HALK EDEBİYATINA GİRİŞ I - Deneme Sınavı - 3

Olonboy destanı  Türk destanları arasında "Arkaik Destanlar" arasında yer almaktadır. Eski Türk destanlarına örnek gösterilemez.

Bozkurt (Gökbörü) Motifi, Türk epik destan gelneğindeki başlıca tipler arasında yer almaz . Bozkurt (Gökbörü) Motifi Türk destan motiflerindendir.

Efsanelerde kahramanlar, olağanüstü güçlere sahip olmalarına karşın tanrı veya yarı tanrı değildir. Efsaneler bu özellikleriyle, kahramanları genellikle tanrı ve yarı tanrı olan mitlerden ayrılırlar.

Türk kültüründeki büyük Sufilerin, evliyaların, hayatlarından, kerametlerinden bahseden efsanelere “menkıbe” ve bu tür menkıbeleri toplayan eserlere de “menakıb-nâme” adı verilir.

Olağanüstü Kişiler, Varlıklar ve Güçlerle ilgili Efsaneler şöyle sıralanabilir:
A. Kaderle ilgili efsaneler.
B. Ölüm ve ölülerle ilgili efsaneler.
C. Tabiatın ve hayvanların koruyucularıyla ilgili efsaneler.
Ç. Olağanüstü yaratıklarla ilgili efsaneler.
D. Tabiatta bulunan ruhlarla ilgili efsaneler.
E. Hayaletlerle ilgili efsaneler.
F. Şekil değiştiren yaratıklarla ilgili efsaneler.
G. Şeytanla ilgili efsaneler.

Savaşlar ve felaketlerle ilgili efsaneler olağanüstü kişi , varlık ve güçlerle ilgili efsaneler arasında yer almaz.

Edebî tür belirleyici özelliği “gerçek olduğuna inanılmaması” olan ve kalıplaşmış bir anlatım tekniğiyle anlatılan anlatılara “masal” (folktale) adı verilir.

Epik destanlarda anlatılanlar; soyun, boyun yahut ulusun yapılan bir yanlışlık, tanrısal bir cezalandırma ya da kötü bir gücün saldırısına karşı uğranılan kötü bir durumdan kurtarıcı bir kahramanın baflarısı ve ona bağı olarak yeniden kuruluşun bilgisi veya haberidir. Dolayısı ile sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

“Bir varmış, bir yokmuş” şeklindeki ifade anlatılanların gerçek olmadığına ilişkin bir uyarıdır. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Ancak, “Onlar ermiş muradına biz çıkalım kerevetine” ifadesiyle sembolize edilen “Bitiriş” veya “Kapanış” tekerlemesi ya da “formeli”nden sonra masal yoluyla iletişim ve masal icrası bitirilir. Artık normal ve her günkü davranış tarzına, günlük hayatın ve sosyal hiyerarşinin gerektirdiği kültürel koda dönmenin zamanı gelmiştir. Kapanış formeliyle dolaylı yoldan verilen mesaj bundan başka bir şey değildir. Dolayısı ile sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Masallarda gerçek anlamda zaman ve mekân kavramı yoktur. Bazı masallarda yer alan Çin-ü Maçin, Hindistan, Yemen hatta İstanbul gibi gerçek yer adlarından söz edilse bile bunların kullanımı masalı, o kendine has masal dünyası ve ülkesi kavramından kopararak gerçek hayata bağlayacak nitelikte değildir. Dolayısı ile doğru cevap A seçeneğidir.

Adile Naşit ya da gerçek adıyla Adela Özcan, Türk televizyon kanallarında masal anlatmıştır. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Türk masallarını ilmî bir bakış açısıyla ilk derleyen bilim insanı Macar Türkolog Ignacz Kunof'tur. Sorunun doğru cevabı B seçeneğidir.

Halk hikâyelerine millîlik özelliği kazandıran en önemli unsurlar arasında yapı ve şekillenmelerinde kullanılan malzeme ve ayrıntılar, olaylara yön veren dünya görüşü, örf, âdet ve geleneklerin devamlılığını sağlayan halk felsefesi gibi kültüre özel unsurlar sayılabilir. Halk hikâyelerinde millî ve manevi yapıya uygun formlarda ifade edilen evrensel değerler de son derece önemli bir yer tutarlar.

Epik destandan halk hikâyeciliğine geçiş dönemi eseri kabul edilen Dede Korkut Hikâyeleri Türk edebiyatında bu türün en eski örneklerinden sayılmaktadır. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Türk halk hikâyelerinin kökenleri itibariyle dört önemli kaynaktan teşekkül ettiği
kabul edilir ve hikâyeler de bu kabule göre oluşturulur. Burada verilen seçenekler bu kabule göre verilen konu başlıkları ile ilgilidir. Dolayısı ile sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Redif şiirde kafiye kelimesinden sonra gelen, anlam ve görevi bir olan ek ve kelimelere denilir. Kafiyeden ayrıldığı nokta da burasıdır. Şiirde anlamın kuvvetlendirilmesi, kafiyenin zenginleşmesi ve ahengin artması çoğu zaman redife bağlıdır. Mısralarda verilen “uzak” kelimesi kafiye değil rediftir. Bu nedenle mısralar kafiyesizdir. Eğer mısra sonlarındaki kelimeler farklı anlamlara geliyorsa kafiye olur. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Halkbiliminin XVIII. yüzyıl sonlarında bağımsız bir bilimsel disiplin olarak ortaya çıktığı günlerde yaşayan halkbilimcilerin bir Halk Edebiyatı eserinin en çok değer verdikleri özelliği bu eserin anonim olmasıydı. Çünkü o günlerde “anonim” kavramı hemen akla, halkın türkü, masal, atasözü ve benzeri Halk Edebiyatı ürünlerini topluca (kollektif) yarattığı şeklinde özetlenebilecek “Topluluk Hâlinde Yaratma” kuramını getiriyordu. Günümüz, Halkbilimi çalışmalarında “Topluluk Hâlinde Yaratma Kuramı” geçerliliğini yitirmiştir. Bu kurama göre, Halk Edebiyatı ürünlerinin bir birey tarafından değil de tarihin çok eski çağlarında onları kullanan topluluk tarafından yaratılmış olduğu kabulü, bu ürünlerin onları yaratan topluluğun “millî ruhu”nu (volkgeist) yansıttığı sonucuna varıyordu. Bu sonuca göre, Halk Edebiyatı ürünleri millî ruhu ortaya koyan en arı ve duru kaynaklardı. Bu nedenle de son derece önemliydiler. Bu kabullere bağlı olarak atasözleri, epik destanlar, türküler, mitler, masallar, fıkralar, efsaneler, tekerlemeler ve benzeri Anonim Halk Edebiyatı ürünleri yaklaşık iki yüzyıldır büyük gayretlerle sözlü ve yazılı kaynaklardan derlenerek yayınlanmaktadır. Anonim Halk Edebiyatı ürünleri, ulusal kimliğin oluşumunda ve kökleri üstünde yenilenerek çağdaş formların oluşturulmasındaki katkıları nedeniyle günümüzde de önem verilen ulusal kaynakların başında gelmektedir. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

A seçeneği deyimin özelliğidir. C seçeneği bilmecenin özelliğidir. D seçeneği tekerleme özelliğidir. E seçeneği ise alkış (dua) özelliğidir. Sorunun doğru cevabı B seçeneğidir.

Türk atasözleri insan ve toplum ilişkilerinde, sosyal işbirliği ve dayanışmayı, sosyal hiciv, mevkie rağbet, yöneticilik, kanun fikri, mülkiyet, tasarruf, eğitim, iş ve zaman değerlendirilmesi, kabiliyetlerin değerlendirilmesi, kader, nasip, tanrı fikri, sebep-sonuç ilişkisi, değerlerin değer değiştirmesi konuları yaygın olarak işlenilmiştir. C seçeneği bu gruba dahil ve sorunun doğru cevabıdır.

Muhammes: Beş mısralı bentlerle kurulan divan edebiyatı nazım şekli. Müseddes: Altı mısralı bentlerle kurulan divan edebiyatı nazım şekli Manzum: Şiir olarak söylenmiş şey. Mensur: Nesir olarak söylenmiş şey. Sorunun doğru cevabı D seçeneğidir.