HALK MASALLARI - Deneme Sınavı - 22

Televizyonların etkisi diğer tüm medya aygıtlarının etkisinden daha fazladır. Televizyon daha önceden sinemada yer almış filmleri tekrar gündeme getirebilir. Örneğin 1970’lerin Keloğlan filmleri 90’lı yıllardan günümüze gelinceye kadar defalarca televizyon ekranında yer almıştır. Bu sayede her kuşaktan izleyicinin bu filmleri bilmesi ve en azından Keloğlan masalları hakkında farkındalıklarının artması sağlanmıştır.

Böylelikle Keloğlan masalları Türkiye’de diğer masallara oranla daha fazla bilinen bir masal hâline gelmiştir. Bu durum bir taraftan olumluyken diğer taraftan eleştirilecek bir konu olarak karşımızda durmaktadır. 1970’lerden 2000’li yıllara gelene kadar masal ve sinema arasındaki ilişkinin yerinde saydığının kanıtıdır

Çevik’e göre halk hikâyeleri uzun anlatılardır ve nazım nesir karışık bir yapıları vardır. Örneğin âşıklık geleneğinde bazı hikâyeler bir gecede bitmez ve ertesi güne sarkar. Televizyon dizileri de aynı şekilde uzun anlatılardır ve bir hikâyenin anlatımı haftalarca süren seri bölümler hâlinde ancak sonuca kavuşur. Çevik, nazım ve nesir konusunda da televizyon dizilerinin halk hikâyelerine benzediğini aktarır. Bu benzerliği de dizilerin arasında yer alan müzikler ve şarkılar ile örneklendirir. Çevik; yazısının ilerleyen bölümlerin televizyonlar ve halk hikâyeleri arasında icra zamanı, giriş fasılları, dinleyici ve izleyicinin etkisi gibi konularda benzerlikler kurar.

Masalın sinema ve medya sektöründe yaptığı bu yolculuk eş zamanlı olarak başka içerik
sektörlerine de yansımıştır. Tema parklar bunlardan biridir. Türkiye’de masal ile ilgili uygulama örneklerinden biri Ankara’da bulunan Harikalar Diyarı isimli parktır.

İnternetteki bu folklor üretimini, son zamanlarda türetilmiş bir terim olan “netlore” kavramı ile açıklamak da mümkündür. Gail Arlene De Vos’un “Folklor ve İnternet: Netlore” başlıklı yazısında netlore şu şekilde tanımlanmaktadır: “Netlore sözlü olmayan,
yüz yüze iletilmeyen ve kuşaktan kuşağa aktarılmayan folklordur.

Türk masallarında daha çok "kadın" figürü öne çıkar. Doğru yanıt: E'dir.

Roger Abrahams, İşlevsel Kuram'ın temsilcilerinden biri değildir. Roger Abrahams, Bağlam Merkezli Kuram'ın temsilcisidir. Doğru yanıt: E'dır.

Almanya, "Uygulamalı Halk Bilimi"nin ortaya çıktığı ilk ülkedir. Doğru yanıt: C'dir.

Bir halk kahraman olarak görülen dev bir oduncu olan "Paul Bunyan" Amerika masalıdır. Doğru yanıt: D'dir.

Linda Degt, masalcıların, masal anlatmaktan neden vazgeçtiklerini açıklamıştır. Doğru yanıt: B'dir.

UNESCO'nun hangi tarihli konferansında "Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi" 2003 yılında yürürlüğe girmiştir.

UNESCO'nun 2006 yılındaki sözleşmesinde "Çocuk eğitimi" yer almaz.

Zengin kültürleri ortaya çıkarmak UNESCO'nun temel amaçlarından biri değildir. Doğru yanıt: D'dir.

Richard Dorson,Fak-lore (sahte folklore) terimini ortaya çıkaran kişidir. Doğru yanıt: B'dir.

"Pecos Bill'in bir kovboy değildir. Bütün şirin Kızılderili efsaneleri 19. ve 20. yüzyılın romantikleri tarafından yaratılmıştır." Bu sözler,  "Elliot A. Singer"e aittir. Doğru yanıt: E'dir.

Alan Dundes herhangi bir halk bilgisi unsurunun, dokusu (texture), metni (text) ve onun çevre ve şartları (context) itibariyle tahlil edebileceğini söyler. Ona göre bir halk bilgisi türünün sadece bunlardan birinin temel alınmasıyla tarif edilmesi mümkün değildir; bir tür, ideal olarak bu iç seviyenin hepsinin göz önüne alınmasıyla tarif edilmelidir.

Günümüz koruma yaklaşımlarından öne çıkanlar arasında UNESCO temelli olanlar bulunmaktadır. Bu yaklaşımların en önemlilerinden biri de Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesidir. Sözleşme, somut olmayan kültürel mirasın korunması ve sürdürülebilir olması hususuna odaklanmıştır. UNESCO’nun 17 Ekim 2003 tarihinde toplanan 32. Genel Konferansı sırasında, Somut Olmayan Kültürel Mirasın (SOKÜM) Korunması Sözleşmesi, Genel Kurulda onaylanarak yürürlüğe girmiştir.

Dorson’un sözünü ettiği araştırmacılardan biri olan Dan Ben-Amos halk bilimi çalışmalarında yeni bakış açılarından biri olarak bağlamın öneminden söz etmiştir. Halk bilimi araştırmalarında yeni bakış açılarının ‘tarihsel ve karşılaştırmalı yaklaşım’dan, ‘tanımlayıcı bakış açısı’na geçişi temsil ettiğini ifade eden Ben Amos, tarihsel bakış açısıyla yapılan çalışmaların dönemler arası benzerlikler üzerinde yoğunlaştığını fakat karşılaştırmalı bakış açısıyla yapılan incelemelerin kültürel sınırları aşan benzerliklere odaklandığını belirtmiştir. Yazara göre bir masal incelenirken üç dinamiğin bir arada değerlendirilmesi gerekir.

• Bireysel boyut (anlatıcı/icracı-oynayıcı)
• Sosyal boyut (dinleyici/izleyici)
• Söz boyutu (anlatılan) 

Ben Amos’a göre bireysel boyut, toplum içinde büyüyen kişinin halk bilgisini kullanırken değişen kimliğini temsil eder; sosyal boyut iletişim olgularındaki ve her birey tarafından bilinen ve her bireye açık olan halk bilgisi yaratmalarındaki farklılığı vurgular; bu seviyelerden her birinde kişiselliğin artışı söz konusudur. Sözel boyut ise hayali gerçeklik de dâhil olmak üzere herhangi bir gerçeklik olgusu özelliğinin sözel türlere dönüştürülmesini anlatır.

Azadovski’nin masalcıya dikkatini yönelten önemli bir isim olarak tanınmasının sebebi kuşkusuz onun Sibirya’dan Bir Masal Anası adlı eseridir. Söz konusu yazı Türkçeye İlhan Başgöz tarafından çevrilmiştir. Başgöz kitaba yazdığı Giriş kısmında Azadovski’nin bu küçük ama önemli çalışmasından sonra masalcının folklor çalışmalarında layık olduğu yeri aldığını söylemiş, diğer halk bilimcilerin de Azadovski’yi takip ederek görüşlerini geliştirdiklerini ve böylece antropolojide beliren “hayat hikâyesi yöntemi”nin folklorda da yankı bulduğunu aktarmıştır

Azadovski Sibirya’dan Bir Masal Anası isimli bu yazısını 1925 yılında Rusça olarak Verkholensk Bölgesinden Masallar adlı kitaba önsöz olarak yazmış, 1926 yılında yazı Almancaya, 1974 yılında ise İngilizceye çevrilmiştir.