HALK MASALLARI - Deneme Sınavı - 17

Türk masal anlatma geleneğinde, masalın başlangıcında, ortasında ve sonunda tekerleme ve formellere başvurmak geleneksel bir uygulamadır. Tekerleme, masalın uzun ya da kısa oluşuna göre seçilmeli ve dinleyicinin masaldan uzaklaşmasına neden olmamalıdır. Tekerleme, masalcı ve dinleyicileri birlikte çıkacakları yola hazırlayan bir araç olarak görülmeli ve işlevsel bir biçimde kullanılmalıdır. Bu durumda doğru yanıt A şıkkında verilmiştir.

Masalcının anlatımı esnasında değiştiremeyeceği motif, tip ve olay örgüsü gibi unsurlara masalın iskelet yapısı denilir. Doğru yanıt A şıkkında verilmiştir.

Geleneksel masallar sana masalını anlatırken yardım edecek pek çok unsur barındırır. Formülistik sayılar bunun iyi bir örneğidir. Masalını anlatırken heybeni onlarla rahatlıkla doldurabilirsin. 3’ler, 7’ler, 40’lar masal anlatırken başvurabileceğin sayılardır. Doğru yanıt C şıkkında verilmiştir.

Geleneksel masal anlatıcıları masallarını sonlandırırken ‘‘gökten üç elma düştü’’
‘‘biri bana, biri bu masalı anlatana, biri de size’’ ifadelerini kullanırlar. Bununla
amaç masalla birlikte bir hayal dünyasına seyahat eden dinleyiciyi gerçek dünyaya geri çağırmaktır. Doğru yanıt B şıkkında verilmiştir.

Masal anlatıcısının yaşı, cinsiyeti, eğitimi, bulunduğu ortamın koşulları, dinleyicilerin yaşları ve cinsiyetleri bir masalın metnini şekillendiren unsurların başında gelir. Boratav bu konuda şunları söylemektedir: “Her yiğidin bir yoğurt yiyişi olduğu gibi her masalcının da kendine göre bir üslubu vardır. Bunun gibi her milletin masalı da yüzyıllar boyunca sayısız masalcıların bir tür yarışmalarının sonucu, bir üslup kazanmıştır. Demek ki üsluplarıyla da bir Alman, bir Çin masalından bir Türk masalını ayırt etmek mümkün olacaktır” (Boratav, 2009: 17). Doğru yanıt E şıkkında verilmiştir.

Dan Ben-Amos, Nijerya’nın Benin kentinde bağlam merkezli bir hikâye anlatımı incelemesi yapmıştır. Çalışma sonucunda bağlam merkezli halk bilimi araştırmaları için bireysel, sosyal ve sözel boyutları içeren üç boyutlu kuramsal bir model önermiştir. Yazara göre bir masal incelenirken üç dinamiğin bir arada değerlendirilmesi gerekir.
• Bireysel boyut (anlatıcı/icracı-oynayıcı)
• Sosyal boyut (dinleyici/izleyici)
• Söz boyutu (anlatılan)”. (Ben Amos, 2009: 242)

Metin Ekici de bağlam merkezli kurama eleştiri getirenler arasındadır. Ona göre performans yönteminin yazılı halk edebiyatı ürünlerine uygulanması olanaksızdır. Yazar bu metinlerin yazıya aktarılma ortamlarıyla ilgili bilgiler olduğu takdirde inceleme yapılabileceğini ifade etmiştir. Örneğin, Dede Korkut Kitabı ve Oğuz Kağan Destanı gibi elde yalnızca metinleri bulunan ama anlatım ortamı hakkında bilgi sahibi olunamayan eserleri performans teoriyle inceleme imkânı yoktur (Ekici, 2010: 90). Kurama eleştiri getiren bir diğer araştırmacı D. K. Wilgus da temel kaygısının performans teorinin bakış açısının halk bilimi arşivlerini nasıl etkileyeceği olduğunu aktarmıştır. Wilgus, performans teorinin ilkelerinin geçmişte yapılan halk bilimi çalışmalarının sonucunda oluşturulmuş materyallere uygulanmasının imkânsız olduğunu vurgulayarak, bundan dolayı hem metin merkezli hem bağlam merkezli yaklaşımların halk bilimi çalışmaları için önemli olduğunu belirtmiştir.

İşlevsel kuram, herhangi bir masalı yalnızca metin olarak görmeyip onu icra edilen bir anlatı sanatı olarak görür ve bu gösterimin toplumdaki işlevini sorgular. Kuramın temsilcileri arasında “Bronislaw K. Malinowski, Franz Boas, Margerat Mead ve Mellville Herkovits ve Ruth Benedict gibi ünlü antropologlar bulunur.

Halk edebiyatı ürünlerinin işlevleri konusundaki araştırmalardan yararlanarak bir model oluşturanlardan biri de William R. Bascom’dur. William Bascom, halk edebiyatı ürünlerinin işlevlerini en basit şekliyle şöyle açıklamaktadır:
1. Eğlenme, Eğlendirme ve Hoşça Vakit Geçirme İşlevi: Bascom’a göre halk bilgisi yaratmalarının icraları genel olarak hoş vakit geçirmek olarak görünse de halk bilgisi yaratmalarının icralarındaki tek işlev bu olmamaktadır.

2. Toplumsal Kurumlara ve Törenlere Destek Verme İşlevi: Folklorun ikinci işlevi, içinde yer aldığı kültürdeki icraları yapanlara ve icraları seyredip dinleyenlere, söz konusu kültürdeki ritüellerin toplumsal kurumları ve değerleri doğrulayıp onaylamasıdır. Böylece toplumsal kurum ve değerlerin güncelleşmesini, güçlenip köklenmesini sağlar.
3. Eğitim ve Kültürün Genç Kuşaklara Aktarılması İşlevi: Özellikle yazılı kültür aktarım ortamlarının bulunmadığı veya yaygın olmadığı toplumlarda halk bilgisi yaratmaları eğitim işlevini ve toplumsal bilgileri genç kuşaklara aktarma işlevini üstlenirler.
4. Toplumsal ve Kişisel Baskılardan Kurtulma İşlevi: Halk bilgisi yaratmalarının bir başka işlevi de toplumsal olarak kabul edilen davranış kalıplarına uygun davranıyor olmak ve bu yolla toplumsal ve kişisel baskılardan kurtulmayı sağlamaktır.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Bahsedilen eserler anonim olduları için Dede Korkut Hikayeleri ve Nasreddin Hoca Fıkralarıdır. Diğerlerinin yazarları bellidir.Cevap A şıkkıdır.