Masal Nedir? Nasıl Tanımlanır?

Masal türünü tanımlamanın güçlüğünden yukarıda söz edildi. Burada da şimdiye kadar dünyada ve Türkiye’de yapılmış masal tanımı denemelerini kavramanız beklenmektedir. Bu yüzden masal tanımlarından dikkat çekici olanları seçilerek alıntılanmıştır. Roger D. Abrahams, geleneksel bir türü çalışabilmenin dört yolu olduğunu söyler.

Motif: Stith Thompson’a göre motif, eskiden beri yaşama kabiliyetine sahip, masalın en küçük unsurudur. Masallardaki temel motiflerden bazıları yasak, sihir, aldatma, ödül-ceza, talihin tersine çevrilmesi, kader ve olağanüstülüklerdir.

Sakaoğlu masalı “kahramanlarından bazıları hayvanlar ve tabiatüstü varlıklar olan, olayları masal ülkesinde cereyan eden, hayal mahsulü olduğu halde dinleyicileri inandırılabilen bir sözlü anlatım türü” olarak tanımlamaktadır (Sakaoğlu, 2010: 2).

Masal, Türk dünyasında da çok yaygın bir türdür. Dolayısıyla her bölgenin kendine has bir masal adlandırması ve tanımı bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şöyledir:

Nağıl (Azerbaycanlılar)

Nazım kısımları nesir kısımlardan ayırmak için anlatımda basit bir melodi veya özel bir sunuş kullanılmıştır

Masal, yazılı literatürden çok sözlü kültüre aittir.

Masallar, masalın başı (giriş), masalın kendisi (gelişme), masalın sonu (sonuç) olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır (Gültekin, 2013: 64).

Masallar, genellikle “öğrenilen geçmiş zaman” (-mişli geçmiş zaman) ile anlatılır.

Bütün masallarda, iyilik ve kötülüğün, güzellik ve çirkinliğin, zenginlik ve yoksulluğun, bir başka deyişle olumlu ile olumsuzun mücadelesi anlatılır. Çok az istisna dışında, masallar genellikle mutlu sonla, iyilerin, güzelliklerin, akıllıların kazanması ile biter

Masal anlatan kişilere “masal anası”, “masalcı”, “masal ebesi/ninesi”, “masal atası” gibi isimler verilmektedir.

Masalcı monotonluğu önlemek için masalının anlatım dilini değiştirebilir. Bazen geçmiş zaman bazen de şimdiki zaman kullanır.

1. Eğlenme, eğlendirme ve hoşça vakit geçirme işlevi

2. Değerlere, toplum kurumlarına ve törenlere destek verme

3. Eğitim ve kültürün genç kuşaklara aktarılması işlevi

4. Toplumsal ve kişisel baskılardan kurtulma işlevi

William Bascom halk kültürünün eğlence işlevi için şunları söyler: “Eğlence folklorun en önemli işlevlerinden biridir; ancak bugün bu durum tam bir cevap olarak kabul edilemez. Şurası açıktır ki, çoğu gülme unsurunun altında daha derin anlamlar bulunmaktadır”

Masalların bu eğitim işlevi 1970’li yıllarda radyo programlarında çocukların
eğitimini amaçlayan masalların anlatılmaya başlanması,

Pertev Naili Boratav ise masalın eğitim işlevini çocukların ana dilini öğrenmesi bağlamında yorumlamıştır.

4. Toplumsal ve kişisel baskılardan kurtulma işlevi

Masalcı kimi zaman olayların geçtiği mekânı kendi yakın çevresinden seçer. Böylelikle dinleyicinin olayları hayal etmesini bildikleri bir mekân üzerinden kolaylaştırmak ister.

Kamûs-ı Türkî’de “mesel, âdâb ve ahlâk ve nasayihe müteallik küçük hikâye” (Şemseddin Sami, 1989: 1288) şeklinde geçer.

Araştırmacıların çoğu, masal tanımlarını yaparken masalları türlerini veya metni merkeze alarak tanımlamaya çalışmıştır.

Masallar, olağanüstü özelliklere sahip anonim anlatılardır. Ancak “her masal olağanüstü özelliklere sahip olmalıdır” diye bir kural yoktur, bazı masallar günlük hayatta karşılaşılabilecek sıradan olayları konu edinebilir. Masallarda şekil değiştirme, öldükten sonra dirilme, görülen olağanüstülüklere örnektir.