HALK HİKAYELERİ

Köroğlu destanının halk arasından derlenmiş ilk Türkçe yayını Mir Babaoğlu Hasan Molla tarafından yapılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Türkiye’de Köroğlu ile ilgili ilk bilimsel çalışmayı yapan araştırmacı Pertev Nail Boratav'dır. Doğru cevap C'dir.

Köroğlu ve Robin Hood, zalimin karşısında ve mazlumun yanında yer alan ve fakirlere yardım eden kahramanlardır. Doğru cevap D'dir.

Kirmanşah hikayesi Türkiye ve Azerbaycan dışındaki Türk devletlerinde bilinmemektedir. Doğru cevap D'dir.

Kirmanşah hikâyesinde on dört bin atlısı olan, pek çok ülkeden haraç alan ve Kirmanşah'a güreşte yenilen karakter Koca Arap'tır. Doğru cevap B'dir.

Hikayede Kandehar padişahı elma yiyerek çocuk sahibi olur. Doğru cevap A'dır.

Şah İsmail'in kör olan gözleri güvercin kanadını gözlerine sürmesi ile açılır. Dğru cevap D'dir.

Yaralı Mahmut Hikayesinin doğuş yeri olarak Doğu Anadolu Bölgesi gösterilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Çamçırak taşları Bağtad'tan getirilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Köroğlu destanının halk ağzından ilk derlemeleri, on dokuzuncu yüzyılda başlar. İ.Şopen XIX. yüzyılda Azerbaycanlı bir âşığınn ağzından dinlediği destanını konusunu, Rusça’ya tercüme edip yayımlar. 1840’lı yıllarda A. Chodzko adlı Polonya asıllı bir Rus Azerbaycan ve Türkmen vadilerini dolaşarak on üç hikâyelik ilk önemli Köroğlu destanı metnini tespit eder ve Rusça’ya tercüme ederek bastırır. Doğru cevap B'dir.

Batı varyantlarında Köroğlu’nun babası Uruşan (Rövşen, Ruşen) Baba; Yusuf, Deli Yusuf veya Ali’dir. Doğu varyantlarında ise Köroğlu’nun babası Ravşan (Kazakistan), Revşenbek (Türkmenistan), Ravşanbek (Özbekistan), Hazreti Ali (Doğu Türkistan), vb. adlarla bilinmektedir.

Kahramanmaraş bölgesinde ise Köroğlu hikâyesini anlatanlar arasında Hamza Küçükkürtül, Ökkeş Bilal (Fırıldak Ökkeş), Hancı Ökkeş, Nuh Osman (Suboşaltan), Hacı Demirci, vb. sayılabilir. Fakat içlerinden “Ökkeş Bilal içmelerde, ılıcalarda, ramazan akşamlarında kahvelerde Köroğlu’nu anlatır, en heyecanlı yerinde şapkasını dolaştırarak izleyicilerden 25 kuruş,50 kuruş para toplarmış. O kadar sürükleyici anlatırmış ki izleyicileri sanki büyülermiş.

Meddah ve âşıkların anlattığı metinlerde Köroğlu’nun keleşleri (delileri, koçakları, batırları, yiğitleri) sıkıştıklarında, yardımlarına Köroğlu yetişir. Ancak Köroğlu karşısındaki güç ile baş edemeyeceğini çok iyi bilmektedir, bu sebepten farklı kıyafetlere girme ihtiyacını duyar ve böylece de koçaklarını daha kolay kurtarma fırsatını elde eder. “E” şıkkı dışındakiler Köroğlu’nun bu amaca hizmet eden büründüğü kıyafetlerdir.

Köroğlu’nun ideolojisini vurgulamada halk hikâyesi anlatıcıları ve araştırmacıların”D” seçeneği dışındaki seçenekler vb de yoğunlaştığı görülmektedir. Nitekim Köroğlu gibi bir karakterin birilerinin hamisine girmesi beklenemez.

Hazar Denizi’nin batısındaki anlatmalarda karşılaştığımız, sudan çıkan atla kısrağın birleşmesiyle doğan kır ve doru atlar, doğu varyantlarında görülmemektedir. Yine atların ışık görmeyen bir ahıra konulması, yemleri verildikten sonra yanında durulmaması, atların ahırdan çıkarıldıktan sonra sınavdan geçirilmesi gibi hususlar da Batı varyantlarında karşımıza çıkan mitolojik unsurlardır. Köroğlu hikâyelerinin batı anlatmalarında gördüğümüz abıhayatın (üç köpük) içilmesi motifi de Doğu anlatmalarında görülmemektedir.

Kirmanşah hikâyesinin kaynağı Binbir Gece Masaları’dır. Hikâyede geçen yer adları (Yemen, Kaf Dağı) masal ülkesidir. Yine masal kahramanları arasında olan Ağ Dev Mahperi’yi Kaf Dağı’na kaçırmış ve mağarasına Mahperi’yi hapsetmiştir.

Bilindiği gibi kavuşanların başında Âşık Garip ile Senem, Ercişli Emrah ile Selvi Han ve Şah İsmail ile Gülizar . gelmektedir. Bunlardan, Garip, Senem ile; Emrah, Selvi Han ve Selatin Peri ile; Şah İsmail ise, Gülizar, Gülperi ve Arapüzengi ile evlenir.

Türkiye, Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan, Balkanlar ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde bilinen hikâyenin sözlü ve yazılı kaynaklarda çok sayıda anlatması vardır. Gerek hikâyede görülen coğrafî saha (Hint, Yemen vb.) gerekse bazı motifler yönünden (devlerle savaş, göze kuş tüyünün sürülmesiyle görmeye başlanılması vb.) Şah İsmail hikâyesinin masal kaynaklı olduğunu söyleyebiliriz.

Yolculuk sırasında Arapüzengi ile baş başa kalan Şah İsmail’in aralarına kılıç koyarak yatmaları Kirmanşah hikâyesinde olduğu gibi bir ant şeklidir. Benzer motifler Dede Korkut hikâyeleri, Köroğlu gibi anlatmalarda da görülmektedir.

Hikâye, daha çok masallarda rastladığımız geceleyin ortaya çıkarıldığı zaman etrafı aydınlatan “çamçırak” taşlarının Bağdat’tan alınarak İstanbul’a getirilmesi konusu etrafında oluşmuştur.