HALKLA İLİŞKİLER VE İLETİŞİM

Rogers’ın tanımı şöyledir: Empati, bir kimse ile birlikte varolma şeklidir. Bir kimsenin özel algı/düşünce dünyasına girmek ve onunla tümüyle beraber olmak demektir. Bu, o kimsenin kaynağında hissettiği anlamlar değiştikçe ve onun o anda yaşadığı duygu korku, kızgınlık, sevgi veya her ne ise, her an buna duyarlı olmak demektir.

Bir insana sempati duymak, o insanın sahip olduğu duygu ve düşüncelerin aynısına sahip olmak demektir. Karşımızdaki kişiye sempati duyuyorsak, onunla birlikte acı çekeriz ya da seviniriz. Empati kurduğumuzda ise karşımızdakinin duygu ve düşüncelerini anlamak esastır. Kendimizi sempati duyduğumuz kişinin yerine koymamız ve onu anlamamız şart değildir; sempatide yandaş olmak esastır.

Halo etkisi bir kişi hakkındaki genel görüşümüzün, o kişinin diğer özellikleri hakkındaki beklenti ve yargımızı yönlendirmesi hadisesidir. Kişi hakkında oluşmuş yargılarımızın, onun hakkında yansız olmamızı neredeyse imkânsızlaştırdığını gösterir durumdur.

Empatik duygu sayesinde kendi öğrenmemize ve büyümemize katkı sağlarız. Başkalarına yargılanma, eleştirilme ve terk edilme korkusu hissettirmeden, hayatlarında gerçekten neler olup bittiğini rahatlıkla anlama imkânı sağlarız.

Duyuşsal Anlatımcılık bireylerin sözel olmayan iletişim becerilerini, özellikle duyuşsal mesajları gönderme becerilerini ifade etmektedir. Bu yapı ayrıca kişilerarası etkileşimde, eğilimlerin sözel olmayan anlatım yönünü ve duyuşsal durumları tam olarak ifade etme becerileri olarak tanımlanmaktadır. Duyuşsal anlatımcı birey, canlı ve neşelidir, bu becerileri ile diğer insanları etkileyebilir.

Duyuşsal Duyarlık başkalarının sözel olmayan iletişimlerini alma, anlama ve yorumlama becerilerini ifade ermektedir. Duyuşsal yönden duyarlı bireyler, başka bireylerin duyuşsal imalarını doğru ve tam olarak yorumlarlar. Bazı bireyler, duyuşsal olarak duyarlı bireyleri çabuk etkileyebilirler. Bu yapıya sahip olan bireyler, başkalarının duyuşsal durumlarını empatik olarak ifade edebilirler.

Ben Basamağında empatik tepki veren kişi, ben-merkezcidir; kendisine sorun aktaran kişinin duygu ve düşüncelerine eğilmek yerine, sorun sahibini eleştirir, ona akıl verir; bazen de kişiyi ilgili sorunla baş başa bırakıp kendinden söz etmeye başlar. Örneğin, Ben Basamağı’na uygun empatik tepki veren bir kişi, dinlediği sorun karşısında “üzüldüm, aynı dert bende de var” der ve böylece sorun sahibini sorunuyla yüzüstü bırakıp kendi sorunlarını anlatmaya başlar.

“Eleştiri, akıl verme, teşhis, bende de var ve benim duygularım” basamakları Ben Basamağı’na uygun yanıtlardır.

Asperger sendromu olan çocukların belli başlı karakteristik özellikleri şunlardır:
• Duyarsız olma
Çevrelerinde olup biten olaylara ve durumlara karşı ilgisizdirler ya da beklenen ilgiyi göstermezler.
• Empati yokluğu
Kendilerini çevrelerindeki insanların yerine koyma, onların duygularını anlayabilme, hissettiklerini hissetmekte zorluk çekerler. Sözel olmayan iletişimi kavrayamazlar.
• Dilde ve iletişimde zorluk.

Yapılan araştırmalara göre kaygı, depresyon, çocukları ihmal ve istismar etme ve saldırganlık ile empati kurma arasında olumsuz bir ilişki vardır. Yani kaygılı ve depresyon düzeyleri yüksek olanların, muhtemelen ilgileri kendilerine yönelik olduğu için, başka insanların iç dünyasına ilgi göstermeleri ihtimali düşüktür. Yine çocuklara kötü davranan ya da genelde saldırgan olan kişilerin, çevrelerindeki insanlarla empati kurma muhtemelen düşüktür.

Alman psikolog Thedor Lipps’in 1903 yılında yayınlanan bir makalesinde, insanın iletişim kurarken, “nesnelere ilişkin, kişinin kendisine ilişkin ve diğer kişilere ilişkin” olmak üzere üç tür bilgiye sahip olması gerekliliğinden söz edilmekte ve bu üç tür bilgiyi edinme yoluna “einfühlung” adı verildiğini açıklamakta idi.

İnsanlar bazen bir yakınları acı çektiğinde aynı acıyı duyarlar; örneğin eşleri doğum sancısı çeken erkekler benzeri bir sancıya tutulabilirler. Bu tür sancılar bir sempati ifadesidir.

Özdeşleşme, bir başkasının niteliklerinin, davranışlarının ve isteklerinin bir diğer kişinin benliğine mal edilmesi haline denir.

Çocuğun empati gelişimini olumlu yönde etkileyen ve ileride insanlarla ilişkilerinde daha başarılı bir kişi olmasını sağlayan bazı tutumlar şunlardır:

Halo etkisi bir kişi hakkındaki genel görüşümüzün, o kişinin diğer özellikleri hakkındaki beklenti ve yargımızı yönlendirmesi hadisesidir.

İletişim ise toplum içinde yaşayan bireyin kendisini ve çevresini daha iyi tanımasını ve başkaları ile uyumlu ilişkiler gerçekleştirmek için etkileşim kurabilme ve bu etkileşimi geliştirme becerisidir.

Duyuşsal Anlatımcılık
Bireylerin sözel olmayan iletişim becerilerini, özellikle duyuşsal mesajları gönderme becerilerini ifade etmektedir. Bu yapı ayrıca kişilerarası etkileşimde, eğilimlerin sözel olmayan anlatım yönünü ve duyuşsal durumları tam olarak ifade etme becerileri olarak tanımlanmaktadır.

G. Egan (1997), empatiyi başlangıç ve ileri olmak üzere iki seviyede değerlendirmektedir. Başlangıç düzeyinde doğru empati, ayırt edebilme durumunu içerir. Karşıdaki kişinin dünyasına girerek onun referans çerçevesinden bakıyor ve dünyanın ona göre nasıl olduğunu hissediyorsa, onun duygularını ve bunun altında yatan davranış ve yaşantıları yakalamışsa, bunları karşısındaki kişiye iletiyorsa, bu kimse doğru empatik ilişkiler geliştiriyor ve kullanıyor sayılır. İleri düzeyde doğru empati ise, yalnızca danışanın söylediklerini değil, söylememiş olduğu durumu da görebilmeyi gerektirir.

Asperger Sendromu (AS) toplumsal ilişkilerde bozukluk ve empati yoksunluğu ile karakterize gelişimsel bir bozukluktur. 1944 yılında Avusturalyalı bir çocuk doktoru olan Hans Asperger tarafından otistik psikopatoloji içinde tanımlanmıştır.

Hoffman’ın (2000) varsayımına göre çocuklar iki yaşından itibaren, kendi içsel durumları ile ve diğer kişinin içsel durumunun farklı olduğunu anlama kapasitesine ulaşıyor ve diğer kişinin çektiği sıkıntılara karşı empatik bir yaklaşım sergileyebiliyorlar. Bununla birlikte çocukların yaşları ilerledikçe, empati kurabilme yetenekleri de artış göstermektedir.