HALK MASALLARI - Deneme Sınavı - 3

Başka bir tekrar biçimi ise üçlü form olarak adlandırılır. Bu biçimde bir kahraman ya da üç kahraman üç kez olayla karşı karşıya gelir. Daha çok ilk iki kahraman başarısız olur ve asıl kahraman yani üçüncü kahraman başarı kazanır.

Masallar, genellikle “öğrenilen geçmiş zaman” (-mişli geçmiş zaman) ile anlatılır. Bazı masallarda geniş zaman kullanıldığı da görülebilir.

Masalların işlevleri;

- Eğlenme, eğlendirme ve hoşça vakit geçirme işlevi

- Değerlere, toplum kurumlarına ve törenlere destek verme

- Eğitim ve kültürün genç kuşaklara aktarılması işlevi

- Toplumsal ve kişisel baskılardan kurtulma işlevi

“Terbiye ve ahlâka faydalı, yararlı olan hikâye tanımı Ferit Devellioğlu’na aittir.

7-8 sayfa. Masal, Türk dünyasında da çok yaygın bir türdür. Dolayısıyla her bölgenin kendine has bir masal adlandırması ve tanımı bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şöyledir: Ertek,  Ertegi/ü, Erteki,Ekiyet, Erteği-ertek, Imak ,Nıbah,Sersek ,

Nağıl, Hallep, Çöçek, Çörçök,Cöö , Ostuoruya, Kepsen gibi isimler kullanılır.

Masalın şekil özellikleri; Masallar genellikle nesir anlatılardır. Masal yazılı literatürden çok sözlü kültüre aittir. Masallar 3 bölümden oluşur. Masalların başında, ihtiyaç duyulan yerlerde, ortasında ve sonunda formeller kullanılır. Masalların dili sade ve anlaşılırdır. Masalcının kendi başından geçmiş gibi -birinci şahısla- anlattığı garip maceralardır.  Doğru cevap B'dir.

Masallar, olağanüstü özelliklere sahip anonim anlatılardır. Masalların kahramanları ya da masalda geçen yardımcı karakterler  olağanüstü özelliklere sahip olabilirler. masallar hem gerçek hem gerçek olmayan mekanda geçer. Masalda sürekli kendisine sevgi duyulan bir kişi vardır.

Masalın bir icra ve gösterim/performans olduğunu akılda tutarak masalların icra özellikleri hakkında şu bilgilere değinmek yerinde olacaktır: Masalların ilk üreticisinin kim olduğu belli değildir. Sözlü kültürde kuşaktan kuşağa aktarılarak gelen anonim bir türdür. Masal anlatan kişilere “masal anası”, “masalcı”, “masal ebesi/ninesi”, “masal atası” gibi isimler verilmektedir. Geleneksel kültürde genellikle belirli bir yaşın üstüne olan kadın veya erkeklerin anlattığı masallar son dönemlerde bir meslek hâline gelmeye başlamış ve gençler tarafından anlatılmaya başlanmıştır. Masal anlatıcısı masalına başlamadan önce tekerlemeler söyler bu sayede masala başlayacağını haber verir ve sessizliği sağlamış olur. Masalların genellikle kış aylarında bir ateş ya da ocak başında anlatıldığı söylenmektedir. Ancak günümüzde bu durum değişmiştir. Masallar günümüzde müzelerde, okullarda ve farklı mekânlarda anlatılmaktadır. Masalların dinleyici kitlesi her yaştan insanlardır. Çocuk ya da yetişkin insanlar masalları dinleyebilir.

Eğlenme, eğlendirme ve hoşça vakit geçirme işlevi, değerlere toplum kurumlarına ve törenlere destek verme, eğitim ve kültürün genç kuşaklara aktarımı ,toplumsal ve kişisel baskılardan kurtulma işlevi gibi görevleri bulunmaktadır.  

Mehmet Rifat, Propp’un Masalın Biçim Bilimi adlı eserine yazdığı önsözde “V. Propp, işlevleri ve kişileri belirledikten sonra, masalın birbirini izleyen iki tanımını verir diye belirtmiştir.

Stith ompson’ın yaptığı bu masal tanımı tipik bir biçimde dönemin dünya görüşünü yansıtmaktadır. Her şeyden önce bu tanım, masalı yalnızca bir metinden ibaret görmekte motif, epizot, tip gibi kavramları ön plana çıkarmaktadır. Tıpkı diğer çağdaşları gibi ompson da masalın belli bir mekân ve belirli karakter yapılarından yoksun olduğunu söyleyerek bağlam merkezli yaklaşımlardan uzak olduğunu göstermektedir.

Çörçök (Altay Türkleri) adlandırmasıdır.

Masallar, olağanüstü özelliklere sahip anonim anlatılardır. Diğer şıklardaki özellikler şekil özellikleridir.

Konuşma dilinde, masal yaygın öğüt anlamına gelmektedir. Kıssadan hisse gibi ifadeler bu durumu göstermektedir.

Bir durumun motif olabilmesi için doğa üstü durumlarda olduğu gibi, olağan dışılıklar barındırması gerekmektedir.

Motifler, masalların temel yapı taşlarıdırlar. Bir masalda en az bir motif bulunması gerekmektedir.

Masalların farklı sosyo-kültürel bağlamlarda çeşitlenmesi varyant kavramı ile ifade edilmektedir.

Masallarda “bir varmış bir yokmuş” gibi ifadelere formel (tekerleme) denilmektedir.

Persona, erkeksilik ve kadınsılık, Jung’un ortaya koyduğu temel arketiplerdendir.

Belirtilen durumda olduğu gibi tekerlemelerin bir parçası olan sayısal ifadelere sayı formelleri denilmektedir.