Etkili İletişimde Çatışma

Çatışma kavramı, insanların sahip oldukları kaynakları ve güçleri korumak ve geliştirmek için girdikleri mücadeledir.

Çatışma kaçınılmaz olduğuna göre yapılması gereken, çatışmanın ortaya çıkaracağı yararları kullanabilmek ve olası yıkıcı etkilerini engellemek için, çatışmayı etkili biçimde yönetmektir. Farklılıklar ilerlemenin ve gelişmenin kaynağı olabilir.

Çatışmanın yararları:
• Çatışmadan kaynaklanan anlaşmazlık yerine birlik gelebilir.
• Liderlikten kaynaklanan çatışma sonucunda yeni bir lider gelebilir, mevcut liderin davranışları değişebilir.
• Amaçlar revize edilebilir.
• Çatışma insanların kendilerini fark etmelerine yardımcı olabilir.
• Değişik fikirler sayesinde daha derinlikli fikirler ortaya çıkabilir.
• Örgütler değişebilir, gelişebilir.
• Eleştiriler daha yapıcı olabilir, örgütte öğrenme gelişebilir.
• Örgütlerin amaçları değişebilir.
• Örgüte çatışma nedeniyle zarar verebilecek kişiler tespit edilebilir.
• Bireyler daha yapıcı iletişim kurabilir.
• Daha dinamik iş hayatı kurumsal iklime hâkim olabilir. Motivasyon artabilir.

Fonksiyonel çatışma; çatışma sürecinin birey, grup ya da örgüt için olumlu sonuçlar doğurmasının beklenildiği çatışmalardır. Bu tür çatışma örgüt içindeki ilişkilerin iyileşmesine, iş hedeflerine ulaşımda başarılı olunmasına, yaratıcı fikirlerin ortaya çıkmasına fırsat verir.

Yaklaşma-Yaklaşma Çatışması: Bireyin çekici bulduğu alternatifler arasından birini seçme durumudur. İki iş teklifinden birini seçme durumunda kalması gibi. Sonuçlar birey için önemli sonuçlar doğurabilir.

Otoriter ve baskıcı kişilik, çatışmayı arttıran, yeniliğe ve değişime kapalı kişiliktir. Özellikleri:
• Örgüt içinde çalışanların fikirlerini dinlemez, diğerlerinin fikirlerini sormaz.
• Kendi başına karar almayı tercih eder.
• Örgütte yatay ve dikey çatışmaya sebep olurlar.
• Alınan kararlarda baskıcı olurlar.
• Emir ve tehdit ile iş yaptırırlar.
• Katı hiyerarşi kuralları uygularlar.

Dikey çatışma: Örgüt yapısını bir piramit gibi düşündüğümüzde farklı kademeler ve statüler arasında yaşanan çatışmalardır. Bu çatışmanın yaşanmasındaki en büyük neden üst kademelerin alt kademeleri baskı altına almalarıdır.

Potansiyel (Gizli) Çatışma: Kaynakların kıtlığı, farklı amaçların bulunması, çalışanlar üzerinde
oluşan kontrol baskısı, rol çatışması gibi koşulların örgüt içerisinde örtülü biçimde yer almasıdır.
Koşulların, ortamın ve söylemlerin bir araya gelmesi ile her an ortaya çıkabilecek çatışmalardır.

Etkili iletişimde çatışmayı çözme adımları şu şekilde sıralanabilir:
1. Kızgınlığı kontrol altına almak
2. Karşı tarafa yaklaşmadan önce bir kez daha düşünmek
3. Olumlu bir hava oluşturmak
4. Problemi tartışarak (ortaya koyarak) tanımlamak
5. Çözümler için katılımcı beyin fırtınası yapmak
6. Çözüm seçeneklerini değerlendirmek ve uygun çözüm seçeneklerini ortaya koymak
7. Çözüme yönelik işbirliğini izlemek

Çatışma sürecinin olumlu sonuçlanmamasındaki temel neden doğru yönetilmemesidir. Bu nedenle çatışmanın doğru yönetilmesi, süreç içinde bulunanların temel becerilerini geliştirmeleri ile sağlanır. Bu beceriler dört grupta toplanır:
• Entelektüel beceriler: Planlama, problemi tanımlama, çözümleme, yargılama, sezgileme ve objektiflik.
• Duygusal beceriler: Kararlılık, öz-disiplin, sonuca yönelik olma, girişkenlik ve isteklilik.
• Bireyler arası beceriler: Duyarlılık, ikna edebilme, iletişim ve dinleme.
• Yönetsel beceriler: Güdüleyebilme, rehberlik edebilme, iş bölümü ve görevlendirme yapabilme.

Biz ve diğerleri olarak iki taraftan ele alınan çatışma yönetim stratejileri modeli beş başlık altında
toplanır:
• Entegrasyon
• Uyma
• Hükmetme
• Kaçınma
• Uzlaşma

Entegrasyon: Tarafların ilgi düzeylerinin yüksek olduğu bileşendir. Problemin çözüldüğü bileşen olarak görülür. Çatışma sürecindeki taraflar ihtiyaç ve isteklere gösterdikleri karşılıklı ilgi nedeniyle problemi çözme eğilimindedirler. İşbirliğine açık olmaları nedeniyle “kartların ortaya konması” şeklinde de adlandırılır.

Kaçınma: Tarafların istek ve ihtiyaçlarını geri planda tutma durumudur. Çatışmanın en az görüldüğü
stratejidir. Taraflar kenara çekilebilir, görmezden gelebilir ya da zarara uğramamak için kaçma eğiliminde bulunabilir. Ancak bu kaçma zaman kazanma amaçlı olarak da kullanılabilir. Çatışma başka bir bağlam ya da olayda oluşabilir.

Her çatışmanın uzlaşma ile bitmemesinin nedeni, çatışmada rol oynayan tarafların istek ve
ihtiyaçlarına olan ilgilerinin düzeyidir.

İki yönlü asimetrik model, iknayı bilimsel olarak ele alır ve ikna sürecinde geri bildirim esastır. İki yönlü simetrik modelde ise karşılıklı anlaşma esastır.

Ortak yönelim teorisi iç ve dış etkenlerin birbirinden etkilendiğini, bağımsızlığın söz konusu olmadığını savunur.

Halkla ilişkiler tanımında yer alan “karşılıklı anlayış, kabul ve işbirliği” ortak yönelim teorisinin temelinde yer alır. Teoride esas olan, mesaj içeriğinin anlaşılmasıdır. Karşılıklı anlayış, anlaşma anlamına gelmemektedir. Fakat çatışma sürecinde çözüm için önem arz etmektedir. Çatışmada yer alan taraflar karşılıklı anlayış içinde olduklarında kazan/kazan paydasında daha kolay bulunurlar. Karşılıklı anlayışın olmadığı durumda spekülatif söylemler, tarafları anlaşma zemininden uzaklaştırır.

Kamu: Kamu kelimesinin ilk anlamı halk ve toplum olsa da bu kelime günümüzde farklı anlamlarda da kullanılmaktadır. Zamir olarak kullanıldığında herkes anlamına gelen sözcük, aynı zamanda bir şeyin ya da bir yerin tamamı demektir. Türk Dil Kurumuna göre kamu ifadesinin ilk olarak, toplum, topluluk, halk; ikincisi bütün ve üçüncüsü hepsi, herkes anlamlarına gelmektedir.

Olumsallık teorisi kuruluş-kamu çatışmalarına odaklanır. Model kuruluş-kamu çatışmasının sürekli var olduğunu, her iki tarafın farklı bazen de benzer çıkarlara sahip olduğunu, çünkü tarafların farklı değerlere sahip olduğunu vurgular. Bu süreçte halkla ilişkiler uzmanı uzlaşma veya savunma stratejilerini geliştirir. Bu stratejiler en az kayıp ya da en fazla kâr doğrultusunda belirlenir. Dikkate alınması gereken konu kuruluş-kamu çatışmasının derinleşmemesini sağlamak, ilişkiyi sürdürülebilir kılmaktır. 

Karma Motifi Modeli: Müzakere, öneri ve karşı önerileri değiştirerek her iki taraf için tatmin edici çıktılara ulaşmayı hedefleyen iki ya da daha fazla tarafın sosyal bir etkileşimde olma sürecidir.