YAZMAYA HAZIRLIK: YAZAR NEYİ,NASIL YAZAR?

İnsanlık tarihi, insanların eylemleri ile şekillenmiş, yazı ile zamanın ve mekânın sınırlarından arınmıştır. Bu bağlamda yazma eylemi bir anlamda insanın çevresini saran sınırlara meydan okuyuşudur. Uygarlıklar, yazı ile gelişmiş, yaşatılmıştır. Böylece bir anlamda yazı, uygarlık tarihini mümkün kılmıştır. Homeros, yazı ile binlerce yıl ötesine seslenebilmektedir ya da Romalıların yaptıkları yasalar, yazı ile kişiden kişiye, ülkeden ülkeye ulaşabilmekte, çağımızdaki birçok ülkenin hukuk sisteminin temelini oluşturabilmektedir.

Bir tanıma göre iletişim, “duyguların, düşüncelerin, bilgi ve becerilerin aktarılma süreci; yaşayan bir evrenin parçalarının ilintilenmesi, bağlantılarının kurulma süreci; iletiyi alanın belleğinin, iletiyi gönderenin beklentisine uygun yanıt verecek biçimde uyarılması; organizmanın ortamdaki uyarıya verdiği fark edilir yanıt, ortamdaki değişime uyarlanma yanıtı; bu yanıtla diğerini etkileme; kaynaktan çıktıktan sonra iletiyi alan için bir uyaran olan davranış; kaynağın karşı tarafı etkilemeyi amaçlayan davranışıdır” (Zıllıoğlu, 2003: 4-5).

Bir başka bakış açısına göre de iletişim, sürecin iki tarafını oluşturan gönderici ya da kaynak ve alıcı ya da hedef arasında belli bir konu ya da durumla ilgili düşünce birliği kurma sürecidir. Anlaşılacağı üzere iletişimden bahsedebilmek için süreci başlatan ve mesajın yönlendirildiği iki taraf ve bu iki taraf arasında ortak anlayışı sağlayacak bir düşünce birliğinin olması gerekmektedir. Bu bağlamda iletişim, mesajın kaynak tarafından kodlanarak oluşturulması, bir kanal yoluyla hedefe ulaştırılması ve hedef tarafından açımlanarak geri bildirim sürecinin sağlanmasından oluşan bir süreç olma özelliğini de taşımaktadır (Odabaşı  ve Oyman, 2003: 15).

Tanımlarda da dile getirilen kaynak ve hedef arasında bir mesajın iletilmesi sürecini oluşturan iletişimde, iki taraf arasında etkili ve doğru bir iletişimin kurulabilmesi için ortak deneyim alanının varlığı önem taşımaktadır.

İletişimin öğeleri olarak belirtilebilecek unsurlar; kaynak, hedef, kanal, ileti ve geri bildirim olarak sıralanabilir.

Kaynak/gönderen belli bir amaçla iletişimi başlatan ve sürecin diğer tarafında yer alan, hedef/alıcıyı belli bir yönde etkileyecek ya da harekete geçirecek içerikte iletileri hazırlayan kişi, kurum ya da gruptur.

Fiziksel, psikolojik ve anlamsal olmak üzere üç tür gürültü vardır. Fiziksel gürültü, sinyal ya da mesajın fiziksel iletimine müdahale eden gürültü türüdür. Yoldan geçen arabanın fren sesleri, havalandırma ya da bilgisayarın çalışırken çıkardığı  ses, yazılı  bir metindeki tahribat fiziksel gürültüye örnek olarak verilebilir. Psikolojik gürültü, bir müdahale biçimi olup, göndericilerde ve alıcılarda bilginin alım ve işleme süreçlerinde bozulmalara yol açan tarafgirlik ve önyargıları içerir. Anlamsal gürültü ise kaynağın, yaratmayı amaçladığı anlamları alıcının kavrayamaması nedeniyle ortaya çıkan müdahale biçimleridir. Anlamsal gürültü en aşırı biçimiyle farklı dilleri konuşan insanlar arasında devreye girer (Mutlu, 1998: 149-150).

Etkili bir iletişimin gerçekleştirilmesi için, kişi şu temel bilgilere sahip olmalıdır: (1) iletişimi kuran şey nedir ve insanlar mesajları  nasıl gönderir, (2) insanlar bilgiyi nasıl işler ve algılamalarını nasıl değiştirirler ve (3) iletişim araçları ve kanalların hangi türleri özel bir mesajın iletilmesi için en uygundur (Wilcox vd., 2003: 164).

Genel olarak iletişim sürecinin amacı, bilgi vermek, ikna etmek, motive etmek ve karşılıklı anlayışı sağlamaktır.

Kullanılan kanallara ve araçlara göre iletişim türleri aşağıdaki gibidir:

• Görsel iletişim

• İşitsel iletişim

• Görsel-işitsel iletişim

• Dokunma ile iletişim

• Telekomünikasyon

• Kitle iletişimi

Kullanılan kodlara göre iletişim türleri aşağıdaki gibidir:

• Sözlü iletişim

• Yazılı iletişim

• Sözsüz iletişim

Yazılı  iletişimin iki boyutu vardır (Bıçakçı, 1998: 38):

1. Bireysel Boyut: Yazılı iletişimde birey, alıcı konumundadır. Alıcının, yazılı ürünü çözebilme alışkanlığı ve yeterliliği önceden kestirilebilir. Telgraf, mektup, rapor, bireysel boyutta yazılı ürün türleridir.

2. Konumsal Boyut: Alıcıların bireysel olarak değil, konumsal olarak hedef kabul edildiği boyuttur. Hedef alıcıların (medyanın izler kitlesi, bir ürünün hedef kitlesi veya belirli bir meslek grubunun üyesi) yazılı ürünleri aynı alışkanlık ve yeterlilik düzeyinde çözmesi olanaklı değildir. Afiş, bülten, kitapçık, gazete, dergi, reklam panosu vb. iletişim ürünleri konumsal boyutlu yazılı ürün türleridir.

Yazılı iletişimin başlıca tercih edilme sebepleri şöyledir (Öztekin ve Öztekin, 2008: 161):

•  Yazılı  iletişim, kullanılan ifadelerin daha net olması sebebiyle yanlış anlaşılmalara ve hatalara daha kapalı bir iletişim yöntemidir.

•  Yazılı iletişimde karmaşık ve anlaşılması zor mesajları maddeler halinde sıralayarak onları kolayca iletmek mümkündür.

•  Yazılar saklanabilme özelliğine sahip olmasından dolayı istenildiği zaman onlara tekrar göz atmak mümkündür.

•  Yazılı iletişimde yazı istenildiği zaman okunabilir (bir işle meşgulseniz ya da o an okumak istemiyorsanız), ancak sözlü iletişimde ise konuşma esnasında herkesin o an orada olup, söylenilenleri o an dinleme zorunluluğu bulunmaktadır.

•  Yazışmanın yapılabilmesi için bir ön hazırlık evresinden geçilmesi gereklidir. Söz konusu bu gerekliliğin amacı, iletişimsel anlamda hataları azaltmak ve ifadeleri netleştirmektir.

•  Yazının kolaylıkla çoğaltılarak istenilen herkese ulaştırılabilme özelliği vardır.

•  Yazılı iletişimin saklanabilmesi nedeniyle kanıt olma özelliği bulunmaktadır.

Piktogram, bir konuda uyarıda ya da açıklamada bulunmak amacıyla kullanılan resimsel işaretlerdir. Trafik işaretleri, olimpiyat oyunlarındaki çeşitli spor dallarını temsil eden işaretler piktogramlara örnek olarak verilebilir.

Yazı yazma süreci genel olarak üç aşamada incelenebilir: Yazım Öncesi, Yazım Sırası ve Yazım Sonrası.

Yazım öncesi aşamasında yazarın cevap bulması gereken sorular şöyledir:

• Yazım hangi formatta olacak?
• Amaçlarım neler?
• Hangi bilgilere gereksinimim var?
• Araştırma yaptım mı?
• Kimlere sesleniyorum?
• Seslendiğim kişilerin özellikleri neler?
• Dikkate almam gereken özel bir durum var mı?

Yazım işlemi sırasında yazarın cevap bulması gereken sorular şöyledir:

• Yazım amacına ve kurallara uygun olarak ilerliyor mu?
• Yazmak istediklerimi etkili bir şekilde kağıda dökebiliyor muyum?
• Bulunduğum fiziksel ortamda beni olumsuz etkileyen bir durum var mı?

Yazım işlemi tamamlandıktan sonra yazarın cevap bulması gereken sorular şöyledir:

• Yazımın içeriği amacıma, hedef kitleme ve yayınlanacağı ortama uygun mu?
• Dil bilgisi kurallarına uymuş muyum?
• Cümlelerimde anlatım bozukluğu var mı?
• Yazının biçimsel özellikleri istediğim gibi mi?

Yazım süreci sonunda ortaya çıkan metnin, genel olarak aşağıdaki özelliklere sahip olması beklenir:

• Amacına uygun
• Hedef kitlesine uygun
• Yayınlanacağı mecraya uygun
• Akıcı bir dile sahip
• Dikkat çeken
• İkna eden
• Dil bilgisi kurallarına uyan
• Gerektiği kadar uzun
• Açık, anlaşılır ifadelere sahip
• Anlatım bozuklukları içermeyen
• Okuyucunun okumasını kolaylaştıracak görsel düzenlemelere (yazı boyutu, rengi vb.) sahip
• Önceden belirlenmiş şablonlar (dilekçe, basın bülteni vb.) varsa o şablonlara uyan

İyi bir yazarın sahip olması gereken özellikler aşağıdaki gibidir:

• Araştırma ve gözlem yapabilme
• Empati yapabilme
• Analitik ve yaratıcı düşünebilme
• Entelektüel birikim sahibi olabilme
• Yazılı iletişim kurallarına hakim olabilme

Geniş bir bakış açısıyla yaratıcılık; alışılmışları bırakmak, başkalarının yaşantılarına açılmak, herkesin izlediği ana yolun dışına çıkmak, bilinmeyenlere doğru bir adım atmak, yeni bir düşünce çizgisi çizmek, var olan problemin çözümü için alternatifler üretmek, başka şeylerin icadına yol açabilen bir şey bulmak, var olan düşünceler arasında bir ilişki kurmak ya da yeni ve orijinal bir düşünceye varmaktır (Rıza, 2001: 63).