HALK MASALLARI - Deneme Sınavı - 14

Türk sinemasında masallardan uyarlanan birçok film bulunmaktadır. Bu filmlerden bazıları şunlardır:
Prensesin Uykusu (2010),
Keloğlan Kara Prense Karşı (2005),
Kül Kedisi (2002),
Şahmaran (1993),
Ben Bir Garip Keloğlanım (1976),
Atını Seven Kovboy (1974),
Keloğlan ile Cankız (1972),
Alaeddin’in Lambası (1972),
Keloğlan Aramızda (1971),
Sinderella Kül Kedisi (1971),
Şehzade Sinbad Kaf Dağında (1971),
Ali Baba ve Kırk Haramiler (1971),
On Küçük Şeytan (1971),
Ayşecik ve Sihirli Cüceler Rüyalar Ülkesinde (1971),
Kül Kedisi (1971),
Keloğlan (1971),
Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler (1970),
Cilalı İbo Kırk Haramiler (1964),
Ayşecik Fakir Prenses (1963),
Kül Kedisi (1961),

1971 yılında Türk sinemasında Keloğlan filmleri serisi başlamıştır. Bu filmlerin tamamında Rüştü Asyalı, Keloğlan rolünü canlandırmıştır.

Gail Arlene De Vos’un “Folklor ve İnternet: Netlore” başlıklı yazısında netlore şu şekilde tanımlanmaktadır: “Netlore sözlü olmayan, yüz yüze iletilmeyen ve kuşaktan kuşağa aktarılmayan folklordur.

Türkiye’de masal ile ilgili uygulama örneklerinden biri Ankara’da bulunan Harikalar Diyarı isimli parktır.

Türkiye’den bir diğer örnek ise Eskişehir’de kurulan Masal Şatosu’dur. Masal Şatosu’nun İnternet sitesinde şato içinde bulunan bölümlere düzenlenen turlardan bahsedilmektedir.

Keloğlan filmleri Turgut Özakman’ın radyo oyunlarını sinema filmi senaryosuna çevirmesi ile çekilmiştir.

Özel radyo kanallarında da benzer programlar yapılmaya başlanmıştır. Örneğin NTV Radyo’da masal
anlatıcısı Judith Liberman’ın hazırlayıp sunduğu “Masal Bu Ya” isimli program yayın hayatına devam etmektedir.

Masalların bu yeni icra ortamlarına örnek olabilecek konulardan biri 1966-67-68 yıllarında çıkmış olan masal plaklarıdır. Milliyet Gazetesi ve Türk Ticaret Bankasının çıkardığı iki plak Pedagog Dr. Nuran Şener tarafından hazırlanmıştır. Bu plaklarda yer alan masalların adları şu şekildedir: İyilik Kazanır, Kurnaz Tilki ile Akıllı Horoz, Tılsımlı Altınlar, Yaramaz Tavşan.

“Masalcı teyze” olarak da tanınan Günseli Güleç’in TRT radyosunda masal anlattığı Masal Saati adlı programdır. Günseli Güleç’le yapılan bir görüşme 1971 yılında Ses Dergisi’nde yayımlanmıştır. Görüşmede Güleç’e bu masal programının amacının ne olduğu sorulmuştur. Güleç bu soruya: “Masal Saati’nin iki gayesi var. Biri çocuklara belirli bir saatte yatma alışkanlığını vermek. İkincisi ve daha önemlisi ise onlara bir şeyi görmeden, sadece duyarak akılda tutma, hayalde canlandırma yeteneğini kazandırmak. Bu bakımdan daha çok gerçekçi olmayan masalları tercih ediyoruz. Bunlar küçük çocukların hayalini genişletiyor, önlerinde yeni ufuklar açıyor, zihni faaliyetlerini arttırmada yardımcı oluyor “ şeklinde cevap verir.

Türk Sinemasının özellikle 1970’li yıllardan itibaren film serileri hâlinde masalı kullandığını söyleyen Özdemir: “1970’li yıllar, masal kökenli fantastik filmlerin ortaya çıktığı, buna karşılık da masal anlatma geleneğinin (önce yazılı kültür, sonra televizyonun da etkisiyle) ortadan kalkmaya başladığı bir dönemdir.

Türk sinemasında masallardan uyarlanan birçok film bulunmaktadır. Bu filmlerden bazıları şunlardır:
Prensesin Uykusu (2010),
Keloğlan Kara Prense Karşı (2005),
Kül Kedisi (2002),
Şahmaran (1993),
Ben Bir Garip Keloğlanım (1976),
Atını Seven Kovboy (1974),
Keloğlan ile Cankız (1972),
Alaeddin’in Lambası (1972),
Keloğlan Aramızda (1971),
Sinderella Kül Kedisi (1971),
Şehzade Sinbad Kaf Dağında (1971),
Ali Baba ve Kırk Haramiler (1971),
On Küçük Şeytan (1971),
Ayşecik ve Sihirli Cüceler Rüyalar Ülkesinde (1971),
Kül Kedisi (1971),
Keloğlan (1971),
Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler (1970),
Cilalı İbo Kırk Haramiler (1964),
Ayşecik Fakir Prenses (1963),
Kül Kedisi (1961).

Dünya sineması, özellikle Walt Disney aracılığıyla pek çok Grimm masalını ve Binbir Gece Masallarından bazı örnekleri sinemaya uyarlamıştır. Sinemada masaldan uyarlanan film örneklerine yurtdışında da sıklıkla rastlanır. Tüm dünya sinemasının listesini vermek zor olsa da bu tarz filmlere örnek olabilecek bazı filmler şunlardır:
Güzel ile Çirkin (2014),
Sindirella (2015),
Malefiz (2014),
Hansel ve Gretel: Cadı Avcıları (2013),
Dev Avcısı Jack (2013),
Muhteşem ve Kudretli Oz (2013),
Pamuk Prenses ve Avcı (2012),
Pamuk Prensesin Maceraları: Ayna Ayna Söyle Bana (2012),
Pamuk Prenses (2012),
Kız ve Kurt (2011),
Karmakarışık (2010),
Alice Harikalar Diyarında (2010),
Spiderwick Günceleri (2008),
Pan’ın Labirenti (2006),
Kırmızı Başlıklı Kız (2005),
Shrek (2001),
Grinç (2000

İnternetteki bu folklor üretimini, son zamanlarda türetilmiş bir terim olan “netlore” kavramı ile açıklamak da mümkündür. Gail Arlene De Vos’un “Folklor ve İnternet: Netlore” başlıklı yazısında netlore şu şekilde tanımlanmaktadır: “Netlore sözlü olmayan,
yüz yüze iletilmeyen ve kuşaktan kuşağa aktarılmayan folklordur.

Türkiye’de masal ile ilgili uygulama örneklerinden biri Ankara’da bulunan Harikalar Diyarı isimli parktır. Bu parkla ilgili bir tanıtım yazısında şu cümleler geçmektedir: “Ankara Harikalar Diyarı’nın içerisinde başta Harikalar Diyarı adlı kitabın kahramanları olmak üzere birçok masal kahramanı bulunmaktadır. Devler, cüceler, cadılar ve prenseslerden oluşan bu harika parkın içerisinde bir adet yapay gölet ve büyük, yeşillik bir alan da mevcuttur… Nasrettin Hoca, Alaeddin ve Sihirli Lambası, Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, Karagöz ve Hacivat, Taş Devri ve Red Kit gibi masal kahramanları da parkın içerisinde göreceğiniz kahramanlar arasında yer almaktadır.

Türkiye’de masal ile ilgili uygulama örneklerinden biri Ankara’da bulunan Harikalar Diyarı isimli parktır. Türkiye’den bir diğer örnek ise Eskişehir’de kurulan Masal Şatosu’dur.

UNESCO Dünya Kültür Mirası arasında yer alan masalların el yazmalarını Bellevue Şatosu içinde bulunan Grimm Kardeşleri Müzesi’ndeki sürekli sergide gezmek mümkün.

Avrupa ülkelerinin bazılarında dünyaca bilenen kimi masalların anlatıldıkları yerler üzerinden bir masal yolu turizmi oluşturulmuştur. Bu bilinçli üretimin güzel örneklerinden biri de Alman turizmine kazandırılan Masal Yolu’dur. Almanya’da milyonlarca turistin ziyaret ettiği ve Grimm Kardeşlerin derleme için gezdiği 600 km’lik rotayı takip eden «masal yolu» bunlardan yalnızca biridir. “Alman Masal Yolu, sayıları neredeyse 200’ü bulan Alman tatil yollarının en eskilerinden ve bilinenlerinden biri olarak uzandığı 600 kilometre boyunca Grimm Kardeşlerin yaşadıkları ve etkin oldukları yerleri birbirine bağlıyor. Masal Yolu, Hanau’dan başlayarak Bremen’e kadar, sadece ”Bremen Mızıkacıları” ya da “Fareli Köyün Kavalcısı” gibi masallarla değil, kardeşlerin iz bıraktıkları çok sayıda Grimm mekânları boyunca uzanıyor.

Motif kavramı her ne kadar Stith Thompson tarafından gündeme getirilmiş olsa da farklı pek çok araştırmacı bu kavram üzerinde düşünmüş ya da farklı adlandırmalar yapmışlardır. Stith Thompson tarafından “motif ”, Propp tarafından “fonksiyon”,  Veseleovskijz tarafından “tem” olarak adlandırılan bu terim masalın en küçük yapı unsuru olarak tanımlanmıştır.

Saim Sakaoğlu Masal Araştırmaları adlı kitabında formelleri incelerken “Çeşitli Formel Unsurlar” başlığı altında masal anlatıcısının masalın muhtelif yerlerine sayı bildiren formelleri eklemek suretiyle ifadeye kuvvet kazandırmak istediğini ifade etmiş ve örnek olarak “3 kız kardeş, 7 başlı dev, 40 katır 40 satır, 7 gün 7 gece” formellerini vermiştir.

Göç fikrinin halk bilimi kuramlarına pek çok açıdan faydası olmuştur. Her şeyden önce göç ticaret aracılığıyla, kavimler aracılığıyla ve kitaplar aracılığıyla kültürleri birbirine yakınlaştırmış ve diyalog ortamı yaratmıştır. Bu nedenle göç fikrinin ve ürettiği kuramların dikkatli incelenmesi gerekir. Romantizm hareketinde Herder’in attığı tohumlar Grimm Kardeşler’in eserlerinde büyümüş ve sonrasında Max Müller, Theodor Benfey, Bedier, Jung gibi araştırmacıların katkılarıyla gelişmiştir. Bu bağlamda masal tarihî çalışmaları ve Avrupa tarihî arasında birbirine koşut ilişkiler olduğunu söylemek mümkündür.