Masal ve Kültür Endüstrisi

Kültür endüstrisi özünde tüm dünyanın bilgi ve belleğini bir araya getiren ve bunları birbirine karıştırarak farklı ürünlerin ortaya çıkmasını sağlayan bir mekanizmadır. Yeni ürünler ortaya çıkarırken bu birbirine karıştırma hâli bazen eski olanın bozulmasına ya da iç içe geçen belleklerin bir tarafın lehine baskın olmasına sebep de olabilir. Bunu Theodor Adorno’dan takip etmek mümkündür. Adorno, kültür endüstrisinin eski olanla tanıdık olanı yeni bir nitelikte birleştirdiğinden söz eder. Ona göre insanların tüketim biçimine göre düzenlenen ve büyük ölçüde o tüketim biçiminin yapısını belirleyen ürünler, tüm
sektörlerde az çok bir plana göre üretilir. Tüm sektörler yapısal olarak benzerdir ya da en azından birbirinin açıklarını kapatarak, sağlam bir sistem oluştururlar.

Halk kültürü ürünlerinin endüstriyel ağda serbest dolaşabilmesinin en önemli nedeni anonim bir kaynak sayılması ve telif hakkı açısından bir sorun yaşanmamasıdır.

Masalların ve diğer folklor ürünlerinin kuşaktan kuşağa aktarımının can alıcı noktalarından biri de usta çırak ilişkisidir. Usta masal anlatıcısının bilgi ve deneyimini kendinden sonrakilere aktarması, geleneğin sürdürülebilirliği açısından son derece önemlidir.

1966-67-68 yıllarında

Pedagog Dr. Nuran Şener

Tekir ile Bıdık, Altın Yumurta, Sihirli Davul, Kınalı Kuzu, Akıllı Pire, Tonton Sıpa, Parmak Çocuk, Yaralı Kuş.

“Masalcı Teyze” olarak da tanınan Günseli Güleç’in TRT radyosunda masal anlattığı Masal Saati adlı programdır.

Masal Saati

Masal Saati’nin iki gayesi var. Biri çocuklara belirli bir saatte yatma alışkanlığını vermek. İkincisi ve daha önemlisi ise onlara bir şeyi görmeden, sadece duyarak akılda tutma, hayalde canlandırma yeteneğini kazandırmak. Bu bakımdan daha çok gerçekçi olmayan masalları tercih ediyoruz. Bunlar küçük çocukların hayalini genişletiyor, önlerinde yeni ufuklar açıyor, zihni faaliyetlerini arttırmada yardımcı oluyor.

1950'li yıllar

Öte yandan çocuklarına masal anlatma zorluğundan kurtulacakları için bu plakların anne ve babalara da yararlı olacağını umuyoruz.

1971 yılında Türk sinemasında Keloğlan filmleri serisi başlamıştır.

Keloğlan filmleri 90’lı yıllardan günümüze gelinceye kadar defalarca televizyon ekranında yer almıştır. Bu sayede her kuşaktan izleyicinin bu filmleri bilmesi ve en azından Keloğlan masalları hakkında farkındalıklarının artması sağlanmıştır. Böylelikle Keloğlan masalları Türkiye’de diğer masallara oranla daha fazla bilinen bir masal hâline gelmiştir.

17 Ekim 2003

Gail Arlene De Vos’un “Folklor ve İnternet:Netlore” başlıklı yazısında netlore şu şekilde tanımlanmaktadır: “Netlore sözlü olmayan, yüz yüze iletilmeyen ve kuşaktan kuşağa aktarılmayan folklordur. Pek fazla varyasyon da sergilemez. Folklordur çünkü “anlamlı davranış olarak, medya gibi iletişimin ‘yetkili’ kanallarına paralel giden, genelde onları parodileştiren, onlarla dalga geçen ve onlar üzerine yorumlar yapan iletişimli bir yer altı dünyasında yayılan yıkıcı bir oyun çeşididir”.

Masal Şatosu

Almanya’da milyonlarca turistin ziyaret ettiği ve Grimm Kardeşlerin derleme için gezdiği 600 km’lik rotayı takip eden «masal yolu» bunlardan yalnızca biridir.

Alman Masal Yolu, sayıları neredeyse 200’ü bulan Alman tatil yollarının en eskilerinden ve bilinenlerinden biri olarak uzandığı 600 kilometre boyunca Grimm Kardeşlerin yaşadıkları ve etkin oldukları yerleri birbirine bağlıyor. Masal Yolu, Hanau’dan başlayarak Bremen’e kadar, sadece ”Bremen Mızıkacıları” ya da “Fareli Köyün Kavalcısı” gibi masallarla değil, kardeşlerin iz bıraktıkları çok sayıda Grimm mekânları boyunca uzanıyor. İlgilenenler 1 Mayıs – 1 Temmuz 2013 tarihleri arasında kardeşlerin doğum yeri olan Hanau’da Grimm Masalları Festivali’ni ziyaret edebilir veya çocukluklarının geçtiği Steinau’da kukla günlerine
konuk olabilirler. UNESCO Dünya Kültür Mirası arasında yer alan masalların el yazmalarını Bellevue Şatosu içinde bulunan Grimm Kardeşleri Müzesi’ndeki sürekli sergide gezmek mümkün. Grimm Kardeşlerin izinden gidenler yol boyunca detaylı ve maliyetli restorasyon çalışmalarının gerçekleştirildiği masalsı köy ve kasabalardan geçecekler. Ziyaretçiler için burada masallar adeta yeniden hayat bulacak: örneğin, Bad Wildungen-Bergfreiheit’daki Pamuk Prenses Köyü’nde, Alsfeld ile Fritzlar arasında bulunan Kırmızı Şapkalı Kız’ın ülkesinde ya da Yüksek Meissner dağındaki Frau Holle gölünde.

40 maddelik Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’nin “Başlangıç” bölümünden sonra yer alan “I. Genel Hükümler” bölümü 3 maddeden oluşmaktadır. Sözleşmede korunması gereken somut olmayan kültürel miraslar arasında Dilin, Somut Olmayan Kültürel Miras’ın aktarılmasında bir araç işlevi gördüğü sözlü anlatımlar ve sözlü gelenekler bulunmaktadır. Masal da türsel olarak UNESCO’nun sözünü ettiği sözlü anlatımlar ve sözlü geleneklerden biridir. Bu nedenle kaybolmak üzere olan masal anlatma geleneğini yeniden canlandırmak ve masal türü aracılığıyla kültürel kodların kuşaktan kuşağa aktarılması hususunda farkındalık geliştirebilmek önemlidir.

Öcal Oğuz bu konuyu mit yoksullaşması olarak niteler. Oğuz’a göre Batı’nın kendi mitolojik değerlerini küreselleştirerek kurduğu sistem doğal olarak diğer toplumların bir mit yoksullaşması içerisine girmesine sebep olmaktadır.