Halkla İlişkilerde Görsel İletişim Tasarımı ve Uygulamaları

En eski ve en temel iletişim araçlarından biri olan kitaplar pekçok farklı biçimde bilgiyi taşıyabilen ve geniş kitlelere aktarabilen yayınlardır. Romanlardan yemek kitaplarına, çocuk kitaplarından anılara kadar çeşitlenen türleri barındırmaya elverişli bir form olan, metin ve görselleri tek tek ya da bir arada barındırabilen kitaplar, sadece birkaç sayfadan veya bini aşkın sayfadan bile oluşabilirler. Halkla ilişkilerde yaygın olarak kullanılan yayın formatı genellikle kitapçıklardır. Kitaplar sanatsal, edebi veya kültürel içerikler sunarken, kitapçıklar çoğunlukla bir kurum, etkinlik veya ürünün tanıtımında etkin rol oynarlar.
Tanıtımı yapılan kurum, etkinlik veya ürün, kitapçıklar aracılığı ile detaylı olarak tanıtılabilir ve geniş kitlelere ulaşabilir. Kitapçıklar sanatsal etkinliklerin detaylı olarak tanımlanmasından alınan bir ürünün detaylı tarifine kadar pekçok farklı biçimde karşımıza çıkabilir. Örneğin bir film festivalinde yer alacak filmlerin sinopsisleri, yönetmenler hakkında detaylı bilgiler, film gösterim gün ve saatleri gibi pekçok bilgi kitapçıklar aracılığı ile festival katılımcılarına ulaştırılır. Bunun yanı sıra ziyaret edilen bir müzede sergilenen eserlere ait bilgilerin yer aldığı, kimi zaman müze hakkında genel bir bilgi de veren, küçük bir harita ile sergi salonlarının yerlerini işaret eden bir içerik de kitapçık formunda hayat bulur. Kitapçıklar bu bilgilerin yanı sıra etkinliğe ait kurumsal kimliği de ulaştırma görevini üstlenir. Kuruma, etkinliğe ait genel görsel kimlik, kitapçıkta da yer alır ve
böylece iletişim hedefine ulaşmada bir aşama daha ilerlemiş olur

Sağlıktan modaya, dekorasyondan teknolojiye, sanattan doğaya, spordan finansa pekçok farklı alanda okuyucuları ile buluşan dergiler basım ve yayın türlerinin önemli bir bölümünü oluştururlar. Dergiler, kitaplardan farklı olarak süreli yayın
halinde karşımıza çıkarlar. Çoğunlukla aylık, kimi zaman haftalık, bazen de üç aylık, altı aylık veya daha uzun periyodlarda yayınlanırlar. Dergilerin konuları ve içerik yoğunlukları yayın periyodlarını belirler. Dergiler, yine kitaplardan farklı olarak, çoğunlukla bir ekibin emekleri sonucu
ortaya çıkarlar. Editör ve bölüm editörleri, sanat yönetmenleri, yazarlar, fotoğrafçılar, ilüstrasyon sanatçıları, pazarlama ve satış sorumluları, reklam sorumluları gibi
alanlarında uzmanlaşmış kişiler bir araya gelerek bir ekip çalışması ile her dönem
yeni içeriği okuyuculara sunmak üzere çalışırlar. Yayın periyodları ve içeriğe bağlı olarak bu ekibin çalışma temposu da oldukça hızlı olabilir. Derginin en önemli
unsurlarından biri okuyucuyla buluşma zamanıdır; her ay yayınlanan bir derginin
ayın ilk günü rafta olması beklenir. Bu da derginin içeriğinin çok daha önceden
belirlenerek, gerekli yazılı ve görsel malzemenin hazırlanması, editörün onayından
geçmesi, sayfa tasarımında yerini alması, matbaada basılması ve dağıtımının yapılmış olması anlamına gelir. Bu nedenle dergi yayın ekiplerinin iş takvimleri en az
birkaç sayı önden planlanır.

Gazeteler, içeriği hergün güncellense de tasarım bakımından neredeyse hergün aynı görünüme sahiptir. Bunu sağlayan sayfa tasarımı gazetelerde büyük önem taşır. Gazetelerin tasarımı yıllar boyu geçerliliğini koruyabilecek, bir yandan da hergün değişen içeriği taşıyabilecek bir formata sahiptir. Kullanılan yazı karakterleri, başlıklar, alt başlıklar ve ana metnin puntoları, metnin görseller ile ilişkisi hep bu tasarım formatında önceden belirlenmiş bir sistem çerçevesinde yerleştirilir ve düzenlenirler

Gazeteler, içeriği hergün güncellense de tasarım bakımından neredeyse hergün aynı görünüme sahiptir. Bunu sağlayan sayfa tasarımı gazetelerde büyük önem taşır. Gazetelerin tasarımı yıllar boyu geçerliliğini koruyabilecek, bir yandan da hergün değişen içeriği taşıyabilecek bir formata sahiptir. Kullanılan yazı karakterleri, başlıklar, alt başlıklar ve ana metnin puntoları, metnin görseller ile ilişkisi hep bu tasarım formatında önceden belirlenmiş bir sistem çerçevesinde yerleştirilir ve düzenlenirler

Gazete, baskı ve kağıt türü bakımından diğer yayınlardan ayrılır. Genellikle web ofset tekniği ile çift taraşı ve kimi zaman limitli renkler ile basılan gazeteler, böylece daha hızlı üretilir. Bu baskı makineleri bobinler halindeki kağıda çift yönlü olarak
basar ve katlama işlemini de gerçekleştirir. Gazetelerde kağıt olarak düşük gramajlı gazete kağıdı ya da birinci hamur kağıt kullanılır. Böylece düşük bir maliyet ile o güne ait tüm gelişmeler -gazete çalışanlarının geç saatlere kadar süren emekleri sonucunda- hemen herkese ulaşabilir duruma gelir.

Kent merkezlerinde, sokaklarda, otobüs duraklarında, ilan panoları ve duvarlarda
karşımıza çıkan afişler görsel iletişimin en temel kullanım alanlarından biridir. Mesajı en etkili biçimde ve en kısa solukta aktarmayı başarabilen, bir iki saniyelik zaman sınırında bile bilgi verebilen ve merak uyandırabilen bir grafik üründür afiş.

Afişi kitap, dergi, gazete gibi yayınlardan ayıran en önemli farklarından biri insan vücudu ile temas halinde olmaması, hatta bu yayınlara kıyasla oldukça uzak
mesafelerden görülebilir olma gerekliliğidir. Bu nedenle afişlerde kullanılan yazı
ve görsellerin seçimi uzaktan algılanabilecek türde ve büyüklükte olmalıdır. Genellikle detaylarından arındırılmış, çarpıcı sloganlar, renkler ve görseller ile oluşturulmuş, mesajın kısa sürede etkili biçimde verilebilmesini ve akılda kalıcılığını destekleyen tasarımlar, iletişimini doğru kurabilen tasarımlar olmaktadır.

Dergiler konularına ve iletişim amaçlarına göre yayın periodlarını belirler. Kimi
dergiler; örneğin haber ve finans dergileri, karikatür dergileri genellikle haftalık yayınlardır. Aylık periyodda yayınlanan dergiler büyük bir çoğunluğu oluşturur ve bu periyodda hemen her konuda dergiye rastlamak mümkündür. Daha kaliteli baskı
ve üretime, genellikle sanatsal içeriğe sahip olan dergiler üç aylık ya da altı aylık periyodlarda karşımıza çıkarken, araştırma yazılarının ve çeşitli konularda makalelerin yer aldığı akademik dergiler, senelik yayınlar olarak da ortaya konulabilir.
Tüm bu farklı yayın türleri ve yayın periyodları tasarım ve üretime dair bazı zorunlulukları da beraberinde getirir. Örneğin, her hafta çıkan bir dergi için kağıt seçimi kritik bir önem taşır. Çok kaliteli, yüksek gramajlı kağıt kullanımı maliyeti
önemli ölçüde artıracağından genellikle düşük gramajlı, kimi zaman da limitli renk ile baskı tercih edilir. Yine, bu türde bir yayında her hafta yeni bir tasarım yapmak mümkün değildir. Bu nedenle önceden oluşturulmuş tasarım şablonu, yeni içeriğin kolaylıkla yerleşiminin yapılabileceği şekilde bir sistem oluşturmak hızlı üretimi mümkün kılar.

Dergiler, diğer bir deyimle “süreli yayınlar” yayın ömürlerini içerikleri ve kaliteleri ile belirlerler. Örneğin sanatsal içerikli, içinde sanatçıların eserlerinin kaliteli, yüksek çözünürlüklü fotoğraşarının yer aldığı dergiler kolay kolay atılmaz. Akademik dergiler ise tıpkı kitaplar gibi kaynak olarak raşarda ve kütüphanelerde yerlerini alır ve korurlar. Buna karşın haftalık magazinler, mizah dergileri, finans dergileri o hafta veya o kısa döneme ait olduklarından daha kısa soluklu ömre sahiptirler ve genellikle birkaç hafta veya birkaç ay içerisinde elden çıkarılır ve geri dönüşüme doğru yollarına devam ederler.

Broşürler detaylı tanıtım amacı taşıyan, bir kurum, ürün veya hizmet hakkında
bilgi veren yayınlardır. Genellikle küçük boyda ve birkaç sayfadan oluşan broşürler,
ön kapaklarında kurum, ürün veya hizmete ait isim veya kısa bilgiye yer verirken,
arka sayfalarda daha detaylı metin ve/veya görseller ile iletişim kurmayı hedeşer.

Bir kurumun genel tanıtımı veya yeni bir ürünü hakkında yüz-iki yüz kelimelik bir metin ve birkaç fotoğraftan oluşan bir içerik için en uygun format broşür olacaktır. 100 adet fotoğraf ve bunların açıklamalarının yer alacağı bir içerik ise katalog
veya kitap formatına yönlendirir. Bu ikinci örnekteki fotoğrafların ne amaçla yayımlanmak istendiği ve hangi kitleye hitap edeceği soruları cevaplanarak yayın formatı daha da belirgin hale getirilir. Örneğin bunlar ünlü bir fotoğraf sanatçısının çalışmaları ise büyük boy, kaliteli ve kalın kağıtlı, sert kapaklı bir cilt ile ciltlenmiş kitap formatı bu çalışmaya daha uygun olacaktır ya da eğer bu fotoğraflar bir konfeksiyon markasının yeni sezonda satışa sunulacak ürünleri ise bu içeriği bir katalog halinde yayımlamak gerekecektir.

Formatın belirlenmesinde değerlendirilmesi gereken diğer önemli etken zaman
ve kalıcılıktır. Kitleye ulaştırılmak istenen mesaj ve içerik uzun soluklu mu olmalı,
kısa soluklu mu? bir sezonluk mu yoksa elli senelik mi? Örneğin bir süpermarketin ürünlerindeki kampanya ve indirimleri gösteren bir broşür en fazla bir aylık
ömre sahip olurken, tarihi bir belge niteliği taşıyacak metin ve görsellere sahip bir
kitap dayanıklı ve uzun ömürlü olmalıdır. Bu nedenle yayımlanması planlanan içeriğin hedefi zaman ve kalıcılık açısından da ele alınmalı, alıcı ile buluşma süreci de
değerlendirme kriterlerinden biri olmalıdır.

Bir yayında en önemli maliyeti kağıt, baskı ve ciltleme oluşturur. Yayın için ayrılan bütçe yayının ölçülerini, kağıt ve baskı türünü ve baskı adedini doğrudan etkiler. Tasarımcının çözümlemesi gereken en önemli unsurlardan biri belirlenen bütçenin verdiği sınır çerçevesinde içeriğin olabilecek en doğru, en kaliteli ve en iyi şekilde sunulmasını sağlamaktır. Aynı görsel etkiyi verebilecek daha ucuz bir kağıdın araştırılmasından, baskıda renk sayısının belirlenmesine, kağıt ölçüsü konusunda alınan karar ile kağıt tabakalarında verilecek firenin azaltılmasından, yazının bir punto küçültülerek sayfa sayısının format dahilinde kalması gibi teknik bilgi ve çözümlemeleri gerektiğinde basımevi ile karşılıklı görüşerek belirlemekle sorumlu olan tasarımcı yayın formatının -dolayısıyla da maliyetinin- detaylarını da böylece belirlemiş olur. Tüm bu sınırlar dahilinde olabilecek en doğru görsel iletişimi kuran tasarımcının iş üzerinde harcayacağı zaman ve yılların birikimi sonucunda elde ettiği emek ve fikirler, yayının başarısına doğrudan katkısı olan etkenlerdir. Bu nedenle her yayının hayata geçirilmesinde tasarım maliyeti de hesaba katılmalı, “ucuz” veya “bedava” tasarım ile doğru bir iletişim kurulabileceği yanılgısına düşülmemelidir.

Kapak, bir yayının ilk görülen yüzüdür. Bir kitabın türü ve konusu, bir derginin içerdiği konular hakkında kapakları sayesinde fikir sahibi olur, verilen bir broşürü alıp almayacağımıza ön sayfasına birkaç saniyelik bakış ile karar veririz. Kapak bir yayının en can alıcı bölümlerindendir. Bu yüzey, iletişimin başlama noktası ve alıcıya “merhaba” dediği yerdir. Alıcı ile başlama potansiyeli olan bir diyalogda soğuk, sönük ve yarım ağızlı bir “merhaba” yerine çekici, güçlü, merak uyandıran ve canlı bir “merhaba” nasıl bir fark yaratıyorsa, görsel iletişimde de kapak aynı görevi üstlenir. Kapakta kullanılan başlık, seçilen yazı karakteri, fotoğraf veya illüstrasyon ve tüm elemanların sayfa üzerindeki kompozisyonu, baskı tekniği, kağıt türü ve farklı malzeme seçenekleri ile birlikte yayının ilk izlenimini ve alıcı üzerindeki etkisini belirler.

Güçlü bir giriş kadar önem taşıyan bir başka unsur da içeriğini doğru yansıtan kapak tasarımıdır. Tıpkı latin müziği ezgileri gelen bir kafenin içine girildiğinde, kilimlerle kaplı halk müziği temalı bir mekan ile karşılaşmanın yadırganması gibi, sportif bir görünüme sahip bir dergi kapağının antikalar ve koleksiyonerlik gibi bir konuyla ilgili içeriğe sahip olması iletişimin doğru kurulmamış olduğuna işaret eder. Basılı yayınların kapakları içeriğini doğru yansıtmalı, vaad ettiğini alıcıya vermelidir.

Yayınların ön kapaklarının yanı sıra arka kapak ve sırtları da mesajı taşıdıkları
yüzeylerdir. Özellikle kitaplarda arka kapak; kitaba ilişkin detayların verildiği, kimi zaman yazar hakkında bilgilerin aktarıldığı, kimi zaman da kitap hakkında kısa
bilgi, eleştiri ve yorumların yer aldığı ve daha fazla bilgi edinilmesini sağlayan bölümdür. Kitabın tüm yayın ve satış bilgilerini barındıran ISBN numarası da kitabın
satışında kullanılan barkod ile birlikte kitabın arka kapağında yer alır.
Kitabın sırtı genellikle kitabın adını, yazarın adını ve yayınevi logosunu barındıran bir yüzeydir. Kitap sırtı küçük ve önemsiz gibi görünebilir, ancak bu küçük
alan çok fazla sorumluluk taşır. Kitapların bulunduğu raşarda her zaman yer olmaz ve kitapların bir çoğu kapağı yerine sırtı görülecek biçimde sergilenir. Bu
noktada, kitabın sırtı tıpkı kapak gibi tanıtıcı ve cezbedici bir görev üstlenmeli, kitabın kapakta ortaya koyduğu kimliğini devam ettirebilmelidir.

Dergi kapakları kitap kapaklarından farklı olarak genellikle içeriği ve konu başlıklarını da bünyelerinde barındırırlar. Dergi kapaklarını kitaplardan ayıran bir
önemli fark dergilerin kitapevi ve marketlerde dizildiği raflardan kaynaklanır; dergiler genellikle basamaklı raflarda birbirlerinin önüne gelecek şekilde sıralanırlar.
Bu basamaklar dergilerin ön kapaklarının sadece üst bölümünün görünmesine
olanak verir. Bu nedenle dergilerin isimleri ve logoları genellikle kapağın en üstünde bulunur

Mizanpaj kelimesi Fransızca’da mise-en-page, yani sayfaya koyma anlamında kullanılır; tıpkı mizansen (mise-en-scène) yani sahneye koyma kelimesinde olduğu
gibi. Grafik tasarımcının basılı bir yayında yaptığı ifl tam olarak budur: içeriği sayfaya (baflka bir bakıflla sahneye) koyma.

Sayfa düzeni konusunda verilen kararlar, yayında yer alacak bilgilerin tanımlanmasının ardından başlar. Sonrasında bu bilgileri en uygun aktarma yöntemi belirlenir ve sayfaların içeriği taşıyacağı sistem buna paralel olarak tasarlanır. Bu sisteme “grid” adı verilir. Grid, sayfanın temel iskeletini oluşturan bir yapıdır; yayının basılmış halinde görülmeyen, ancak tasarım sürecinde kritik bir rol oynayan rehber çizgiler ve alanlardır. Grid tasarımı basit de olabilir, detaylı da. Detaylı ve her tür içeriği taşıyabilecek biçimde tasarlanmış bir grid sistemi tasarımcının içeriğin düzeni hakkında yeni sorunlarla uğraşmak yerine, bunları kolayca tamamlayarak daha yaratıcı arayışlara vakit ayırabilmesine olanak tanır.

Kitap, dergi ve kataloglar büyük çoğunlukla kodeks adı verilen soldan ciltli
sayfalar formunda üretilirler. Ticari ciltleme yöntemleri; telle dikiş, iplikle dikiş, tutkallama ve mekanik ciltleme olarak dört ana gruba ayrılır. Ciltleme yöntemi yayının formatına ve ömrüne bağlı olarak belirlenir ve yayın üretimi yapılır. Örneğin
iplikle dikiş sağlam ancak tutkalla cilde kıyasla pahalı bir yöntemdir. Bu nedenle
daha kısa ömre sahip olması beklenen yayınlarda iplikle dikiş tercih edilmez. Çok
sayfalı yayınlarda büyük boylarda kağıt tabakalar üzerinde birden fazla sayfa aynı
anda basılır. Bu kağıtlar daha sonra katlanarak sayfalar haline gelir ve gerekli yerlerden kesilerek ciltlenirler. Kağıt tabakalarının kitap, dergi gibi yayınlar olmak
üzere katlanmış haline forma adı verilir. Formalar bir araya getirilip harmanlanır ve
sonrasında ciltlenerek kodeks formundaki yayınları oluştururlar.