HAREKAT PERFORMANS

Kütle bir cismin içindeki madde miktarını ifade eden ve o cismin eylemsizliğini (ataletini) ya da hareket değişimine direncini ölçen temel bir fiziksel niceliktir.

Kuvvet bir cismin bir başka cisim üzerindeki etkisidir ve etkidiği cismi kendi yönü ve
uygulama doğrultusunda hareket ettirme eğilimindedir.

Eğer bir kuvvet cismin tek bir noktasına etkimekte ise bu kuvvet noktasal kuvvet olarak adlandırılır.

Aerodinamik: Bir cisimle içinde hareket ettiği hava arasındaki münasebetleri inceleyen bilim dalıdır.

Uçuşa etki eden kuvvetler  taşıma, itme-sürükleme, ağırlık ya da yer çekimi  şeklinde değerlendirilebilir.

Sapma hareketi: Dikey eksen uçağın tepesinden tabanına inen eksendir. Bu eksen etrafındaki harekete sapma hareketi denir. Sapma hareketi uçağın burnunu sağa veya sola hareket ettirmektedir. Sapma hareketini sağlayan temel kontrol yüzeyi istikamet dümenidir (rudder).

Aşırı yüklenmiş bir uçağın performansında (FAA, 2007, s. 1-2):
• Kalkış için daha fazla hızlanmaya ve daha uzun bir piste ihtiyaç duyulur,
• Tırmanma açısı ve oranı azalır,
• Menzil ve havada kalma süresi düşer,
• İnişte hızı artacağı için daha uzun bir yaklaşma paternine ihtiyaç duyulur,
• Fazla ağırlık iniş takımları, uçak gövdesi gibi bölgelerde yapısal yıpranmalara neden olabilir.
• Havada minimum tutunma (stall) hızı artacağı için emniyet limitleri daralır.
• Manevra ve kumanda kabiliyeti azalır.

İngiliz birim sisteminde uzunluk hesaplamaları için inç (in) veya feet (ft), mesafe hesaplamaları için ise deniz mili (nm) kullanılmaktadır.

Pound ise yer çekimi ivmesinin (32,17 ft/s2) bir slug kütle üzerine uyguladığı kuvvettir.

Kalkış taksisi uçağın motor çalıştırma ve ısıtma, park yerinden çıkış (push-back) ve pist başına geliş hareketlerini içerir.

Uçuş harekâtında ağırlık denge hesaplamalarına temel teşkil eden unsurlar, kütle, ağırlık, kuvvet, moment ve dengedir.

Kütle bir cismin içindeki madde miktarını ifade eden ve o cismin eylemsizliğini (ataletini) ya da hareket değişimine direncini ölçen temel bir fiziksel niceliktir. Bu durumda kütlesi olan bir cisim hızının büyüklüğünde veya yönünde herhangi bir değişime ya da bir başka deyişle ivmelenmeye karşı bir eylemsizliğe sahip olacaktır. Kütle aynı zamanda cisimler arasındaki kütlesel çekim kuvvetini de ortaya çıkartan bir özelliktir.

Wright kardeşler bisiklet sürücüsünün üstesinden gelmek zorunda olduğu denge ve hareket sürekliliğini uçakta sağlayarak havacılık tarihinin öncüleri olmuşlardır. Ağırlık ve denge uçuş harekâtında sürekli kontrol altında tutulması gereken temel bir fizik konusudur.

Simetrik uçuş sırasında bir uçağa etki eden 4 temel kuvvet vardır. Bu kuvvetler itme, sürükleme, taşıma ve ağırlıktır. Bu kuvvetlerin büyüklüğü ve yönü uçuşun sürekliliğini sağlar.

Sürükleme kuvveti uçağın dış yüzeylerine etkiyen aerodinamik kuvvetin uçağın hareket yönüne zıt etkiyen bileşenidir. İtme kuvveti uçağı ileri doğru hareket ettirirken sürükleme kuvveti bu direnç nedeniyle uçağın yavaşlamasına sebep olur. Hız arttıkça hava direnci artacağından sürükleme kuvveti de artar.

Uçağın yanal eksen üzerindeki hareketi yunuslama hareketidir. Yunuslama hareketi burnunun aşağı ve yukarı hareketi ile oluşur. Taşıma ve sürükleme düzleminde hareket eden bir momenttir. Örneğin bir uçağın kalkışı sırasında uçağın burnu yukarı hareket eder ve kanatlardaki taşıma kuvveti artarak uçağın kalkmasını sağlar. Yunuslama hareketi basit bir tahterevallideki harekete benzetilebilir. Yunuslama hareketi uçak kontrol yüzeylerinden irtifa dümeni (elevatör) yardımı ile yapılır.

Aşırı yüklenmiş bir uçağın performansında aşağıdaki durumlar görülecektir:
• Kalkış için daha fazla hızlanmaya ve daha uzun bir piste ihtiyaç duyulur,
• Tırmanma açısı ve oranı azalır,
• Menzil ve havada kalma süresi düşer,
• İnişte hızı artacağı için daha uzun bir yaklaşma paternine ihtiyaç duyulur,
• Fazla ağırlık iniş takımları, uçak gövdesi gibi bölgelerde yapısal yıpranmalara neden olabilir.
• Havada minimum tutunma (stall) hızı artacağı için emniyet limitleri daralır.
• Manevra ve kumanda kabiliyeti azalır.

Görev profili uçağın gidiş ve varış meydanları arasındaki planlanan uçuşuna ilişkin aşamaları içerir. Bu aşamalar kalkış taksisi, kalkış, tırmanma, seyir, alçalma, bekleme, yaklaşma, iniş ve iniş taksisi hareketlerini kapsar. Kalkış taksisi uçağın motor çalıştırma ve ısıtma, park yerinden çıkış (push-back) ve pist başına geliş hareketlerini içerir.

Uçağın boylamasına eksen etrafında bir kanadının yukarı diğer kanadının aşağı gelecek şekilde hareket etmesi ile yatış hareketi oluşur. Yatış hareketi uçak kontrol yüzeylerinden kanatçık (eleron) yardımı ile yapılır.

Dikey eksen uçağın tepesinden tabanına inen eksendir. Sapma hareketi uçağın burnunu sağa veya sola hareket ettirmektedir. Sapma hareketini sağlayan temel kontrol yüzeyi istikamet dümenidir (rudder).