HALK HİKAYELERİ - Deneme Sınavı - 13

Hikâye kelimesi ilk defa IX. yüzyılda al- Cahiz tarafından kullanılmıştır. Bu nedenle yanıt A'dır.

Aslında olmayan ancak anlatıcısına göre eklenebilen kısa hikâyeler vardır. Karavelli adı verilen bu ek hikâyecikler her anlatıcıda farklı olabilir. Duvaggapma, peşrov, selçuk, vb. gibi adlar verilen bölümler ise hikâye anlatımının giriş bölümleridir. Bayatı ise mani de denen bir manzum şeklidir. Bu nedenle yanıt B'dir.

Halk hikâyeleri nazım ve nesir karışık yazılır ve söylenirler.(A) Halk hikâyelerinin belli bölümleri Arapça ve Farsça tamlamalar içerir.(B) Halk hikâyelerinin girişlerine anlatıcılar ekleme yapabilirler.(D)Halk hikayeleri içlerinde başka edebi türlere de yer verebilen, manzum nesir karışık oldukça uzun türlerdir.(E) halk hikâyerinin girişinde masaldakine benzer kalıp ifadeler bulunabilir. Buna ek olarak son kısımlarında dua  yer alır. Bu nedenle yanıt C'dir.

Halk hikâyeleri içinde rastlanabilecek edebî ürünler şunlardır: Masal, efsane, dua ve atasözü. Bu nedenle yanıt D'dir.

Halk hikâyelerinin kahramanları değişik şekillerde birbirlerine âşık olurlar.Bunları dört ana başlık altında sıralayabiliriz: Bade içme yoluyla âşık olma, aynı evde büyüyen kahramanlar kardeş olmadıklarını öğrenince birbirlerine âşık olurlar, ilk görüşte âşık olma ve resim görerek aşık olma. Bu nedenle yanıt D'dir.

Ercişli Emrah, Derdiyok ile Zülfi Siyah sadece aşk konusunu işlerken Köroğlu, Kaçak Nebi yalnızca kahramanlık konusunu merkeze almıştır. Şah İsmail ise her iki konu alanına da girmiştir. Bu nedenle yanıt E'dir.

Binbir Gece Masalları, Leyla ile Mecnun, Veysel Karani Arap- İslam kaynağından gelen örnekler iken Köroğlu Türk kaynağına dayanır. Pançatantra ise İran-Hind kaynaklı bir halk hikâyesidir. Bu nedenle yanıt A'dır.

Tapşırma: Şiire son vermek için mahlas söyleme. Bilhassa âşık karşılaşmalarında kullanılır. Bu nedenle yanıt B'dir.

Bu söz karşısında hikâyeci: “Öyleyse al sazı, sen anlat,” der. Ardından bu dinleyici de bahşiş alır. Bu nedenle yanıt C'dir.

Yaşadıkları muhakkak olanlar: Âşık Ali İzzet, Sümmanî, Gökçeli Ali Esker, Hasta Hasan, Dikmetaşlı Dede Kasım, Kara Gelin (Posoflu Fakirî’nin Maceraları), Karaca Oğlan, Vüdat-ı Hasta. Diğer seçeneklerde verilen şairler ise yaşadıkları rivayet olunanlardır. Bu nedenle yanıt E'dir.

Hikâye kelimesi ilk defa IX. yüzyılda al- Cahiz tarafından kullanılmıştır.

Masal: Metni gerçeklikten uzaklaştıracak nitelikte olağanüstülükler içeren, başlangıç, bitiş ve ara sözlerinde tekerlemeden de yararlanılan, düz yazı biçimdeki kısa kurgusal anlatı.

Efsane: Anlatıcı ve dinleyicileri tarafından gerçek olduğuna inanılan ya da gerçekliği konusunda şüphede kalınan bir olay, durum, bilgi ya da kişiyi konu edinen kısa, konuşma dilinde anlatı.

Fıkra: Konusunu yaşamdan alan, bir sonuç çıkarma amacında olan, yoğun bir anlatıma sahip, güldürü unsurları içeren kısa düz yazı biçimindeki anlatı.

Karavelli: Halk hikâyelerinin anlatıldığı hikâyeler arasında yer verdiği kısa, mensur, ibret verici veya güldürücü hikâye.

Duvaggapma: Halk hikâyelerinin sonunda âşık ve maşuğun kavuşturulmasından sonra söylenen genellikle muhammes ve müseddes türünde şen, şakrak neşeli güzellemelere verilen ad.

Peşrov: Halk hikâyesi anlatmaya başlamadan önce söylenen mensur ve manzum parçalara verilen ad.

Selçuk: Saz meclislerinde âşığın kendi şiirlerini okumadan önce yahut bir hikâyeyi anlatmaya başlamadan önce fikrî, mistik hatta didaktik tarzda söylediği manzum ürün.

Bade: Rüyada içildikten sonra insanlara şiir söyleme yeteneğini kazandıran manevî bir içki. Âşıkların bir kısmı bunu ‘dolu’ olarak adlandırır.

Er dolusu: Rüyasında içen kişiye, âşıklığın yanında kahramanlık özellikleri de kazandıran bade.