HALK MASALLARI - Deneme Sınavı - 4

Masalların kökeni konusunda Jacob Grimm ve Max Müller’le başlayan
Hint-Avrupa görüşünü sürdüren Theodor Benfey (1809-1881) ve daha sonra Aleksandr Nikolayeviç Veselovski (1837-1906) yayılmanın yönünün karşılıklı olduğunu savunarak ikinci bir bakış açısı geliştirdiler.

Grimm Kardeşlerden hemen sonra adeta onların misyonunun tamamlayıcısı olarak görülen Hans Christian Andersen (1805-1875) çocuk edebiyatının başyapıtları arasında yer alan Andersen Masalları’nı kaleme almıştır.

Milletlerarası Masal Kataloğu’nda masallar şu ana çeşitlere ayrılmıştır:
1. Hayvan Masalları,
2. Asıl Masallar; Olağanüstü Masallar, Gerçekçi Masallar,
3. Güldürücü Hikâyeler, Nükteli Fıkralar, Yalanlamalar,
4. Zincirlemeli Masallar

Bilge Seyidoğlu, Erzurum Halk Masalları Üzerine Araştırmalar adlı doktora tez çalışmasında Erzurum’dan derlenen 72 masal metnini vermiş ve bu masalların incelenmesini yapmıştır. "Giriş" kısmında halk masalları üzerinde dünyada yapılan çalışmalar, halk masallarının kaynak münakaşaları, halk masallarını inceleme metotları hakkında bilgi verilmiştir. Türk masallarıyla ilgili çalışmalar birinci bölümde tanıtılmış, ikinci bölümde Erzurum masallarının genel özellikleri, bu masalların tipleri ve epizot özellikleri verilmiştir. Üçüncü bölümde 72 masalın motifleri tespit edilmiş, bunlar Stith Thompson’ın Motif Index of Folk Literature de kullandığı metoda göre tasnif edilmiştir.

Rigveda

Laura F. Kready

Dört

Thompson

beş

Sakaoğlu

Hindistan kaynaklı masallar batıya üç yolla göç etmiştir:

Yedi

Grimm Kardeşler

Boratav, W. Eberhard

Sözlü kültüre ait ürünler ve yaratımlar, içinde bulundukları çevresel ve sosyal dinamiklere göre sürekli değişir ve yeni duruma uyum sağlar. Sözlü kültürün önemli türlerinden biri olan masalların da bu nedenle herkes için geçerli bir tanımını yapmak zordur.

ABD’li halk bilimci Dan Ben Amos masalların, yaratıldıkları toplumlardan göç ederek başka toplumlara geçişiyle birlikte kaçınılmaz değişikliklerin meydana geleceğini belirtir. Ona göre bu durum sosyal çevre, kültürel davranış ve kişisel yetenek değişkenlerinin de etkisiyle bir masalın nihai şeklinde, metninde ve yapısında açık farklılıklar meydana getirebilir. Yazar, bir kültürden başka bir kültüre geçişte, masalların anlatma kategorilerini de aşabileceğini ve aynı anlatmanın, bir grup tarafından mit olarak kabul edilirken bir diğeri tarafından masal olarak kabul edilebileceğini söyler (Amos, 2006: 28).

Günay bu türün 19. yüzyıldan beri masal adıyla anıldığını bu döneme kadar Türkiye’de bu türün adının “kıssa, destan, hikâye, mesel” olarak geçtiğini söyler.

Bu türün tanımı konusunda yaşanan belirsizliğin temel nedenlerinden biri İngilizcede “folktale” teriminin tam olarak masala karşılık gelmeyen tüm türleri kapsayan bir terim olmasıdır

Şükrü Elçin ise masalı şu şekilde tanımlar: “Bilinmeyen bir yerde, bilinmeyen şahıslara ve varlıklara ait hadiselerin macerası, hikâyesi… İşte, böyle bir zaman içinde, köklü geleneğe bağlı, kolektif karakter taşıyan, “hayali-gerçek”, “mücerret-müşahhas”, “maddimanevi” bir takım konu, macera, vak’a, problem, motif ve unsurlar, nesir dili ile vakit geçirmek, insanları eğlendirirken terbiye etmek düşüncesiyle, hususi bir üslupla anlatılır ve yazılırlar. Umumiyetle kadınlar tarafından anlatılan ve sonradan bir kısmı meraklılarca yazıya geçirilen bu mahsullerin kahramanlarının yaşadıkları veya bulundukları ülkeleri tayin ve tespit etmek imkânı yoktur”

Motif: Stith Thompson’a göre motif, eskiden beri yaşama kabiliyetine sahip, masalın en küçük unsurudur. Masallardaki temel motiflerden bazıları yasak, sihir, aldatma, ödül-ceza, talihin tersine çevrilmesi, kader ve olağanüstülüklerdir.