Kamusal Halkla İlişkiler

Kamusal halkla ilişkiler çalışmaları kapsamına ele alınması gereken kurumları, kamu yönetimi bağlamında ele almak gerekir. Kamu yönetiminin çevresi; yerel yönetimi (belediyeler, il özel idareleri gibi), kamu iktisadi girişimlerini, ulusal devlet yönetimini ve uluslararası kuruluşların çalışmalarını içermektedir (Deliveli, 2010). Kamu sektörü denildiğinde ise karşımıza başta, siyasi partiler, devlet yönetimi, cumhurbaşkanlığı, bakanlıklar gibi devlet kurumları çıkmaktadır. Devlet kurumlarına bağlı iş gören kurumlar, kamu yayıncılığı yapan TRT gibi kuruluşlar, devlete ait vakı ar, üniversiteler, hastaneler, ulaşım ağları, belediyeler, valilikler gibi yerel yönetim organları, sosyal yardım faaliyetlerini yerine getiren kurumlarla yapılan ortaklıklar gibi tüm bu kuruluşlar genel işleyişleri ve iletişim faaliyetleri açısından çok sayıda özelliği içerisinde barındırmaktadır (Fredriksson & Pallas, 2018:2).

• Kamu politikalarını uygulamak
• Devlet uygulamaları hakkında medyaya haber kaynağı sağlamak
• Vatandaşlara kamu faaliyetleri hakkında rapor vermek
• Kamuoyunda çeşitli konularda duyarlılığı artırmak
• Devlet uygulamalarında kamuoyu desteği sağlamak
• Sosyal sorunlarla baş etmek konusunda halkı seferber etmek

Devlet iletişimi terimi, devletin yürütme kolunun iletişim faaliyetlerini tanımlamak için kullanılmakta ve şu faaliyetleri içerdiği görülmektedir (Glenny, 2008: 158):

1. Yönetme amacına hizmet eden iletişim faaliyetleri
2. Seçim desteği kazanmak için bir siyasi partiyi ve/veya politikacıyı teşvik etme amacına hizmet eden iletişim faaliyetleri
3. Kamu görevlisi iletişim faaliyetleri

Halkla ilişkiler, kamu yönetimi açısından tanıma ve tanıtma faaliyeti olarak ele alınmaktadır. Tanıma kapsamında halkın beklenti ve istekleri, tanıtma kapsamında kurumun faaliyet ve hizmetleri konusunda halkın bilgilendirilmesi işlevleri yerine getirilir. Halkla ilişkiler çalışmalarında öncelikle kurumdan halka, halktan da kuruma bilgi akışı sağlanır. Bunun için, belirlenen halkla ilişkiler stratejileri çerçevesinde geleneksel ve yeni iletişim teknolojileri kullanımına gidilmektedir (Doğan, 2020: 378).

Kamu yönetiminde halkla ilişkileri uygulamalarında, tanıtma işlevi, örgütün kendini kamularına anlatması için gerçekleştirdiği iletişim etkinlikleri ve yeni yönetim anlayışının benimsenmesinin sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Kamu yönetiminde vatandaşın desteğini kazanmak amacıyla talep edilen nitelikte hizmet sunmaya yönelik çabaların gösterilmesi beklenmektedir. Halkla ilişkilerin kamu kurumlarının etkinliğini arttırması için ihtiyaç duyduğu iletişim etkinliklerini içeren tanıma işlevi ise kamu hizmetlerini yapılandırmak, vatandaşların beklentilerini öğrenmek ve desteğini kazanmak için atılacak adımları belirleme aşamasında önem kazanmıştır. Tanıma boyutunun artan öneminin gereği olarak, halkla ilişkilerin gün geçtikçe artan kamu politikalarını tartışmaya açma işlevi hem katılımın hem de yönetişimin temel süreçleri arasında sayılan “bilgi paylaşımı”, “danışma” aşaması ile örtüşmektedir (Aslan, 2017: 128-129).

Danışma: Danışma, bir yanda yönetim, öte yanda halkın bulunduğu bir ortamda karar hazırlamak için yönetimin uzmanlardan, sivil toplum kuruluşlarından, kurumlardan, sade vatandaştan bilgi alması olarak tanımlanmaktadır. Danışma uygulamalarında amaç yapılacak bir çalışma ya da alınacak bir karar için halkın ne düşündüğünün öğrenilmesidir.

Katılma: Yönetilenlerin örgütlü ya da örgütsüz biçimde kamu yönetiminin kararına katılmasıdır. Yönetsel karara katılanların, kararda sorumluluğu yüklenenlerin ortak çaba harcamaları beklenmektedir. Yönetilenlerin yönetsel karara katılmaları ve katılmadan elde edilen sonuçların toplumsal uzlaşmaya yönelik önemli bir adım olarak kabul edilmesi söz konusudur. Yönetsel kararlara katılacakların bir kuruluş üyesi olması gerekmez. Kararlara çalışanların ve işlem çevresinde bulunanların temsilcilerinin katılması beklenir. Yönetilenin isteği ya da görüşünün doğrudan doğruya karar alma sürecine girmesi ve yönetsel eylemi etkilemesi temel koşuldur (Kazancı, 2017: 1032-1028).

Şeffaflık: Kurallara uyulması amacıyla kurumlar ve faaliyetler hakkındaki gerçeklerin ve rakamların yayılması.

Değer yaratma: Tanıtımlarda, topluluk ilişkileri, vatandaşların katılımına odaklanılması.

Kamu yönetiminde halkla ilişkiler ve iletişim bağlamında öncelikle yönetsel hedefler belirlenir (ne yapılacak?) bir sonraki aşamada ise amaç (neden yapılacak?) saptanır ve sonra spesifik hedef kitlenin seçimi (kim için yapılacak?) yapılır ve son olarak uygun tekniklerin seçimi (nasıl yapılacak?) yapılır (Lee, 2019: 7).

• Medya ilişkileri
• Herkese açık raporlama
• Halka duyarlılık
• Hizmet ve ürün kullanımının artırılması
• Halk eğitimi ve kamu hizmeti kampanyaları
• Yasalara ve düzenlemelere gönüllü olarak halkın uymasını sağlamak
• Halkı kurumun gözü kulağı olarak kullanmak
• Kamu desteğinin artırılması

• Vatandaşlara ve diğer etkili paydaşlara kamu idaresinin faaliyetleri ve politikaları ve eylemleri hakkında bilgi sağlamak
• Yeni veya belirli kamu hizmetlerini teşvik etmek
• Farklı kamu sektörü kuruluşlarında (kamu kurumları, devlet, bölgesel ve yerel ajanslar vb.) yeni faaliyetlerin ve yeni yapıların duyurulması
• Halkın düşüncelerini araştırmak ve vatandaşlardan veri ve geri bildirim toplamak
• Paydaşların sorunlarını dikkate alarak kamu idarelerinin belirli birimlerine yönlendirmek
• Yerel kültürü ve kimliği tanıtmak

Kamu sektörü ve özel sektörün en temel ayırt edici özelliği, kamu sektörünün kamusal hizmete odaklanırken özel sektörün kâr elde etmeye odaklanmasıdır. Kamu sektörü, kamu yararı kapsamında, devlet kurumları aracılığı ile kamusal hizmet sunmaktadır. Özel sektör ise kamu kurumları dışındaki girişimcilerin kamunun ihtiyaçlarını karşılamak üzere ürün ve hizmet satışı gerçekleştirmektedir (Boztepe, 2014: 26). Özel sektörde, iletişim yönetimi olumlu bir imaj yaratmaya odaklanırken kamu sektöründe iletişim yönetimi daha çok şunlara odaklanır (Gelders & ark, 2007: 333):

siyasi yönetişimin sürekliliği: siyasi desteğin alınması, sürdürülmesi ve güçlendirilmesi (kamu işleri, serbest tanıtım, izleme vb.)

örgütün kendisinin sürekliliği: örgütün sürekliliği adına iletişim ve kuruluşun itibarı

Yönetişim kavramı, sistemsel, siyasal ve yönetimsel olmak üzere üç boyutuyla ele alınabilir (Göymen, 2000: 6-7 aktaran Demirel, 2010: 66-67):

Sistemsel olarak yönetişim, siyasal iktidarın kurumsallığını ve klâsik yapısını tasvir eden hükûmetten daha geniş bir kavramdır.

Siyasal boyutta yönetişim, siyasal iktidarın meşruiyetini ve demokratik yönetimini ifade etmesinin yanı sıra, vatandaşların seçimler dışında da yönetime katılımını anlatır.

Yönetimsel boyutta yönetişim, kamu hizmetlerinde kaliteyi ve şeffaflığı sağlama açısından olumlu yönde bir değişim yaratmaktır.

Bilgi edinme hakkı, devlet – vatandaş ilişkisinde, gizlilik konusunun aşılması, yönetim anlayışındaki yozlaşmaların önüne geçilmesi ve devlet kurumlarıyla yönetilenlerin arasındaki iletişimin artırılmasına yönelik düzenlemeleri içeren bir yasadır. Kamu kurumlarını bilgi edinme hakkını sağlaması açısından vazifelendiren kapsamında kamu kurumlarının halkla ilişkiler birimleri tarafından alınan başvuruların değerlendirilmesi ve cevaplandırılması öngörülmektedir.

E-devletin genel olarak üç önemli amacı vardır (Akçakaya, 2017: 13):

• Kamusal hizmetleri yaygın ve erişilebilir hâle getirmek,
• Hizmet üretim ve yönetim sürecinde vatandaşların istek ve eğilimlerini daha etkin değerlendirmek ve katılımcı yurttaşlığın önünü açmak,
• Devlet kurumlarının daha rasyonel ve verimli işlemesini sağlamaktır.

Stratejik iletişim yöntemleri, günümüzde kamu yönetiminde sivil iletişim, yönetişim iletişimi, itibar yönetimi gibi doğrudan uygulanabilir veya dönüştürülebilir hâle gelmiştir (Fredriksson & Pallas, 2018: 5).

Kamusal iletişim kampanyaları, “bireylere ve/veya genelde topluma ticari olmayan yararlar sağlamak için, esas olarak verili bir zaman süresi içinde, kitle iletişim araçlarını devreye sokan ve çoğunlukla kişiler arası iletişim desteğiyle tamamlanan örgütlü iletişim etkinlikleri aracılığıyla görece iyi tanımlanmış ve geniş bir izlerkitleyi bilgilendirmeye, ikna etmeye ve bu izlerkitlede davranış değişikliğini sağlamaya yönelik amaçlı çalışmalar”dan (Mutlu, 1995: 197) oluşmaktadır.

Sosyal pazarlama, toplumsal sorunların çözümü için hedef kitlede istenen davranışların sergilenmesini sağlamak üzere tasarlanan programların analizine, planlanmasına, yürütülmesine ve değerlendirilmesine yönelik olarak ticari pazarlama teknolojilerinin uygulanmasıdır. Sosyal pazarlama, gönüllü davranış değişikliği üzerine odaklanır, değişim prensibinin uygulanmasıyla müşteriye açık bir fayda vadeder, bölümlendirme ve hedefleme gibi pazarlama tekniklerini kullanarak toplum refahını geliştirmeyi hede er. Sosyal pazarlama, “bir hedef kitlenin davranışlarını hem o hedef kitleye hem de topluma (halk sağlığı, güvenlik, çevre ve topluluklar) fayda sağlayacak şekilde etkilemek üzere bir değer yaratmak, bu değer anlatmak ve teslim etmek için pazarlama ilkelerini ve yöntemlerini kullanan bir süreç” olarak tanımlanır (Kotler & Lee, 2009: 94).

Kamu spotları, “kırk beş (45) saniyeyi geçmeyecek süreler dahilinde, herhangi bir ücret talep edilmeden, toplumsal fayda gözetilerek hazırlanan metinler olarak tariflenen kamu spotları, kitle iletişim araçlarından biri olan reklamlardan, iktidarın desteği (egemen ideoloji) alınarak hazırlanıyor olması ve bedelsiz (ücretsiz) olarak yayınlanması hasebiyle ticari ve siyasi faaliyetlere konu olmasının yasaklandığı, yayın ve hizmet ilkeleri mevzuat ile belirlenmiş yapımlardır” (Akova, 2017: 17).

Lobicilik, “bir kurumun işleyişini ve gelişimini etkileyebilecek kararlar alan çevrelerin yanında kurumun çıkarlarını değerli kılmak amacıyla kurumun yaptığı özel ya da kamusal girişimler bütünü: kamusal erkler, iş çevreleri, özel ya da kamusal örgütler” (Güz, 2002: 231) olarak tanımlanmaktadır. Lobicilik, halkın, baskı gruplarının, şirketlerin ya da lobilerin, ülkelerinde ya da yabancı ülkelerdeki yasama, yürütme hatta yargı organlarına dönük, çıkarları doğrultusundaki yasaları çıkarma, uymayanları çıkarmama çabası içinde olan baskı gruplarının yetkilileri, ülke temsilcileri veya ücretli lobiciler aracılığıyla sürdürülen organize çabalar olarak ele alınmaktadır. (Aslan, 2009: 1).

Lobicilik bir iletişim süreci olarak ele alındığında, bu süreçte mesajların iletimi için karar vericilere ulaşma yolları olan iletişim kanallarının açık tutulması gereğine dikkat çekilmektedir. İletişim kanallarını açık tutmaya yönelik lobi teknikleri olarak şunlar önerilmektedir (Kaya, 1990: 29):

• İletişim kanallarını açık tutmaya yönelik taktik ve davranışlar sergilenir.
• Karar vericiler, yardımcı kuvvet olarak lobicilerden destek alır.
• Karar vericiler ve lobiciler arasındaki karşılıklı güven iki tarafa da menfaat sağlar.
• Lobicilerin güvenilir olması işlerinin sürekliliği bir zorunluluktur.
• Güvenirlik, enformasyonun güvenirliğini ve etkililiğini sağlar.

Amacı kamuları etkileyerek devletlerin/hükûmetlerin politikalarını biçimlendirmek olan kamu diplomasisinin özünü, yabancı kamularla doğrudan iletişim oluşturmaktadır. Kamu diplomasisi kapsamında, devletler/hükûmetler, diğer ülke devlet yöneticilerin ve halklarının fikirlerini, tutumlarını ve davranışlarını etkileme çabası güdülmektedir.

• temsili (retorik, hitabet, savunuculuk)
• diyalog (müzakere, barış yapma)
• danışma (danışmanlık)
• istihbarat toplama (araştırma ve çevresel tarama, sorun yönetimi)
• kültürlerarası iletişim
• kamuoyu yönetimi