HALK HİKAYELERİ

Köroğlu hikâyelerindeki kol kavramı hikâye yerine kullanılmıştır. Kol, hikâye, destan gibi türlere ait farklı bölümlere verilen addır. Doğru cevap D'dir.

Bugün Türk dünyası dediğimiz coğrafyanın tamamına yakın bir kısmında Anadolu Türklerinin halk hikâyesi dediği tür destan (dastan, dessan) olarak adlandırılmaktadır. Kavramın Türk dünyasındaki karşılıkları ise şu şekildedir: Halk hikâyesi (Türkiye), hikâye, masal (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti), dastan, masal (Irak Türkleri), dastan, hekâye (Azerbaycan), dessan, halk dessanı (Türkmenistan), dastan, halk dastanı (Özbekistan), dastan (Kazakistan ve Kırgızistan), dastan, hikâye (Uygur Türkleri), dastan (kahramanlık ve sevgi konulu hikâyeler, Tataristan), destan (Kırım Tatarları), annatmak (halk hikâyeleri masallaştığı için, Gagauz), hikâye, masal (Balkan Türkleri). Ancak bu terimlerin bazıları ülkesine göre kardeş türleri de içine alan bir genişliğe sahiptir. Doğru cevap C’dir.

Halk hikâyesi anlatma geleneği Doğu Anadolu’ya özgü olup başka bölgelerimizde daha az görülür. Bu bölgede hikâyeler duvaggapma, peşrov, selçuk, vb. gibi adlar verilen bölümle başlar. Bunlardan halk hikâyelerinin sonunda âşık ve maşuğun kavuşturulmasından sonra söylenen genellikle muhammes ve müseddes türünde şen, şakrak neşeli güzellemelere “duvaggapma” adı verilmektedir. Doğru cevap B’dir.

Halk hikâyelerinin konuları genellikle aşk (Ercişli Emrah, Derdiyok ile Zülfi Siyah, Arzu ile Kamber, Tahir ile Zühre vb.) ve kahramanlık (Köroğlu, Kaçak Nebi vb.) tır. Bazen de iki konu birlikte işlenmiştir (Kirmanşah, Yaralı Mahmut, Şah İsmail, Bey Böyrek vb.). Doğru cevap C’dir.

Halk hikâyelerinde kahramanlar birbirlerine çeşitli biçimlerde âşık olurlar. Bunlar “bade içme yoluyla âşık olma” (Asuman ile Zeycan); “aynı evde büyüyen kahramanların kardeş olmadıklarını öğrenince birbirlerine âşık olması” (Arzu ile Kamber, Tahir ile Zühre); “ilk görüşte âşık olma” (Cihan ve Abdullah, Hurşit ile Mahımihri) ve daha ziyade Köroğlu kollarında rastlanan “resim görerek âşık olma” biçiminde gerçekleşmektedir. Doğru cevap A’dır.

Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği adlı eserinde biraz da halk hikâyeleriyle ilgili tasnifinden yararlanarak, konuyu dört ana başlık altında değerlendiren Pertev Naili Boratav’dır. Boratav’ın sınıflandırmasına göre halk hikâyeleri “yaşanmış olaylar”, “âşıkların hayatları etrafında oluşan hikâyeler”, “Köroğlu menkıbeleri ve bu tipteki diğer menkıbeler” ve “klasik manzum hikâyeler” biçiminde tasnif edilmiştir. Doğru cevap C’dir.

Halk hikâyelerinin manzum kısımlarında yer alan şiir türlerinden tecnis, tekerleme ve destan söz konusu olduğunda, kafiye şekilleri koşmada olduğu gibidir. Fakat divan, Halk şiirinin aruzlu türlerindendir. Doğru cevap A’dır.

Mensur kısımlar halk hikâyesinin nesir kısımlarını içine almakta olup döşeme adı verilen bir tekerlemeyle başlar. Döşeme, saz meclislerinde âşığın kendi şiirlerini okumadan önce yahut bir hikâyeyi anlatmaya başlamadan önce fikri, mistik hatta didaktik tarzda söylediği manzum üründür. Döşemeye Azerbaycan sahasında "ustadname", Kars ve civarında "sersuhane" gibi adlar verilirken, Erzurumlu Behçet Mahir "selçuk", "peşrev", "peşrov" gibi adlar vermektedir.  Hikâyenin manzum kısımlarında yer alan muamma ise bir adı gizlemek anlamına gelir; hem divan hem de halk edebiyatında bolca örneği vardır. Halk hikâyesi anlatıcısı bir âşıksa mecliste bulunanlara muamma sorar. Hikâye anlatıcısı eğer belirlenen süre içerisinde muammaya cevap alamazsa o zaman kendisi cevap verir. Doğru cevap E’dir.

Macar Türkolog Ignác Kúnos, halk hikâyelerini "kahramanlık romanı", "saz şairlerinin romanı" ve "saz şairlerinin kahramanlık romanı" olmak üzere üç ana başlık altında değerlendirmektedir. Görüldüğü gibi Kúnos, halk hikâyesi yerine roman sözcüğünü kullanmaktadır. Elbette roman ile halk hikâyesi arasında büyük farklar vardır. Bununla beraber bir dönem Türk halkı halk hikâyesini roman gibi değerlendirmiştir. Doğru cevap B’dir.

Türkiye'de konu ile ilgili önemli tasniflerden birini yapan Duymaz, "Nevruz Bey Hikâyesi" adlı çalışmasında Türk dünyasının genelini göz önüne alarak bir tasnif yapmıştır. Buna göre, "konuları bakımından halk hikâyeleri" kendi içinde "aşk hikâyeleri" (Âşık Garip, Kerem ile Aslı, Arzu ile Kamber vb.); "kahramanlık hikâyeleri" (Köroğlu Kolları); "aşk ve kahramanlık hikâyeleri" (Şah İsmail, Elif ile Mahmut, vs.) olarak sıralanırken; "coğrafi yayılışları bakımından halk hikâyeleri" ise "Anadolu’da bilinen halk hikâyeleri" (Kozanoğlu, Sümmani ile Gülperi, vb.); "Türk dünyasının bir bölümünde bilinen halk hikâyeleri (Çora Batır, Kozı Körpeş ile Bayan Sulu, vb.) ve "Türk dünyasının genelinde bilinen halk hikâyeleri" (Köroğlu, Tahir ile Zühre vb.) olarak ayrılmaktadır. Doğru cevap E’dir.

"Ülfetin", Aşk Hikayeleri, Kahramanları hayalî olanlar grubunda yer almaktadır.