HALK HİKAYELERİ - Deneme Sınavı - 3

Yine Anadolu ve Balkanlardaki sözlü kaynaklarda “Tepegöz” olarak bilinen hikâye, Azerbaycan’da “Kellegöz”, Hazar Denizi’nin doğusunda ise “Yekeköz” adıyla sözlü kaynaklarda anlatılmakta olup, hikâyenin Türkiye ve Türk dünyasında yüzlerce varyantı tespit edilmiştir.

Dede Korkut Kitabı’ndaki ilk hikâye Dirse Han Oğlu Boğaç hikâyesidir. Hanlar Hanı Bayındır Han’ın düzenlediği toy sırasında oğlu kızı olan ak çadıra, kızı olan kırmızı çadıra, oğlu kızı olamayan kara çadıra oturtulur.

Arap Nedim, Ahmedî, Aşkî Efendi, Ayvazoğlu, Balaban Lâl, Borazan Tevfik, Camcı İsmail, Çok Yedi Reis, Derviş, Derviş Hasan Efendi, Derviş Kâmilî-i Mevlevî, Derviş Mehmet, Eğlence, Emin, Firuz, Hacı Kıssahan, Hacı Müezzin, Hacı Sadi, Hakkı ve Tahsin, Halil, Hamdi, Hamza-i Bâ-Safâ, Harman Danası, Hayalî, Hekim Ali, Kandilli-Oğlu, Kasap Kürt, Kız Ahmet, Kör Hafız, Kör Hasan, Küçük Ali Çelebi, Küpeli Çavuş, La’lin Kaba, Meddah Eğlence, Muhsin Bey, Mustafa Çelebi, Musahip Hatif Efendi, Nakkaş Hasan, Oruç (Batıl Oruç), Ömer, Pertevî, Ramazan, Saçaklı Zade, Sait ve Abdi Beyler, Sururi, Şair Hamdi, Şekerci Salih, Şerif Çelebi, Şirvanlı Nutki, Tesbihçi Oğlu Nuri, Tıf­lî Ahmet, Veysi Çelebi, Yağcı İzzet, Yusufî, Zülüf­lü İbrahim önemli meddahlardır.

Tayyarzade, Cevri Çelebi, Sansar Mustafa, Hançerli Hanım, Tıf­lî ile İki Biraderlerin Hikâyesi adlarıyla bilinen hikâyelerin tamamı IV. Murat döneminde İstanbul’da oluşmuştur.

Bedestanî Halil Efendi, IV. Murat döneminin sayılı zenginlerinden olup artık ticareti bırakmış, İbrahim Bey adlı arkadaşıyla dostluk etmektedir. Ölümünden sonra, güzellikte eşi bulunmayan oğlu Süleyman’ın etrafını çeviren birtakım serseriler onun bütün servetini kısa zamanda meyhane ve eğlence yerlerinde bitirirler.

Türk edebiyatının en önemli eserlerinden birisi 12 hikâyeyi içine alan Dede Korkut Kitabı’dır

Eserin iki önemli yazması bulunmakta olup bunlar Almanya’nın Dresden şehrinde ve Vatikan’dadır

Hikâyelerin geçtiği coğrafi alan Hazar Denizi’nin doğusu ve batısıdır.

Hikâyelerin geçtiği coğrafi alan Hazar Denizi’nin doğusu ve batısıdır. Doğusunda geçen yerler arasında Kazılık Dağı, Ala Dağ, vb. yerler ilk aklımıza gelenlerdir. Hazar Denizi’nin batısında ise bu bölge Azerbaycan ve Türkiye’nin Kuzey
Doğu Anadolu Bölgesi’dir. Bu geniş coğrafya adı konulmasa da bir Oğuz ülkesidir.
Dede Korkut, Oğuzların akıl hocasıdır. O, Oğuz kavminin sorunlarını çözer,
yeni doğan çocuklara ad verir, evlenmek isteyenleri evlendirir. O aynı zamanda
kopuzun bulucusu ve ozanların piridir. Her hikâyenin sonunda yapılan şenliklerde kopuz çalar, destanlar söyler.

Dede Korkut hikâyeleri IX ve XI. yüzyıllarda oluşmuştur.

Türk kültüründe XV. yüzyıldan itibaren görülmeye başlayan meddah hikâyeleriyle, halk hikâyeleri çeşitli açılardan benzerlikler göstermektedir.

Meddah Hikâyesi Halk Hikâyesi
1. Bu tür hikâyelerin konusu gerçekçidir. 
2. Anlatıcıları profesyonel birer sanatçı
gibidir.
3. Anlatmalarda süs unsuru yok denecek
kadar azdır. 3. Anlatılanlarda süsleyici tasvirler vardır.
4. Hikâyelerin geniş bir kahraman kadrosu vardır.
5. Hikâyelerde şehir kültürünün ağırlığı
6. Mitolojinin izleri yok denecek kadar azdır.
7. Meddahın aksesuarı mendili ve sopasıdır.
8. Meddah hikâyeleri genelde şiirsizdir.

Halk Hikâyesi
1. Bu tür hikâyelerin konusu hayalî ve
fantastiktir.
2. Ozanlar ve kopuzcuların dışında, halk
hikâyecisi, meddah, hekâtçı dediğimiz
kişiler tarafından anlatılır.
3. Anlatılanlarda süsleyici tasvirler vardır.
4. Hikâyeler genelde iki kahraman etrafında gelişir.
5. Anlatmalarda daha çok halk kültürünün ağırlığı vardır.
6. Mitolojik yönden zengindirler.
7. Halk hikâyecisinin aksesuarı sazıdır.
8. Halk Hikâyeleri büyük ölçüde nazımnesir karışımıdır

Dede Korkut hikâyelerinde gördüğümüz nazım bölümleri ile halk hikâyelerindeki manzum parçalar şekil itibariyle daha farklıdır. Halk hikâyelerinde hece
vezninin 8, 11, 14, 15’li ölçüleri kullanılırken Dede Korkut hikâyelerinde belki de
serbest veznin ilk örnekleriyle karşılaşmaktayız.

İstanbul hikâyeleri: Tayyarzade, Cevri Çelebi, Sansar Mustafa, Hançerli Hanım, Tıflî ile İki Biraderlerin Hikâyesi adlarıyla bilinen hikâyelerin genel adı.

O. Fleischer

Muhan Bali

Kutadgu Bilig

Kam püre Oğlu Bamsı Beyrek

Kırmızı renkli elbiseler giyinme