HALK SAĞLIĞI

Afet: Toplumun alışılmış yaşam biçimini bozan; uyum sağlama becerisini ortadan kaldırarak dışarıdan yardım alma ihtiyacı doğuran; yüksek derecede can ve mal kaybı ile sonuçlanan; çevresel, teknolojik veya insan kaynaklı olaydır.

Depremden sonraki zaman diliminde ortaya çıkan sağlık sorunları arasında; kalp damar sistemi hastalıklarında artış ve mevcut olan bu tip hastalıkların gidişatının bozulması, hipertansiyon problemi olan hasta sayısında ve buna bağlı ölüm oranında artış ile sinir sistemi ve diğer ruh sağlığı problemleri ön plana çıkmaktadır. Enfeksiyon kaynaklı hastalıkların yayılması sonucunda özellikle bağırsak enfeksiyonlarında artış; aşıyla engellenmesi mümkün olan çocukluk hastalıkları, sıtma ve diğer tropikal bulaşıcı hastalıklar ise daha ileri evrelerde, özellikle afetzedelerin sağlık hizmetine ulaşamaması ve sağlıksız şartlarda hayatlarını devam ettirmek zorunda kaldıklarında ortaya çıkar.

Sel riski fazla olan yerlerde insan yerleşiminin artması, ağaç sayısının azalması ve ormanların seyrelmesi, uygun olmayan inşaatlaşma, sel riski fazla olan akarsu yataklarında ve deniz kenarında yerleşim gibi unsurlar; selin yıkıcı etkilerinin artmasına neden olmaktadır.

Endüstriyel kazaları önlemek ve bu kazalardan korunmak mümkün olabilmektedir. Öncelikle bölgede meydana gelen bir kaza durumunda olumsuz etkilere neden olabilecek tüm kimyasal zararların tespit edilmesi gerekmektedir. Ardından bu kimyasallardan en çok zarar görme olasılığı bulunan gruplar tespit edilmeli ve hem endüstriyel alan içinde hem de toplumda acil durum planları yapılmalı ve mutlaka uygulanmalıdır.

Afet yönetiminde ana amaç, afetzedeleri kurtarmak ve mümkün olan en kısa sürede normal hayat koşullarına geri döndürmektir. Bu amaca ulaşabilmek için mutlaka olması
gereken unsurlar; bilgi, tecrübe, planlama ve eş güdümlü çalışmadır.

Etkili bir afet yönetiminin gerçekleşebilmesi için aşağıda sıralanan eylemlerin gerçekleştirilmesi gereklidir:
• Afet riskinin önceden tespit edilmesi,
• Zararı asgari seviyede tutacak tedbirlerin alınması,
• Afet anında izlenecek yöntemlerin önceden belirlenmesi,
• Afet anında önlemlerin derhal uygulamaya konulması,
• Toplumdaki bütün kurumların ve kaynakların koordineli biçimde yönetilmesi.

Afetler, türlerine göre kendilerine özgü süreç ve dönemlere sahiptirler. Bununla birlikte afetler, sağlık uygulamaları ve verilecek hizmetler bakımından beş döneme ayrılırlar:

İzolasyon Dönemi; afetin başlama anından, toplumun afetin ilk etkilerinden ve şokundan arınma anına dek geçen zamana denir. Afet çeşidine ve bölgesine göre, üç saat ile üç gün kadar sürer.

Sessiz dönemde ilk olarak sağlık alanı çalışanları afetlere karşı örgütlenmelidir. Örgütlenmesi ve diğer kurum ve kuruluşlarla koordinasyonu eksik olan kurumlar, afet anında etkisiz kalır.

Sağlık alanı çalışanlarının ana görevi, afet sonucunda yaralanan kişilerin tıbbi bakımlarını gerçekleştirmektir. Bu görevin en iyi biçimde yürütülebilmesi için aşağıda belirtilen işlemler sırasıyla gerçekleştirilmelidir:

Afetlerden sonra ikincil hastalıkların önlenmesi adına aşağıda sıralanan unsurların kontrol altında tutulması gerekmektedir:

Yaralı sayısının en az 1000 olduğu ve 250 kişinin hastaneye kaldırıldığı durumlara Büyük Olağan Dışı Durum denilmektedir. Doğru cevap C seçeneğinde verilmiştir.

Kitlesel Aciller, terör olayları, kimyevi kaza gibi bölgesel acil yardım sisteminin müdahale gücünü aşan fakat afet düzeyine ulaşmayan olaylardır. Doğru cevap A seçeneğinde verilmiştir.

Triajın sözlük anlamı sıraya dizme, seçme şeklindedir. Hastalara bakım hizmetinin, ihtiyaç veya hastalığın önemi dikkate alınarak sağlanmasıdır. Bir grup hasta arasından, mevcut sınırlı imkânların kullanımını değerlendirerek bakım önceliği sıralaması sağlamak olarak tanımlanabilir. Doğru cevap E seçeneğinde verilmiştir.

Ülkemiz olağan dışı olaylara oldukça açık bir ülkedir. Ülkemizde en sık karşılaşılan olağan dışı durumlar; depremler, seller, trafik kazları ve endüstriyel kazalardır. Sorunun cevabı ise bu grubun dışında kalan D seçeneğidir.

Doğal afetler arasında bulaşıcı hastalık ortaya çıkmasına en fazla neden olan afet türü; sellerdir. Doğru cevap B seçeneğinde verilmiştir.

Volkanik patlamalar, doğal afet grubu altında jeolojik afetlere dahil olduğundan sorunun cevabı B seçeneğidir.

Kuraklık bir doğal afettir. Diğer seçenekler ise insan kaynaklı afetler grubuna dahildir. Doğru cevap C seçeneğinde verilmiştir.

İzolasyon Dönemi; afetin başlama anından, toplumun afetin ilk etkilerinden ve şokundan arınma anına dek geçen zamana denir. Afet çeşidine ve bölgesine göre, üç saat ile üç gün kadar sürer. Doğru cevap E seçeneğinde verilmiştir.

Rehabilitasyon Dönemi; afet yerindeki yıkımların ve büyük hasarların giderilmesi ve yeniden yapılması sonucu bölgenin, afetten önceki durumuna geri döndürülmesi için geçen süreye denir. Bu süre; afetin şiddeti, ülkenin sosyal ve ekonomik düzeyine bağlı olup genellikle yıllar sürer. Doğru cevap A seçeneğinde verilmiştir.

Afet anında bölgedeki insanların ve tüm görevlilerin öncelikli olarak yapması gereken kendi kendini kurtarmak ve hayatta kalmayı başarmaktır. Doğru cevap E seçeneğinde verilmiştir.