HALK SAĞLIĞI

Jeolojik afetler; yer kabuğu veya yerin derinliklerinde meydana gelen hareketlenmeler sonucunda ortaya çıkarlar. Bu afetler arasında depremler, heyelanlar ve volkanik patlamalar sayılabilir. Meteorolojik afetler ise fırtına, kasırga, kuraklık, sel, çığ, yıldırım, don, yağmur, sis, kar ve dolu gibi olaylar olarak sıralanabilir.

Afet sonrasında karşılaşılan koşulların devam süresinin ön görülememesi, afetzedeler için en can sıkıcı konulardan biridir. Afetler, ülkelerin gelişmişlik düzeylerini gözetmeksizin afetzedelerin ilk 72 saatte kendi kendilerine yaşam mücadelesi vermelerine neden olabilmektedir.

Olağan dışı durumlar; sağlık uygulamaları açısından, meydana gelen olaydan etkilenen kişi sayısı dikkate alınarak sınıflandırılır. Yaralı sayısının 25-100 arasında olduğu veya 10 kişinin hastaneye kaldırıldığı durumlara Hafif Olağan Dışı Durum; 100-1000 arasında kişinin yaralandığı veya hastaneye kaldırılan kişi sayısının 50 olduğu durumlara Orta Dereceli Olağan Dışı Durum; yaralı sayısının en az 1000 olduğu ve 250 kişinin hastaneye kaldırıldığı durumlara ise Büyük Olağan Dışı Durum denilmektedir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Triaj: Sözlük anlamı sıraya dizme, seçme şeklindedir. Hastalara bakım hizmetinin, ihtiyaç veya hastalığın önemi dikkate alınarak sağlanmasıdır. Bir grup hasta arasından, mevcut sınırlı imkanların kullanımını değerlendirerek bakım önceliği sıralaması sağlamak olarak tanımlanabilir.

İnsan kaynaklı afetler, meydana geliş sebebi insan olan afetlerdir. Sanayi kazaları ve patlamaları, çalışanların dikkatsizliği veya gerekli teçhizatın bakımının yapılmaması gibi sebeplerle ortaya çıkan insan kaynaklı afetlerdir. Radyoaktif, nükleer ve kimyevi kazalar, endüstriyel kazalar, ulaşım kazaları, baraj patlamaları, bina çökmeleri, yangınlar, salgın hastalıklar, savaşlar ve terör olayları insan kaynaklı afetler arasında gösterilebilir.

Bir bölgede, toprağın belirli bir süre içinde tamamen ya da kısmen su altında kalmasına neden olan ani, büyük ve düzensiz su akıntılarına sel denir. Seller, doğal afet çeşitleri arasında en sık görülen ve can ve mal kayıplarının açısından en şiddetli olandır. Ülkemizde de en sık karşılaşılan afet türü sellerdir.

Doğal afetler arasında bulaşıcı hastalık ortaya çıkmasına en fazla neden olan afet türü;  sellerdir. Bunun nedeni; su arıtma sistemlerinin ve su şebekelerinin de sel esnasında hasar görmesidir. Sel esnasında yaşanan kanalizasyon taşmaları sonucunda; kontamine gıda, su ve eşyalarla bulaşan enfeksiyon hastalıkları görülme sıklığı artar. Suyla bulaşan enterotoksijenik enfeksiyonlar; şigellozis, hepatit A, leptospirozis ve giardiazis salgınları görülme riski artar.

Trafik kazaları, sosyal ve ekonomik bakımdan ciddi sonuçlar doğurmaktadır. Doğal nedenli afetlerin etkilediği gruplar arasında; yaşlılar, 5 yaş altı çocuklar, kronik bir hastalığa sahip olanlar ve engelliler yer alırken trafik kazalarından en çok etkilenenler arasında; üretken çağ nüfusu bulunmaktadır. Bu durumun doğal sonucu; toplumsal gelişimin olumsuz yönde etkilenmesidir.

Afet yönetiminde ana amaç; afetzedeleri kurtarmak ve mümkün olan en kısa sürede normal hayat koşullarına geri döndürmektir. Bu amaca ulaşabilmek için mutlaka olması gereken unsurlar; bilgi, tecrübe, planlama ve eşgüdümlü çalışmadır.

Sessiz dönem; olası afetlere karşı hazırlıkların gerçekleştirildiği, sağlık alanı çalışanlarının uyum ve tepki kabiliyetlerinin arttırıldığı dönemdir. Bu uyum ve tepkiler; örgütlenme, planlama, alt yapının güçlendirilmesi ve alarm sistemi oluşturmaktır. Kurtarma, ilk yardım, triaj ve şok giderme çalışmalarının yapılması afet meydana geldikten sonra yapılacak işlemlerdir.

Olağan dışı durumlar; sağlık uygulamaları açısından, meydana gelen olaydan etkilenen kişi sayısı dikkate alınarak sınıflandırılır. Yaralı sayısının 25-100 arasında olduğu veya 10 kişinin hastaneye kaldırıldığı durumlara Hafif Olağan Dışı Durum; 100-1000 arasında kişinin yaralandığı veya hastaneye kaldırılan kişi sayısının 50 olduğu durumlara Orta Dereceli Olağan Dışı Durum; yaralı sayısının en az 1000 olduğu ve 250 kişinin hastaneye kaldırıldığı durumlara ise Büyük Olağan Dışı Durum denilmektedir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Triaj: Sözlük anlamı sıraya dizme, seçme şeklindedir. Hastalara bakım hizmetinin, ihtiyaç veya hastalığın önemi dikkate alınarak sağlanmasıdır. Bir grup hasta arasından, mevcut sınırlı imkânların kullanımını değerlendirerek bakım önceliği sıralaması sağlamak olarak tanımlanabilir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Afet sonucu ortaya çıkan genel durumlar ise aşağıda sıralanmıştır:
• Çevresel denge bozulur.
• İnsanların olağan yaşamları sekteye uğrar.
• Ciddi derecede can ve mal kayıpları ortaya çıkar.
• Toplum, yaşanan olaylar ile başa çıkamaz ve uyum sağlayamaz.
• Dış yardım ihtiyacı kaçınılmazdır.

Sele bağlı yaşam kayıplarının birçoğu, ani şekilde bastıran sular içerisinde boğulma kaynaklı olmaktadır. Selle birlikte meydana gelen toprak ve çamur kaymaları; ölüm oranını artıran diğer primer faktörlerdir. Sekonder faktörler ise trafik kazaları, elektrik çarpmaları, strese bağlı olarak gelişen kalp krizleri ve temizleme çalışmaları esnasında karşılaşılan kazalardır.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Afet yönetiminin kapsamı aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Olası afetlerin ortaya çıkmalarına yönelik tedbirler planlamak ve bunları uygulamak,
• Ani biçimde ortaya çıkabilecek afet tehditlerine karşı uyarı-hazırlık organizasyonu yapmak,
• Uyarı dönemleri ve afetlerin kötü sonuçlarında, etkin acil durum tedbirlerini hazırlamak,
• Afet bölgesi ve halkının durumlarını tespit ve takip etmek, çözüm ve önlemleri zamanında hayata geçirmek,
• Afetten hemen sonra hayat kurtarmak için acil yardım uygulamalarını gerçekleştirmek. Rehabilitasyon tedbirlerini hızlandırmak ve afet sonrasında yeniden yapılanmayı ve sürekli gelişimi teşvik etmek

Doğru cevap E seçeneğidir.

Afet yönetimi içerisinde yer alan başlıca bileşenler aşağıda sıralanmıştır:
• Devlet yönetiminde söz sahibi siyasiler, kurum ve kuruluşlar,
• Yerel yöneticiler,
• Güvenlik kuvvetleri,
• Yerel ve ulusal medya mensupları,
• Üniversiteler ve akademisyenler,
• Sivil toplum örgütleri ve gönüllüleri,
• Meslek odaları, sendikalar ve üyeleri,
• Deprem uzmanları,
• Uluslararası kuruluşlar,
• Halk

Afetler, türlerine göre kendilerine özgü süreç ve dönemlere sahiptirler. Bununla birlikte afetler, sağlık uygulamaları ve verilecek hizmetler bakımından beş döneme ayrılırlar:
1. Sessiz Dönem; afetin yaşanmadığı veya aynı türden iki afet arasında geçen dönemdir. Bu dönemin süresi afet çeşidine ve bölgesine göre değişiklik gösterir.
2. Alarm Dönemi; afetin yaklaştığı, zamanının öngörüldüğü ve bu nedenle topluma haber verilerek risk unsuru taşıyan yer ve yapılardan uzaklaşılan ve güvenilir yerlere sığınılan dönemdir. Afet çeşidine ve bölgesine göre, iki saat ile bir hafta kadar devam eder.
3. İzolasyon Dönemi; afetin başlama anından, toplumun afetin ilk etkilerinden ve şokundan arınma anına dek geçen zamana denir. Afet çeşidine ve bölgesine göre, üç saat ile üç gün kadar sürer.
4. Dış Yardım Dönemi; afet yerine dışarıdan yardımın gelmesi ile başlayan ve kesilmesine kadar geçen dönemdir. Afet çeşidine ve bölgesine göre üç gün ile üç ay kadar sürer.
5. Rehabilitasyon Dönemi; afet yerindeki yıkımların ve büyük hasarların giderilmesi ve yeniden yapılması sonucu bölgenin, afetten önceki durumuna geri döndürülmesi için geçen süreye denir. Bu süre; afetin şiddeti, ülkenin sosyal ve ekonomik düzeyine bağlı olup genellikle yıllar sürer.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Triaj uygulaması sonucu afetzedeler aşağıda belirtilen sınıflara ayrılırlar:

Doğru cevap B seçeneğidir.

Afetlerden sonra ikincil hastalıkların önlenmesi adına aşağıda sıralanan unsurların kontrol altında tutulması gerekmektedir:
• Su hijyeni sağlanmalıdır.
• Afetzedelerin düzgün beslenmesi ve gıda hijyeni sağlanmalıdır.
• İnsan dışkı ve idrarı zararsızlaştırılmalıdır.
• Afetzedeler için çadır kent ve benzeri geçici yerleşim yerleri sağlanmalıdır.
• Çevre sağlığı önlemleri alınmalıdır.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Rehabilitasyon Dönemi; afet yerindeki yıkımların ve büyük hasarların giderilmesi ve yeniden yapılması sonucu bölgenin, afetten önceki durumuna geri döndürülmesi için geçen süreye denir. Bu süre; afetin şiddeti, ülkenin sosyal ve ekonomik düzeyine bağlı olup genellikle yıllar sürer.

Doğru cevap D seçeneğidir.