HALK ŞİİRİNDE TÜR VE ŞEKİL

Halk şiirinin içinde yer alan ürünlerden bireysel olanlar ozanların, âşıkların ve halk şairlerine aittir. Anonim olanlarsa kimlere ait ürünlerdir?

Şiirde ahenk ve ritmik tekrarların aynı olmasını sağlayan ve bir anlamda mısraları sabitleştiren araç onların neyidir?

Hece ölçüsüyle söylenmiş veya yazılmış mısraların gelenekselleşmiş bölümlere ayrılmasına ne denilir?

Hece sayısı az olan ölçülerde mısralar ya hiç bölünmez ya da sadece ikiye bölünür (2+3=5), (3+3=6), (4+3=7), (3+4=7), (4+4=8), (5+5=10), (6+5=11), (7+7=14) şeklindedir. Yunus Emre’nin hece vezni ile yazdığı bu şiir kaç duraklı ve kaçlı hecedir?

Şeyhimin /elleri

Uzaktır / yolları

Açılmış / gülleri

Dermeğe / kim gelir

Türk halk şiirinde en yaygın olarak kullanılan heceli ölçülerden olan Karacaoğlan’ın;

Ilgıt ılgıt esen / seher yelleri

Esip esip yâre / değmeli değil

Ak elleri elvan / elvan kınalı

Karadır gözleri / sürmeli değil

şeklindeki dörtlüğü kaç duraklı ve kaçlı hecedir?

Dadaloğlu’nun aşağıdaki dörtlüğünün son mısraında onbirli hece ölçüsünün 6+5 durakları kullanılmıştır. İlk üç ölçüsünde 11’li hece ölçüsünün hangi duraklı şekli kullanılmıştır?

Belimizde/ kılıcımız / Kirmanî

Taşı deler / mızrağımın / temreni

Hakkımızda / devlet etmiş / fermanı

Ferman padişahın, / dağlar bizimdir.

Sözlük anlamı “sonda, arkada gelen” demek olan şiirde anlamca ayrı, sesçe aynı olan sözcüklerin mısra (dize) sonunda yer almasına ne ad verilir?

Bir şiirin mısraları arasındaki ses benzerliği sadece kafiye ile sağlanabileceği gibi, aynen tekrarlanan “ek” yahut “kelime”lerin eklenmesiyle de sağlanabilen genellikle kafiyeli söze ne denir?

Benzerliği çoğunlukla bir tek sessiz harfe dayanan kafiyeler, yarım kafiyedir. Meselâ, “Bir çiçektim koruda/Harab oldum yarıda/Gözüm kaldı geride” mısralarındaki kafiyeler “koru, yarı, geri” kelimelerinde bulunmaktadır. Dikkat edilirse bunların arasındaki ses benzerliği sadece “r” sesleridir. Bunlardan hangileri rediftir?

Saz şairlerinin deyişle tartışmaları ne anlamındadır?

Ses benzerlikleri çoğunlukla bir sessiz ve bir sesli harfe dayanan kafiyeler, tam kafiyelerdir. Meselâ,

Sen akşamlar kadar büyülü ve sıcak

Rüyalarım kadar sade, güzeldin

Başbaşa uzandık günlerce ıslak

Çimenlerine yaz bahçelerinin

dörtlüğünde tek ve çift sayılı mısraların kafiyeleri böyledir: “sıcak, ıslak” kelimelerindeki benzerlik “-ak”lardan; “güzeldin, bahçelerinin” kelimelerindeki benzerlik nelerden meydana gelmektedir?

-Mısra sonlarında redif dışında üç veya daha fazla sesin benzeşmesine zengin kafiye denilir.

Yıldızları eyledim tamâşâ

Eş’âr ki Hâlık etmiş inşâ

mısralarındaki “şâ”lar, ne sebebiyle zengin kafiye sayılmaktadır?

Kafiyeyi oluşturan ses benzeşmelerinin üçten fazla olması halinde, kafiye olan kelimelerden birinin diğerinin sonunda aynen tekrar edilmesiyle oluşan kafiyeye “tunç kafiye” denir. Meselâ,

Kalenin üstü direk

Suyu nerden indirek

veya

İlk sevgiliye benzeyen ilk acı, ilk ayrılık!

Yüreğimin yaktığı ateşle hava ılık

mısralarında “direk, indirek” ve “ayrılık, ılık” kelimelerindeki ses benzerliği hangileridir?

İki mısradan oluşan nazım birimine ne denir?

En az iki beyitten veya daha fazla beyitten oluşan bir nazım şekline ne ad verilir?

Genellikle aruzun fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün vezniyle yazılan, dört mısralı tek bentlik bir nazım şekline ne ad verilir?

Yiğitlik, kahramanlık, dövüş ve savaş konularında söylenen övmeye yönelik bir anlatım tutumuyla oluşturulan ve bu türe has ezgilerle icra edilen şiirlere ne adı verilir?

Kendine özgü aruz kalıpları bulunan, dört mısralı tek bentlik bir nazım şekline ne ad verilir?

Toplumdaki haksızlıkların, geriliklerin, ekonomik sorunların, yolsuzlukların, kişilerin beğenilmeyen yönlerinin alaya alınarak, güldürücü, iğneleyici bir biçimde eleştirerek yermeye ve güldürmeye yönelik bir anlatım tutumuyla oluşturulan ve bu türe has ezgilerle icra edilen şiirlere ne adı verilir?

5-15 beyit arasında yazılabilen; ilk beyti kendi arasında kafiyeli, diğer beyitlerin ilk mısraları serbest, ikinci mısraları ise birinci beyitle kafiyeli olan divan edebiyatı nazım şekline ne ad verilir?