HALKLA İLİŞKİLER UYGULAMA TEKNİKLERİ

Günümüzde önemli bir işitsel iletişim aracı olan radyo, 1920’ li yıllardan itibaren toplumda farklı dinleyici kitlelerine ulaşmaya başlamış ve aracın en önemli üstünlüğü ikna edici olmasından kaynaklanmıştır. Radyo, hem bireysel hem de toplumsal bir kitle iletişim aracıdır. Bireyseldir, çünkü sahip olduğu içerik ile kişilerin sorunlarından kurtulmasını sağlarken, aynı zamanda onların eğitim ve eğlenme gereksinimlerini karşılamaya yardımcı olur. Toplumsaldır, çünkü değişim içinde olan toplumu yansıtırken, toplumdaki bireylerin bilgilenme gereksinimini karşılayarak temel konularda farkındalığı sağlar. Bu özelliklerinden hareketle radyo hem bireysel hem de toplumsal bir kitle iletişim aracı olarak toplumda; haber verme, etme, eğlendirme, propaganda, mal ve hizmetlerin tanıtımını sağlama ve inandırma ve harekete geçirme işlevlerini yerine getirir.

Radyonun teknik bir takım özellikleri; hızlı haber akışı sağlayabilmesi, etkili bir şekilde dinleyicilerine ulaşabilmesi ve başka işlerle uğraşırken de dinlenebilme özellikleri, aracın yaygınlaşmasındaki önemli nitelikler olarak kabul edilmektedir. Özellikle hız ve mobil olabilme özellikleri radyoyu diğer iletişim araçlarından ayırmaktadır.

Görsel-işitsel araçlar diğer iletişim araçlarını özellikle de yazılı araçları destekleyici bir niteliğe sahiptir. Bu araçlar sayesinde hedef kitlelerle gerçekleştirilen iletişim, daha etkili ve anlaşılır bir biçimde gerçekleşir. İletişim kolaylaştığından zaman kaybı önlenir. Görsel-işitsel araçlarla aktarılan iletilerin sesli ve hareketli olması iletileri daha da ilgi çekici hale getirir. Görsel-işitsel araçların yapım maliyeti (televizyon) fazla olduğundan kurum/kuruluşlar için masraflı olabilir. Bu araçlar tek başına kullanıldığında yeterli ve etkili olmayabilir. Tek yönlü bir iletişim söz konusu olduğundan iletilerin etkili olup olmadığı denetlenemeyebilir.

Kamu hizmeti duyuruları radyoda 10 saniyeden 60 saniyeye kadar uzunlukta olabilmekte; 10 saniyelik bir duyurum 25 kelimeye denk gelirken, 60 saniyelik bir duyurum ise 125 kelime olarak yayınlanmaktadır.

Radyoda dinlediğimiz programlar dinleyiciye ulaşana kadar birçok aşamadan geç- mektedir. Radyo programının yapım sürecini oluşturan bu aşamalar şunlardır:

Öneri aşaması radyo programlarında araştırmadan sonra gelen, programın yapısını ortaya koyan ve bu nedenle de detaylı olarak ele alınması gereken bir aşamadır. Bir başka ifade ile program yapımında, programın yapılıp yapılmayacağının kesin kararı ‘öneri aşaması’ olarak adlandırılır. Bu aşamada hangi izleyici kitlesine, ne zaman ve nasıl ulaşılacağının belirlenmesi gerekir ve programın bütçesinin ne olacağı ortaya çıkarılır. Bu aşamada hazırlanacak bir “öneri formu” ile programın kimliğini oluşturan bilgilere yer verilmesi gerekmektedir.

Televizyon, bireylerin eğitilmesi, eğlence gereksinimlerinin karşılanması, bilgi alma ihtiyacı ile ürün ve hizmetlerin tanıtılması gibi amaçlar için kullanılmaktadır. Televizyon ayrıca bireylerin toplumsal yaşamda birbirleriyle olan ilişkilerini ve dünyayı algılama biçimlerini de değiştirip geliştirmektedir.

Televizyon programlarının hazırlanmasında araştırmayla elde edilen verilerden gerekli olanların kullanılması işlemi ise seçme ve birleştirme olarak adlandırılmaktadır. Programla ilişkili olarak toplanan tüm bilgilerin niteliği ve değerlendirilmesi bu aşamada yapılmaktadır. Bu aşamada programcı programına uygun olan enformasyonu belirleyerek, bilgiler arasında kopuklulukları, tutarsızlıkları saptamalı ve bunları düzeltme ve düzenleme yoluna gitmelidir.

Yapım aşaması programın canlı olarak çekilip yayınlandığı ya da videobant veya filme çekildiği aşamadır. Gerçek çekime geçmeden önce mutlaka çekimlerin provası yapılmalıdır. Programın türüne bağlı olarak; akış provası ya da programın tümünün prova edildiği sıcak prova, program metnine uygun olarak kamera, ışık, ses, kostüm, aksesuar, makyaj gibi ekranda görülecek her şeyin tümüyle gerçek çekim yapılıyormuş gibi prova edilmesidir.

Televizyon yapımlarında aydınlatma şu işlevler için kullanılır:

İfadelere bakıldığı zaman dikkat çeken noktanın görsel ve işitsel araçlarının maliyeti olması gerekmektedir. Çünkü bir televizyon için yapılacak olan yapımın maliyeti oldukça fazladır. Bu doğrultuda görsel-işitsel araçların yapım maliyeti fazla olduğundan kurum için masraflı olmaktadır.

Halkla ilişkiler uygulamalarında kurum/kuruluşlar radyoyu öncelikle haber amaçlı kullanmaktadırlar. Birçok radyo istasyonu sık aralıklarla haber yayınlamaktadır. Seçeneklerde verilen diğer amaçlar mecranın kendi doğasında bulunan unsurlar olmaktadır. Reklam amaçlı radyonun kullanımından söz edebiliriz. Fakat halkla ilişkilerde öncelik reklam yapmak değil basında haber olarak yer almaktır.

5N1K haber yazmada gazetecilerin kullandığı bir kuraldır. 5N1K kuralı; kim, ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden sorularına göre haberin oluşturulması anlamına gelir. E seçeneğinde yer alan kaç kere ifadesi doğru bir ifade değildir. Bunun yerine “kim” ifadesi bulunmalıdır.

Bir radyo programı dinleyiciye ulaşana kadar birçok aşamadan geçmektedir. Bu aşamaların ilki ise araştırma aşamasıdır. Araştırma aşamasından sonra sırasıyla öneri, planlama, metin yazma, seslendirme, kurgu ve son olarak denetim ve yayın aşamaları gelir.

Programcının önerisi kabul edildikten sonra eldeki tüm materyaller düzenlenmeli, programda yer alacak söz, müzik, efekt gibi unsurlar belirlenmelidir. Doğal olarak bir radyo programı yapım sürecinin önerisinden sonra sıra programın planlamasına geçer. Farklı program türleri için farklı planlamalar da olabilir.

Hem basılı araçların hem de görsel-işitsel araçların halkla ilişkiler alanındaki kullanımında haber bültenleri vazgeçilmez bir unsurdur. Televizyon için hazırlanacak bir haber bülteni, gazetelere yollanan bültenlerden farklılık gösterir. Bunun en önemli nedeni ise televizyonda yayın akışı içerisinde zaman sınırlamasının olmasıdır. Bu zaman sınırlılığından dolayı bültenler sadece önemli haberleri içermeli ve az sözcükle çok şey anlatmalıdır.

Her televizyon programı fikir aşamasından başlayarak, yayına kadar temel olarak üç aşamada gerçekleşir. Bunlar yapım öncesi, yapım ve yapım sonrası aşamalardır. Yapım öncesi aşama ise programın, yapımcının kafasında fikir olarak belirlenmesinden başlayıp, içeriğinin, yaklaşımının ve yapım özelliklerinin belirlenmesi sürecini kapsar.

Araştırma aşamasının ilk basamağı program fikrinin formüle edilmesidir. Program fikrinin formüle edilmesinde de program türü ve süresinin belirlenmesi oldukça önemlidir. Çünkü program kavramının biçimi program türüne göre değişir. Aynı şekilde içerik de program süresine bağlıdır.

Gerçek çekime geçmeden önce mutlaka çekimlerin provası yapılmalıdır. Programın türüne bağlı olarak; akış provası ya da programın tümünün prova edildiği sıcak prova yapılır. Sıcak prova program metnine uygun olarak kamera, ışık, ses, kostüm, aksesuar, makyaj gibi ekranda görülecek her şeyin tümüyle gerçek çekim yapılıyormuş gibi prova edilmesidir.

Çekim ölçekleri hem konu hem de görüntü alanına göre değişiklik gösterir. Geniş bir alanı gösterecek çekim ölçeği ile bir kişiyi gösterecek çekim ölçeği farklılık göstermektedir. Soru kökünde oldukça büyük mekanlardan bahsedilmektedir. Bu yüzden doğru cevap çok uzak çekim olmaktadır.

Günümüzde her alanda olduğu gibi halkla ilişkiler alanında da görsel-işitsel araçların bir takım avantajları vardır. Görsel-işitsel araçlar diğer iletişim araçlarını destekleyici niteliğe sahiptir. Bu araçlar sayesinde gerçekleştirilen iletişim daha etkili ve anlaşılırdır. İletişim kolaylaştığından zaman kaybı önlenir ve iletilerin sesli ve hareketli olması iletileri daha da ilgi çekici hale getirir.