HALK MASALLARI - Deneme Sınavı - 1

Naki Tezel masal terimi yerine öz Türkçe karşılığı olarak ödkünç/ötkünç teriminin kullanılmasını önermiştir.

Motiflerle ilgili en geniş ve en önemli çalışma olan ve ilk baskısı 1932-36 yıllarında yapılan Stith Thompson’ın Motif Index of Folk  çalışmadır.

Tarihî Coğrafi Fin Kuramı temsilci ve takipçileri tarafından kullanılan bu kavram 19. ve 20. yüzyıl halk bilimi tartışmalarının temel taşıdır. Kuramın temsilcileri Julius Krohn ve Kaarle Krohn’un Halk Bilimi Yöntemi kitabında urform, kök biçim olarak tanımlanmıştır.

Formel yerine tekerleme kavramını öneren Pertev Naili Boratav ise Tekerleme adlı eserinde tekerlemeyi halk anlatı türünde farklı biçimlere, halk masallarına yani oldukça uzun gerçeküstü ya da gerçek olabileceği kabul edilebilecek.

Sakaoğlu formelleri şu şekilde sını andırmıştır:  Başlangıç (Giriş) Formelleri, Sade Giriş Formelleri, Tekerlemeli Giriş Formelleri ,Bağlayış (Geçiş) Formelleri ,Benzer Durumlarda Kullanılan Formeller , Bitiş Formelleri, Çeşitli Formel Unsurlardır.

Saim Sakaoğlu Masal Araştırmaları adlı kitabında formelleri incelerken “Çeşitli Formel Unsurlar” başlığı altında masal anlatıcısının masalın muhtelif yerlerine sayı bildiren formelleri eklemek suretiyle ifadeye kuvvet kazandırmak istediğini ifade etmiştir.

Jung’ın bahsettiği dört arketip ise şunlardır:  anne arketipinin psikolojik yönleri, yeniden doğuş üzerine, masallarda ruhun fenomenolojisi üzerine, hilebaz figürünün psikolojisi üzerine .

“Stith ompson’ın bugün de kabul edilip uygulanan beşli sınıflandırması şöyledir: Hayvan Masalları , Asıl Halk Masalları, Güldürücü Hikâyeler, Nükteli Fıkralar,  Zincirlemeli Masallar, Sınıflamaya Girmeyen Masallar,

William Bascom mit, masal ve efsane türleri için ortak olmak üzere neden “nesir anlatı”
terimini ortaya atmıştır.

4 bağlam, 1. Metnin yaratım ve aktarım bağlamı özellikleri 2. Metnin şekil ve yapı özellikleri 3. Metnin içerik ve konu özellikleri 4. Metnin işlev özellikleri, bu dört temel dinamiğe göre halk bilgisi türlerini tanımlamak mümkündür.

William Bascom’a göre masalların temel karakterleri insan veya diğer varlıklardır.

Bascom’a göre masalık geçtiği zaman herhangi bir zaman dilimidir.

Bazı masallarda bilmecemsi ifadelere rastlanıldığını söyler. Bu tür masallar, masal kahramanının bilmeceyi (soruyu) çözdüğü takdirde vaat edilen ödülü almasıyla sonuçlanan masallardır. Şimşek, vaat edilen bu ödülleri şu şekilde sıralar:    

 a. Ölümden kurtulur.

b. Sevdiğine kavuşur.

c. Büyük mevkiler elde eder (padişahlık, beylik vb.)

ç. Padişahın kızıyla evlenme hakkı kazanır.

d. Zengin olur.

Bascom’un nesir özelliklerinden kabul edilme tavrı kutsal değildir.

Alan Dundes’in önerdiği kum saati metaforu; mit, efsane ve masalı ayırt etme ve türler arası ilişkiyi anlama açısından yararlı görünmektedir.

Dan Ben Amos, “Şartlar ve Çevre İçinde Folklorun Yeni Bir Tanımına Doğru” adlı makalesinde “masalların, türkülerin veya hikâyelerin kendi yaratıldıkları yer, zaman ve toplumlardan ayrılması, kaçınılmaz olarak onların içine kaliteleriyle ilgili değişiklikler katar” düşüncesini ileri sürmektedir.

Eski devirlerin atomistik ve nesnel yaklaşımından belirgin bir şekilde farklı olarak yeni tür konsepti şunları içerir: İletişimsel ürün/sunum ve kabulü düzenleyen karşılıklı münasebetlerin boyutlarını önemseyerek bütün sisteme tesir eden/sistemik bir tür anlayışı, esnek ve düzenlenebilir, araştırma çatıları olarak türlere bakan açık uçlu bir anlayış, sosyal hayatın idaresinde mantıki olarak sonuca varan uygulamaya odaklanan uygulama merkezli eğilim.