında seyahat ettiği mesafe hesaplanmak istenirse havaya göre özgül menzil (SAR) ifadesi kullanılır.

Bir uçağın rüzgârlı bir havadaki ivmeli düz uçuş için özgül menzilini hesaplamak için yere göre özgül menzil (SGR) ifadesi kullanılır

=(6000 kg/sa) / 400kt=15 kg/nm

=(6000 kg/sa)/(400-25kt)=16kg/nm

Taksi yakıtı (taxi fuel, TXF) uçağın kalkış öncesinde motor çalıştırma ve ısıtma, park ye­rinden çıkış ve taksi hareketleri sırasında harcanması beklenen yakıt miktarıdır. Motorları çalıştırma işlemi öncesinde yedek güç ünitesinin (APU) kullandığı yakıt miktarı da taksi yakıtı ağırlığının içine dâhil edilir. Taksi yakıtı miktarı genellikle ortalama taksi süresi için hesaplanmış sabit bir değerdir. Ancak kalkış yapılacak meydandaki trafik ve operasyon koşullarına bağlı ortalama gecikmelere göre bu değer üzerinde gerekli düzeltmeler yapılır.