HALK SAĞLIĞI

Karbonhidratlar polimerizasyon derecesine göre; şekerler, oligosakkaritler ve polisakkaritler olmak üzere üç temel grup altında sınıflandırabilir.Şekerler
Monosakkaritler (Glikoz, Fruktoz, Galaktoz)
Disakkaritler (Sakkaroz, Laktoz, Maltoz)
Polioller (Sorbitol, Mannitol)
Oligosakkaritler
Malto-oligosakkaritler (Maltodekstrin)
Diğer oligosakkaritler (Rafinoz)
Polisakkaritler
Nişasta (Amiloz, Amilopektin, Modifiye nişastalar)
Nişasta olmayanlar (Selüloz, Pektin, Glikojen, Kitin)

Oligosakkaritler
Malto-oligosakkaritler (Maltodekstrin)
Diğer oligosakkaritler (Rafinoz) dir. Bu nedenle cevap C seçeneğidir.

Kandaki glikoz düzeyi, pankreastan salgılanan insülin hormonu tarafından kontrol
altında tutulmaktadır. İnsülinin eksikliği ya da etkisizliği sonucunda glikoz hücreler
tarafından kullanılmadığından diyabet hastalığı ortaya çıkmaktadır. Glikozun hücreler tarafından kullanılmaması nedeniyle tokluk durumunda; 120-140 mg/dL arasında
olması gereken kan şekeri yoğunluğunun bu düzeyleri geçmesi ile hiperglisemi ortaya
çıkar ve glikoz idrarla birlikte atılmaya başlar. Hiperglisemi sonucunda; sık sık idrara
çıkma, aşırı susama ve çok su tüketimi ile karşılaşılmaktadır. Hücrelerin, glikozdan sağlayamadığı enerjiyi yağlar ve proteinlerden karşılamaya başlaması ile hem vücut zayıflar
hem de idrarda keton oluşur. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yağlar ya da karbonhidratların aksine proteinler, vücutta depo şeklinde biriktirilmezler. Bu nedenle düzenli olarak tüketilmelidirler. Tüketilen proteinlerin ihtiyaç duyulandan
fazlası, vücutta yağa dönüştürülerek depolanır. WHO ve FAO tarafından günlük enerji ihtiyacının %10 ile %15 arasında proteinlerden karşılanması gerektiği bildirilmiştir. Kronik
hastalık risklerinin azaltılması için diyetin toplam protein içeriği, günlük enerji alımının
% 35’ni geçmemelidir. Doğru cevap E seçeneğidir.

İnsan vücudu 13 farklı vitamine
ihtiyaç duymaktadır. Bu vitaminler çözünürlüklerine göre yağda ve suda çözünen vitaminler olarak iki sınıf altında incelenebilirler. Yağda çözünen vitaminler; A, D, E ve K
vitamini, suda çözünen vitaminler; B kompleks vitaminler (B1
, B2,Niasin, Pantotenik asit, B6, B2, Biotin ve Folik asit) ve C vitaminidir. C vitamini suda çözünen vitaminler arasında yer aldığından cevap B seçeneğidir.

Niasin enerji metabolizmasında görev
alır. Eksikliğinde sinir ve sindirim
sistemi bozuklukları ile güneş
gören deride yaralar oluşması
gibi belirtileri olan pellegra
hastalığı oluşur. Pantotenik asit karbonhidrat ve yağ
metabolizması ile sinir sisteminin
gelişmesinde görev alır. Biotin yağ ve enerji metabolizmasında
görev alır. Saç ve cilt sağlığı için
önemlidir. Folik asit vücutta amino asit ve kan

hücrelerinin yapımında görev
alır. Eksikliğinde megaloblastik
anemiye neden olur. Doğru cevap D seçeneğidir.

Flor, insan vücudunda; çoğunluğu dişlerin ve kemiklerin yapısında, küçük bir miktarı
ise çeşitli yumuşak dokularda bulunur. Vücuttaki görevi; diş çürüklerinin ve osteoporozun önlenmesidir. Aşırı tüketimi ise florozozise neden olur. ormal sağlıklı bireyler günlük hayatlarında su alım ve su
kayıp miktarları eşit olmayınca orta derecede dehidratasyona maruz kalır. Böbreklerin su atma kapasitesini fazlasıyla aşan su tüketimi, kanın elektrolit dengesini bozarak hiponatremi denilen
duruma yol açar ve ölüme varan sonuçlara ulaşılabilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Başta çocuklar, gençler ve yetişkin kadınlar olmak üzere tüm yaş gruplarının süt ve
süt ürünleri grubunda yer alan besinleri her gün önerilen miktarlarda tüketmesi gerekir.
Bir günde tüketilmesi önerilen süt ürünü porsiyon miktarları; 1-3 yaş grubu çocuklarda
4 porsiyon, 4-6 yaş grubu çocuklarda 3-4 porsiyon, 7-9 yaş grubu çocuklarda 3 porsiyon,
10-18 yaş grubu çocuklarda 4 porsiyon, yetişkinlerde 3 porsiyon ve 65 yaş üzeri bireylerde
4 porsiyondur. Doğru cevap D seçeneğidir.

Besin maddelerinin içerdiği toplam enerji miktarını belirlemek için bomba kalorimetresi kullanılmaktadır. Bu yöntemle belirlenen enerji miktarları, besin ögelerinin
vücutta ortaya çıkardığı enerjiden azdır. Bunun en önemli sebeplerinden biri; tüketilen
besinlerin tamamının sindirim sisteminden emilememesidir. Ortalama olarak proteinlerin %92’si, yağların %95’i, karbonhidratların ise %97’si sindirilerek emilebilir.Kalanı ise
dışkı yoluyla atılır. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Enerji yoğunluğu ise besinle alınan enerjinin, besinin ağırlığına
oranıdır. Meyve ve sebzeler ağırlıklarına göre oldukça az enerji verirler. Dolayısıyla enerji
yoğunlukları düşüktür. Günlük toplam tüketimde su ve diyet lifi, enerji yoğunluğunu dengelemek açısından önemlidir. Enerji yoğunluğunu artıran en önemli besin ögesi yağlardır.
Bir besinin yağ içeriği, birim ağırlık başına ne kadar yüksekse enerji değeri de o kadar yüksek olur. Yüksek oranda su içeren besinlerin ise enerji değerleri düşüktür. Şeker ve
alkol gibi herhangi bir besleyici özelliği olmayan ancak enerji içeren besin kaynakları boş
enerji olarak nitelendirilir.

Çoğu kişi gün boyu oturarak ve bilgisayar başında çalışmakta; ulaşım için motorlu taşıtları tercih etmekte; dinlenme zamanlarında ise vaktini televizyon
seyrederek geçirmektedir. Bu yaşam tarzı sonucu bireylerin aldıkları enerji, harcadıkları
enerjiden daha fazla olmakta; bu nedenle de vücut yağ kitlesinde artış ve genel sağlıkta
bozulmalar gözlenmektedir. WHO’nun 2011 raporuna göre, hareketsiz yaşam dünya çapında yılda 3,2 milyon kişinin ölümüne neden olmaktadır. Alınan ve harcanan enerjinin
dengelenmesi için beslenmenin düzenlenmesinin yanı sıra egzersiz programlarının uygulanması daha etkili ve sağlıklı sonuçlar vermektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

İnsanın fizyolojik ihtiyaçları arasında ilk sıralarda yer alan beslenme, anne karnından ölü­me kadar yaşamın sağlıklı bir şekilde sürdürülmesinde çok önemli bir rol oynamaktadır. Beslenme, iştah ve doyma duygusuna göre bilinçsiz bir şekilde yenilip içilmesi olarak gö­rülmemelidir. Sağlığı korumak ve yaşam kalitesini yükseltmek için vücudun gereksinimi olan besin ögelerini yeterli miktarlarda ve uygun zamanlarda almak için bilinçli olarak yapılması gereken bir hareket olarak düşünülmelidir. Sağlıklı bir beslenme ancak yeterli ve dengeli beslenme ile yani tüm besin ögelerinin bireye özel gereksinim duyulan miktarlarda alınması ile sağlanabilir. Doğru cevap E’dir.

Yaş, cinsiyet, çalışma gibi et­menler bireyin beslenme ile alması gereken besin ögelerinin miktarını ve çeşidini belirler. Doğrucevap C'dir.

Besinler; su, makro besin ögeleri (karbonhidratlar, proteinler ve yağlar) ve mikro besin ögelerinden (vitaminler ve mineraller) oluşmaktadır. Doğru cevap A'dır.

İyot, yetişkin bir bireyin vücudunda 15-20 mg bulunur. Bunun %70’i tiroit bezinde, geri kalanı ise diğer dokular ve kanda yer alır. İyot, tiroit hormonlarının yapımında görev alır. İyodun yetersiz alınması guatr hastalığına neden olur. Doğru cevap E'dir.

Yeterli ve dengeli beslenmenin temelini; besinlerin besleyici değerleri yönünden belirli gruplar altında toplanarak her gruptan yeterli miktarda tüketilmesi oluşturmaktadır. Ül­kemizde uzun yıllardır besinlerin gruplandırılmasında dört yapraklı yonca olarak adlan­dırılan, dört besin grubunu içeren model tercih edilmektedir. Bu modele göre besinler; süt ve süt ürünleri; et, yumurta ve bakliyat ürünleri; taze sebze ve meyveler; tahıllar ve tahıl ürünleri olarak dört temel besin grubunda sınıflandırılmaktadırlar. Doğru cevap B’dir.

Ekmek ve tahıl grubundan yaş gruplarına göre bir günde tüketilmesi önerilen por­siyon miktarları; 1-3 yaş çocuklarda 2 porsiyon, 4-6 yaş çocuklarda 3 porsiyon, 7-9 yaş çocuklarda 5 porsiyon, 10-18 yaş grubu erkek çocuklarda ve 9, 10-18 yaş grubu kız çocuk­larda 7 porsiyon, yetişkin erkeklerde 8 porsiyon, yetişkin kadınlarda 7 porsiyon, yaşlı er­keklerde 5 porsiyon ve yaşlı kadınlarda 4 porsiyondur. Bir porsiyona eş değer olan 50 gr miktarındaki tahıl ürünleri grubu besinleri şunlardır: tüm ekmek türleri; pide, lavaş, bazlama, yufka çeşitleri; makarna ve türevleri; simit; kahvaltılık gevrek. Öyleyse, soruda verilen 350 gr günlük tüketim miktarı 10-18 yaş grubu kız çocuklarına uygun olan miktardır. Doğru cevap A’dır.

Beslenmenin temel işlevi; vücudumuzun yaşamsal faaliyetlerinin devamı ve metaboliz­manın düzenlenmesi için gerekli olan enerjinin karşılanmasıdır. Besinlerin enerji içeriği ve vücudumuzun gereksinim duyduğu enerji miktarı, sağlıklı bir beslenme düzeni açısın­dan önem taşımaktadır. Doğru cevap C'dir.

60 kg ağırlığında, 160 cm boyunda ve 40 yaşında normal durumdaki bir ba­yanın, 10 saatlik uyku sırasında ortalama enerji harcaması şöyle hesaplanır:

Öncelikle Tablo 7.8’den vücut yüzeyi (m2), Tablo 7.9’dan bazal metabolizma hızı stan­dartları belirlenir ve 1 saatlik uykudaki, ardından da 10 saatlik uykudaki enerji harcaması hesaplanır:

Vücut yüzeyi = 1,62 m2 (Tablo 7.8)

Bazal metabolizma hızı = 34,9 kcal /m2 /saat (Tablo 7.9)

34,9 kcal / m2 / saat x 1,62 m2 = 56,5 kcal/ saat

56,5 kcal / saat x 10 saat = 565 kcal harcar.

Buradan hareketle:

70 kg ağırlığında, 165 cm boyunda ve 55 yaşında normal durumdaki bir ba­yanın, 10 saatlik uyku sırasında ortalama enerji harcaması şöyle hesaplanır:

Vücut yüzeyi = 1,78 m2 (Tablo 7.8)

Bazal metabolizma hızı = 33,3 kcal /m2 /saat (Tablo 7.9)

33,3 kcal / m2 / saat x 1,78 m2 = 59,2 kcal/ saat

59,2 kcal / saat x 10 saat = 592 kcal harcar.

Doğru cevap B’dir.

Bir egzersiz seansı birbirini izle­yen; ısınma, kondisyon (aerobik egzersiz, kas güçlendirme), soğuma ve germeden oluşan dört bileşenden meydana gelmektedir. Vücut ısısının arttırılması, kas tutukluğunun azal­tılması ve egzersiz sonrası kas yorgunluğunun önlenmesinin amaçlandığı geçiş fazı olan ısınma fazı, düşük-orta şiddette kardiyovasküler dayanıklılık aktivitelerini içerir. Yara­lanmalardan ve kardiyovasküler komplikasyonlardan korunmak için ısınma egzersizleri mutlaka yapılmalıdır. Genellikle düşük hızda yürüme veya dirençsiz bisiklet kullanma yeterlidir. 5-10 dakika, düşük-orta şiddette kardiyovasküler dayanıklılık aktivitelerini içe­ren soğuma fazı ise kondisyon fazının ardından kalp hızı ve kan basıncının kademeli olarak düşürülmesi ve kaslarda üretilen atık metabolik ürünlerin uzaklaştırılması amacıy­la yapılmalıdır. Isınma ve soğuma fazlarından ayrı ve onlardan sonra germe egzersizleri uygulanabilir. Doğru cevap D'dir.