HALK EDEBİYATINA GİRİŞ I

Efsanelerde kahramanlar, olağanüstü güçlere sahip olmalarına karşın tanrı veya yarı tanrı değildir. Efsaneler bu özellikleriyle, kahramanları genellikle tanrı ve yarı tanrı olan mitlerden ayrılırlar.

Türk kültüründeki büyük Sufilerin, evliyaların, hayatlarından, kerametlerinden bahseden efsanelere “menkıbe” ve bu tür menkıbeleri toplayan eserlere de “menakıb-nâme” adı verilir.

Olağanüstü Kişiler, Varlıklar ve Güçlerle ilgili Efsaneler şöyle sıralanabilir:
A. Kaderle ilgili efsaneler.
B. Ölüm ve ölülerle ilgili efsaneler.
C. Tabiatın ve hayvanların koruyucularıyla ilgili efsaneler.
Ç. Olağanüstü yaratıklarla ilgili efsaneler.
D. Tabiatta bulunan ruhlarla ilgili efsaneler.
E. Hayaletlerle ilgili efsaneler.
F. Şekil değiştiren yaratıklarla ilgili efsaneler.
G. Şeytanla ilgili efsaneler.

Savaşlar ve felaketlerle ilgili efsaneler olağanüstü kişi , varlık ve güçlerle ilgili efsaneler arasında yer almaz.

Halk Edebiyatı, sözlü kültür ortamında yüz yüze bir ilişki içinde birisi konuşan, söyleyen veya anlatan kişi diğeri de dinleyici veya dinleyiciler konumunda olan iki tarafın geleneksel anlatılar yoluyla kurduğu bir iletişim biçimidir. Bu iletişim esnasında anlatıcı/söyleyici ve konuşan âdeta bir tiyatro oyununda oynarmışcasına geleneksel Halk Edebiyatı türlerine ait geleneksel konuları yine geleneksel ifade ediş yolu olan, teatral bir biçimde ortaya koyup sergiler. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

İnsan davranışları için model teşkil eden, hayata anlam ve önem kazandıran, dolayısıyla insanın kendini anlamlandırmasını sağlayan ve her zaman için bir yaratılışın öyküsünü anlatan kutsal kabul edilen metinlere “mit” (myht) adı verilir.

C seçeneği efsanenin özelliklerinden biridir ve sorunun doğru cevabıdır.

Teatral: Tiyatro özelliği taşıyan anlamındadır. Mitoloji: Bir ulusa, bir dine, özellikle Yunan, Latin uygarlığına ait mitlerin, efsanelerin bütünüdür. Determinist: Belirlenimci, her olayın başka olayların gerekli ve kaçınılmaz bir sonucu olduğu öğretisini kabul eden kişidir. Epistemolojik: Bilgi kuramına ait olan anlamına gelir. Sorunun doğru cevabı Dogma yani D seçeneğidir.

Bilgi kuramına ait olan Epistemolojiktir. Tiyatro özelliği taşıyan Teatral tanımıdır. Geleneksel halk anlatılarının anlamlı olarak bölünebildiği en küçük birime Motif denir. Halk Edebiyatı anlatılarında ana olaya bağlı yan olay Epizot tanımıdır. Sorunun doğru cevabı E seçeneğidir.

Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir. Diğer seçeneklerden verilenler “mit”lerin özellikleridir.

Son yüzyıllarda sözlü kaynaklardan derlenerek yazıya geçirilmiş bu destanlar, sahip oldukları tematik ve yapısal özellikler bakımından kendi aralarında arkaik, kahramanlık ve tarihî destanlar olarak üçe ayrılırlar. Sorunun doğru cevabı B seçeneğidir.

Bilgisini uzmanlığını devletin geleceği için kullanan Bilge Devlet Adamı tipinin özelliğidir. Kahramanla konuşabilen ve onu kurtarmak için çeşitli yollara ve hilelere başvurabilen, mitolojik göl, ırmak ve denizlerde yaşayan mitolojik bir aygırın aştığı kısraktan doğan Kahramanın Atı Tipi özellikleridir. Altın Arığ Destanı başta olmak üzere birkaç Türk destanının baş kahramanı kadın Kadın Tipleri özellikleridir. Sorunun doğru cevabı C seçeneğidir.

Kutsal Su: Tanrı yüzü gördüğü gerekçesiyle su kutsaldır. Ayrıca kainatı oluşturan beş elementten birisidir.

E seçeneği “Olağanüstü Kişiler, Varlıklar ve Güçlerle İlgili Efsaneler” içinde yer alır. Diğer seçeneklerden verilen bilgiler ise “Tarihî Efsaneler ve Medeniyet Tarihi ile İlgili Efsaneler” ile ilgilidir. Sorunun doğru cevabı E seçeneğidir.