HALK MASALLARI

Tarihî-Coğrafi Fin yönteminin takipçilerinden biri de C. Von Sydow’dur. Sydow, Fin okulunun temel kavramı olan ur-formu eleştirerek yerine “oicotypes” (ekotip) kavramını ilk kez 1927’de öne sürmüştür.

Folklor kuramları arasında en çok bilinen kuramlardan biri olan Psikanalitik Kuram, sadece halk bilimi alanında değil edebî romanlardan sinema filmi çözümlemelerine kadar pek çok alanda sıklıkla başvurulan bir yöntemdir. Kuramın önemli temsilcileri arasında Sigmund Freud, Wilhelm Wundt ve Carl G. Jung yer alır. Psikanalitik kuram Dorson’un deyimiyle aynı zamanda en çok karşı çıkılan ve tartışılan halk bilimi kuramlarındandır (Dorson, 2011: 41).

Folklor kuramları arasında en çok bilinen kuramlardan biri olan Psikanalitik Kuram, sadece halk bilimi alanında değil edebî romanlardan sinema filmi çözümlemelerine kadar pek çok alanda sıklıkla başvurulan bir yöntemdir. Kuramın önemli temsilcileri arasında Sigmund Freud, Wilhelm Wundt ve Carl G. Jung yer alır.

Jung’un kurama kazandırdığı belki de en yeni kavram “arketip”tir. Jung, Dört Arketip adındaki çalışmasında arketipler hakkında şunları söylemektedir: “Psişik olan her şey önceden biçimlenmiş olduğu için psikenin tek tek işlevleri özellikle de bilinçdışı eğilimlerden kaynaklananlar da önceden biçimlenmiştir.

Jung’un bahsettiği dört arketip şunlardır:
1. Anne Arketipinin Psikolojik Yönleri
2. Yeniden Doğuş Üzerine
3. Masallarda Ruhun Fenomenolojisi Üzerine
4. Hilebaz Figürünün Psikolojisi Üzerine (Jung, 2005: 17-137).

Grimm Kardeşler Kinder und Hausmarchen (Ev ve Çocuk Masalları) adı altında Alman masallarını derlemişlerdir.

Mitlerin Meteorolojik Gelişimi Teorisi: Bu teorinin en büyük savunucusu Franz Felix Adalbert Albert Kuhn’dur (1812-1881).

Fin Okulunun iki önemli ismi Herder’in düşüncelerinden etkilenen Abraham Popius ve Anders Sjorgen adlı iki üniversite öğrencisidir. Bunlar sistematik olarak ilk defa Fin halk bilgisi ürünlerini derlemiş, onları takip eden diğer bir tıp öğrencisi Elias Lönnrot ise uzun bir çalışma sonucunda ünlü Fin destanı “Kalevala”yı bir araya getirmeyi başarmış ve Grimm Kardeşler’in yaptığı gibi parçaları birleştirerek 1835 yılında destanı yayımlamıştır” (Ekici, 2010: 62).

Tarihî Coğrafi Fin Kuramının kurucusu Julius Krohn’dur (1835- 188). Julius Krohn kuramın yöntemi üzerinde çalışmaya başlamış ancak erken yaşta ölünce yerine oğlu Kaarle Krohn (1863-1933) çalışmaları devam ettirmiştir.

1907 yılında Uluslararası Folklor Federasyonunun kurulması kuramın yönteminin kurumsallaşmasına yönelik önemli bir aşamadır. Kaarle Krohn, Axel Olrik ve J. Bolte tarafından kurulan bu federasyonun temel amacı kuramın uluslararası alandaki geçerliliğini ve kullanılabilirliğini kamuoyuna göstermektir. Yukarıda da dile getirildiği gibi kuramın temel eserleri arasında şunlar bulunmaktadır:
• Kaarle Krohn, “Halk Bilimi Yöntemi” (1926)
• Axel Olrik “ Halk Anlatmalarının Epik Yasaları” (1909)
• Antti Aarne “Masalların Tip Kataloğu” (1910)
• Stith Thompson “Masal Tip Kataloğu”(1928)
• Stith Thompson “Halk Edebiyatının Motif İndeksi” (1968) (1928’de çıkan kitabın
genişletilmiş baskısı)
Bu beş temel kitap kuramın uluslararası alandaki görünürlüğünü artırmış ve kuramın gelişmesine ve pek çok kültürün masalları için uyarlanmasına aracı olmuştur.

Masallara numaralar vermek suretiyle işe başlayan Aarne, 1910 yılında FFC serisinden yayımlanan “Verzeichnis der Marcheantypen (Masal Tipleri Dizini)” adlı masal tipleri kataloğunda masalları üç ana başlık altında sınıflandırmıştır (Uther, 2008: 939; Sakaoğlu, 2002: 54):
I. Hayvan Masalları (1-299)
II. Günlük (Asıl) Masallar (300-1199)
III.Anekdotlar ve Şakalar (1200-1999)

Tarihî-Coğrafi Fin yönteminin takipçilerinden biri de C. Von Sydow’dur. Sydow, Fin okulunun temel kavramı olan ur-formu eleştirerek yerine “oicotypes” (ekotip) kavramını ilk kez 1927’de öne sürmüştür.

Türkiye’de Propp yöntemi ile masalları inceleyen ilk araştırmacı olan Umay Günay, Propp’un dilbilim, edebiyat ve edebî tenkit, göstergebilim, etnografya, halk bilimi gibi alanlarda öncelikli olmak üzere sosyal bilimlerde, metin tahlili alanında 20. yüzyılın başlarında yeni ve orijinal bir yaklaşım olan yapısalcılığın öncü kurucularından olduğunu söyler (Günay, 2011: 19)

Jungcu yaklaşımın halk edebiyatı metinleri üzerinde en etkili uygulayıcısı ise Amerikalı bilim adamı Joseph Camphell’dir.

Fonksiyon: Bir masalın temel
parçalarıdır. Her fonksiyon,
masaldaki bir karakterin aksiyonu,
yani belli bir nedene bağlı olarak
ortaya çıkan ve belli sonuçları olan
bir harekettir. Bu fonksiyonların
sayısı otuz bir tanedir ve bu sayıyı
aşmaz.

Propp ve yöntemine yurtdışında gelen bu eleştirilerin benzerleri Türkiye’deki halk bilimciler tarafından da yapılmıştır. İlhan Başgöz bu kişilerin başında gelmektedir. Başgöz’e
göre; Vladimir Propp’un 1928’de yazılan kitabı; İngilizceye ancak 30 yıl sonra, 1958’de çevrildi. Başgöz’e göre bu kitap kısa zamanda ikinci baskısını yaparak moda olmuştur

“Jungcu yaklaşımın halk edebiyatı metinleri üzerinde en etkili uygulayıcısı ise Amerikalı bilim adamı Joseph Camphell’dir. ‘Bin Yüzlü Kahraman (The Hero with a Thousand
Faces, 1949)’ adlı çalışmasında, farklı toplumlardaki mitik anlatıları ele alan Camphell, bu
anlatılardaki ‘asıl tür kalıplarını’ evrensel yapılar olarak belirlemiş ve bunda da psikolojik
etkinin nasıl ortaya çıktığını göstermiştir”

Romantizm hareketinde Herder’in attığı tohumlar Grimm Kardeşler’in eserlerinde büyümüş ve sonrasında Max Müller, Theodor Benfey, Bedier, Jung gibi araştırmacıların katkılarıyla gelişmiştir.

Bu teorinin en büyük savunucusu Franz Felix Adalbert Albert Kuhn’dur (1812-1881).