HAREKAT PERFORMANS

İşletme ya da operasyonel kalemlerin ağırlığı belirli bir uçuş operasyonunun gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan personel (uçuş ve kabin ekibi ile bagajları), donanım ve hizmetlerin toplam ağırlığıdır. Donanım ve hizmetler uçuş ile ilgili her tür basılı veya elektronik formatta taşınır belgeleri (uçak uçuş el kitabı, seyrüsefer harita ve çizelgeler vb.) ve verilen uçuş hizmetinin türüne göre değişiklik gösteren donanım ve sarf malzemelerini içerir. Eğer yolcu taşımacılığına yönelik bir hizmet verilecekse, koltuk ve emniyet kemerleri, can yelekleri ve cankurtan botları, yiyecek, içecek ve ikram malzemeleri, yastık ve battaniyeler, içme ve kullanım suyu özel donanıma örnek gösterilebilir. Kargo konteynerleri, paletler, bağlantı ve emniyet elemanları ise kargo taşımacılığına yönelik operasyona özel donanım içinde yer alır. İşletme kalemleri farklı kaynaklarda hizmete hazır uçak (APS) kalemleri veya değişken yük kalemleri olarak da adlandırılabilmektedir.

Sabit balast: Bir uçağın ağırlık merkezini müsaade edilen sınırlar için tutarak dengesini sağlamak üzere uçağa daimi olarak yerleştirilen ağırlıktır. Sabit balast uçak ana yapısının bütünleşik bir elamanı olarak kabul edilir.

İmalatçı Boş Ağırlığı (MEW-Manufacturer’s Empty Weight): 
Bir uçağın imalat sürecinden çıkış ağırlığıdır. Bu ağırlık, uçağın ana yapısını oluşturan yapısal ağırlık, güç grubu ağırlığı ve bu yapı ile bütünleşik olan sabit temel donanım ağırlığının toplamına eşittir. MEW, sabit temel donanımın içinde kapalı devre dolaşan sıvıların dışında hiçbir sıvının ağırlığını içermez.

Sıfır Yakıt Ağırlığı (ZFW-Zero Fuel Weight): İşletme boş ağırlığı (OEW) ile trafik yükünün (TL) toplamıdır. ZFW, bir uçağın faydalı
yakıt yükü haricindeki toplam ağırlığını ifade eder.

Filo Boş Ağırlığı (FEW-Fleet Empty Weight): 
Bir uçak işleticisinin filosundaki aynı model ve donanım yapısına (konfigürasyona) sahip uçak grubunun temel boş ağırlıklarının ortalama değeridir.

Hava Aracı Tip Sertifikası: İşleticinin bağlı bulunduğu ulusal havacılık otoritesi tarafından düzenlenen ve uçağın tipi, modeli, motorları ve pervanelerinin uçuşa elverişlilik standartlarını gösteren belgedir.

maksimum taksi ağırlığı (MTW);

maksimum kalkış ağırlığı (MTOW);

maksimum iniş ağırlığı (MLW);

maksimum sıfır yakıt ağırlığı (MZFW);

maksimum tasarım iniş ağırlığı (MDLW)

Pist uzunluğuna bağlı ağırlık limitleri (field-length limited weights) bir uçuş operasyonunda kullanılacak olan pistlerin mevcut uzunlukları çerçevesinde hesaplanan maksimum kalkış ve iniş ağırlıklarıdır. Bu ağırlıklar hesaplanırken pistin eğimi, rakımı, rüzgâr yönü ve şiddeti, yüzey koşulları ve pist sonunda mâniadan arındırılmış bölgenin (clearway) ve acil durumda kullanılacak ek frenleme mesafesinin (stopway) mevcudiyeti de göz önünde bulundurulur.

Standart boş ağırlık (SEW): SEW = DEW + Faydalı Yağ Ağırlığı

Bir uçağın gerçekleştirdiği uçuş operasyonunun herhangi bir anındaki toplam ağırlığı brüt ağırlık olarak adlandırılır. Bu toplam ağırlık en genel şekliyle uçağın kendi ağırlığı ile taşıdığı tüm yüklerin (yolcu, kargo, yakıt vb.) toplamı olarak ifade edilir.

Yapısal ağırlık, uçağın ana yapısını oluşturan elemanların toplam ağırlığına eşittir. Gövde, kanat, kuyruk takımı, iniş takımları, motor kaportası ve pilonları ile bu yapılara bağlı tüm hareketli yüzeylerin ve mekanik aksamın ağırlığı yapısal ağırlık bileşeni altında incelenir.

Sabit donanım ağırlığı uçağın ana yapısının bütünleşik bir parçası olan donanım ve hizmetlerin toplam ağırlığını içerir. Uçağın hidrolik, pnömatik, elektrik ve elektronik sistemleri; yedek güç ünitesi (APU); mefruşat; basınçlandırma, iklimlendirme, buzlanma önleme ve yangın söndürme donanımları sabit donanıma örnek olarak gösterilebilir. Motor ve egzoz gibi parçalar, uçağın "güç grubu ağırlığı" içerisinde sınıflandırılırlar.

Sabit balast, bir uçağın ağırlık merkezini müsaade edilen sınırlar için tutarak dengesini sağlamak üzere uçağa daimi olarak yerleştirilen ağırlıktır; uçak ana yapısının bütünleşik bir elamanı olarak kabul edilir.

Trafik yükünün yanı sıra uçuş için bir diğer önemli kapasite limiti uçağın taşınabileceği faydalı yakıt kapasitesi UFC (Useful Fuel Capacity) olarak ifade edilir.

Herhangi bir uçuş için yapısal limitlerin yanı sıra kalkış yapılacak meydandaki performans (pist uzunluğu, tırmanma ve mâniadan kaçınma limitleri, iniş takımı lastik ve frenleme limitleri vb.) ve operasyon (gürültü ve egzoz salınım limitleri, pist dayanımı, yükleme ve ağırlık merkezi limitleri vb.) koşulları da MTOW üzerinde belirleyici olabilir. Rakım ve yakıt türü bu faktörlerin dışındadır.

Bazı geniş gövdeli hava araçlarında MTOW ile MLW arasındaki fark oldukça büyük olduğu için yakıt tahliye sistemlerinin bulundurulması yasal düzenlemelerle zorunlu kılınmıştır. Bunlara örnek olarak Boeing 747 ve McDonnel Douglas MD-11 modelleri verilebilir (Colella, 2007). Boeing 767 modelinin bazı tipleri ve 777 modeli de herhangi bir yasal zorunluluk olmamasına rağmen bu tür yakıt tahliye sistemleri ile donatılmıştır.

İmalatçı boş ağırlığı (MEW) "Yapısal Ağırlık, Güç Grubu Ağırlığı ve Sabit Donanım Ağırlığı" değerlerinin toplanmasıyla elde edilmektedir.

Faydalı Yük (UL), Trafik Yükü (TL) ve Rampa Yakıtının (FL) toplanması yoluyla hesaplanmaktadır.

Teslimat Boş Ağırlığı (DEW), MEW (İmalatçı Boş Ağırlığı) ve Taşınabilir Standart Donamım ağırlığının toplanması yoluyla bulunmaktadır. MEW hesaplanması içinse Yapısal, Güç Grubu ve Sabit Donanım ağırlıklarının toplanması gerekmektedir. Bu durumda DEW hesaplaması için "Yapısal Ağırlık (40.000), Güç Grubu Ağırlığı (10.000), Sabit Donanım Ağırlığı (7.000) ve Taşınabilir Standart Donanım (3.000)" değerlerinin toplanması gerekmektedir (Toplam 60.000 kg).

1914 yılında ilk ticari yolcu taşımacılığı hizmeti veren Benoist XIV’ün boyu 8m ve kanat açıklığı 14 m ve tam yüklü ağırlığı sadece 1200 kg civarındadır.