HALKLA İLİŞKİLER VE İLETİŞİM

Empati kurmak, karşımızdaki kişinin duygu ve düşüncelerin aynısını ona tekrar etmek değildir. Karşımızdaki kişinin duygu ve düşüncelerini papağan gibi tekrarlayarak tepki vermek, kişilerarası iletişimde olumsuz empatinin bir ifadesi olarak yorumlanabilir.

Empati kurarken ifade edilen duygunun şiddetine dikkat etmek ve karşımızdaki kişiye onu yansıtırken duygunun şiddetine uygun tepki vermek gerekir. Yine empati kurarken kişinin sadece sözel tepkilerine değil ses tonuna, konuşma temposuna, jest ve mimiklerine hatta duruşuna dahi dikkat etmek gerekir. Empati kurarken nesnelliği kaybetmemek, karşımızdaki kişinin korku, kaygı, neşe ve öfke gibi duygularından bunalmamak gerekir. Yani karşımızdaki kişiyle özdeşleşmemeli, ya da ona sempati duymamalıyız. Sempati duymak, empatiyi kurmayı engeller. Günlük kullanımda da bu iki kavram birbiriyle karıştırılmaktadır. İkisinin arasında önemli bir farklılık vardır. Bir insana sempati duymak demek, o insanın sahip olduğu duygu ve düşüncelerin aynısına sahip olmak demektir. Karşımızdaki kişiye sempati duyuyorsak, onunla birlikte acı çekeriz ya da onunla birlikte seviniriz. Kısaca sempati ; “bir başkası için olumlu duygular besleme anlamına gelir”.

Empati kurmada, karşımızdaki kişiye yardım etme niyeti vardır. Kendisini sıkıntıda hisseden bir kişi arkadaşına sıkıntısını anlatırsa, arkadaşı da o kişinin sıkıntısını empatik bir şekilde dinleyip onu geri yansıtırsa, o kişinin sıkıntısı biraz hafiflemiş olur ve böylece empati kurularak sıkıntılı olan kişiye yardım edilmiş olunur. Empatik anlayış insanları birbirlerine yaklaştırma, iletişimi kolaylaştırma özelliğine sahiptir. İnsanlar kendileriyle empati kurulduğunda, başkaları tarafından anlaşıldıklarını ve kendilerine önem verildiğini hissederler. Bu da insanları rahatlatır. Empatik beceri ve eğilimleri yüksek olan kişilerin çevreleriyle olan iletişimi yüksek düzeydedir. Çevreleri tarafından sevilen kişilerdir. Çünkü çevrelerindeki kişilere empatik şekilde davranarak onlara yardım etmektedirler. Empatinin kişilerarası iletişimi kolaylaştırıcı özelliği bilindiği için, empatik becerilerini arttırmak amacıyla çeşitli meslek mensuplarına empati eğitimi verilmektedir. Örneğin öğretmenlere, hekim ve hekim adaylarına, hemşirelere, ticaretle uğraşanlara, satış elamanlarına, sosyal çalışmacılara, psikologlara, halkla ilişkiler uzmanlarına, danışmanlara empati kurma becerilerini arttırmak amacıyla çeşitli eğitimler verilmektedir.

Empati ne değildir? Empati karşımızdaki ile özdeşleşmek, ona benzemek, sempati duymak değil, onun bakış tarzını yakalamaya çalışma tarzıdır.

Özdeşleşme, bir başkasının niteliklerinin, davranışlarının ve isteklerinin bir diğer kişinin benliğine mâledilmesi haline denir. Bir kişi ile özdeşleşmede o kişi gibi olma, kendi benliğini silerek yerine diğer kişinin benliğini yerleştirme tutumu vardır. O kişi ile kendimizi özdeşleştirerek onu model alır, onun duygu ve davranışlarını kendimize yansıtırız. Böylece, karşımızdaki kişinin bakış açısını kaybederek, özdeşimlerimiz çerçevesinde değerlendirmeler yaparız ki, bu da yanlı bir yaklaşım tarzıdır. Kısacası özdeşim kurmak empatiyi zedeleyebilir.

Sosyal ilişkilerde zorluk yaşayan, iletişimi zayıf ya da empati yeteneğini geliştirmek isteyen kişiler için uygulanan bazı yaklaşımlar bulunmaktadır. Bu yaklaşımların genel içeriği ise şu unsurlardan meydana gelmektedir.

Empatik yaklaşımın özünü dinleme becerisi oluşturur. Dinlemesini bilen biri için, diğer insanları anlamak daha kolay olmaktadır. İnsanlar diğerlerini dinlerken genellikle şu dört alternatiften birini tercih eder:

En genel tanımı ile Empati, bir kişinin kendisini karşısındaki kişinin yerine koyarak olaylara onun bakış açısıyla bakması, o kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlaması, hissetmesi ve bu durumu ona iletmesi olarak tanımlanmaktadır. İletişim ise toplum içinde yaşayan bireyin kendisini ve çevresini daha iyi tanımasını ve başkaları ile uyumlu ilişkiler gerçekleştirmek için etkileşim kurabilme ve bu etkileşimi geliştirme becerisidir.

İnsan topluluğu ve davranışları ile ilgili, her dalın iletişimle ilgilenmesi gerekmektedir. İletişimin gerçekleşmesinde empati en temel davranıştır. Bu bağlamda empatik iletişimin gerçekleşmesinde, karşımızdaki kişiyi işitmek yeterli olmaz. Onun söylediklerini anlamak, düşünmek, etkin bir dinleyici olmak gerekir. Ona duygularını yansıtma fırsatı vermek, kendini ifade etme ortamı oluşturulmasında empatik iletişim gereklidir.

Empati kurmak için öncelikle karşımızdaki kişinin bizim gibi bir varlığı, bizden farklı değer yargıları ve inançları olduğunu bilmek ve bunu kabul etmek gerekir. Bu kabulden hareketle, etkileşimde bulunduğumuz kişinin haklı/haksız, iyi/kötü olarak yargılanmaması, sadece onun durumunun anlaşılabilmesi için çaba gösterilmesi gerekir. Modern hayatın içerisinde yaşadığımız birçok sorun empati kavramıyla ilişkilidir. Günlük hayatın içinde unuttuğumuz değerler ve dayanışma açısından empati son derece önemlidir. Yine birçok kaygı ve sorun arasında kendimizi, karşıdakinin yerine kayabilmemiz son derece güçtür.

İletişimde empati kurulabilmesi için, kişinin karşısındaki kişinin hem duygu, hem de düşüncelerini doğru olarak anlaması önem taşır. Ayrıca empati kuran kişinin zihninde oluşan anlayışı karşısındaki kişiye iletmesi de empatinin gerçekleşmesinde son derece önemlidir. Bir başka deyişle karşımızdaki kişinin duygu ve düşüncelerini anlamak yeterli değildir. Bunun ona iletilmesi de gerekmektedir.

Empati anlayışımızın gelişmesi için ben-merkezcilikten uzaklaşmamız gereklidir. Hatta zorunludur. Ben – merkezcilik iletişimi engelleyen faktörlerin başında gelir. Bu durumda insanların duygu ve düşüncelerini anlamakta zorluk çekilir.

Empatik iletişim becerimizin gelişmesi için iş birliği, yardımlaşma ve dayanışmaya açık, savunucu iletişimden uzak, farklılıklar arasında benzerliği aramaya çalışan bir tutum tercih edilmelidir. Bireylerin gelişime açık, kendini yenileyen, önyargılardan uzak, iletişim kurduğu kişinin bulunduğu yeri değerlendiren, demokratik tutumu davranışa dönüştürmüş kişiler, bu tür kazanımlarını empatik iletişime borçludurlar.

Empati kuracak kişinin, tam bir empati kurmuş sayılabilmesi için üç aşamayı tamamlaması gerekir. Bunlar sırası ile:

Duyuşsal anlatımcılık, bireylerin sözel olmayan iletişim becerilerini, özellikle duyuşsal mesajları gönderme becerilerini ifade etmektedir. Bu yapı ayrıca kişilerarası etkileşimde, eğilimlerin sözel olmayan anlatım yönünü ve duyuşsal durumları tam olarak ifade etme becerileri olarak tanımlanmaktadır. Duyuşsal anlatımcı birey, canlı ve neşelidir, bu becerileri ile diğer insanları etkileyebilir.

Aşamalı empati sınıflamasındaki üç temel basamağı da kapsayacak şekilde, on alt basamak oluşturulmuştur. Aşağıda On alt basamak, en kalitesiz tepkiden en kaliteliye doğru sıralanmıştır:

Asperger sendromu olan çocukların belli başlı karakteristik özellikleri şunlardır:

Empati

Empati ve sempati aynı kavramlardır.

Sempati

Özdeşleşme

Çocukların başkalarına zarar vermeleri durumunda, çocukla aynı fikirde olmak

Halo Etkisi

Sempatik dinleme

Duyuşsal Anlatımcılık

Duyuşsal Kontrol

Empati yokluğu