HALK EDEBİYATINA GİRİŞ I - Deneme Sınavı - 5

Kültür kalıtımsal değildir. İnsan hangi toplumun içinde doğar büyürse o toplumun kültürünü öğrenir. Kişinin içinde büyüdüğü, öğrendiği ve özümseyip benimsediği kültür onun ulusal kültürü olur. Doğru seçenek B’dir diğer seçeneklerin tümü kültürle ilgilidir.

Kültür, insan tarafından meydana getirilerek başlangıçtan bu yana doğaya eklenmiş yaratmalar ve donatmalar bütünün adıdır. Kısaca, kültür denilince bir toplumun her türlü sosyo-kültürel bağlamda kendini ifade edişlerinin tamamı veya maddi-manevi her türlü ihtiyacını karşılayan toplam hayat tarzı anlaşılmaktadır. Bu ifade edişler, davranışlardan alışkanlıklara, törelerden ve göreneklere, korkulara ve kokulara kadar pek çok değişik şekillere sahip olabilir. Aynı şekilde, sanat, müzik, mimarî, düşünce, edebiyat gibi fikrî ve estetik üretim alanları da kültür içinde yer alır. Konuşma ise iletişimin bir parçasıdır doğru seçenek C’dir

İnsanlık çok eski çağlardan beri ahenkli tekrarların, kalıplaşmış ve ritmik ifadelerin insan hafızasında kolayca kalıp ezberlenebildiğini keşfetmiş olmalıdır. Bunun bir sonucu olarak, gerektiğinde kullanabilmek istediği duygu, düşünce, tecrübe ve becerileri şiir şeklinde söyleyerek “sözü saklama” veya başka kuşaklara ulaştırabilmek için “yarınlara yönelik olarak muhafaza etme” tekniği olan “sözlü edebiyatı” (Oral Literature) veya yaygın adlandırılmasıyla “Halk Edebiyatı”nı icat etmiştir. Doğru seçenek D’dir

İnsanların bilgi, duygu, düşünce ve beceri depolamak için kendi ve muhataplarının hafızalarından başka hiçbir kayıt teknolojisine sahip olmadığı sosyo-kültürel toplumsal yapı. Birincil Sözlü Kültür Ortamı olarak tanımlanır. Sorunun doğru cevabı E seçeneğidir.

İnsanların bilgi, duygu, düşünce ve beceri depolamak için kendi ve muhataplarının hafızalarından başka hiçbir kayıt teknolojisine sahip olmadığı sosyo-kültürel toplumsal yapı Birincil Sözlü Kültür Ortamı olarak adlandırılmaktadır. A seçeneği ise tam tersini söylemektedir dolayısıyla doğru cevap A seçeneğidir.

Kültürün doğası gereği meydana gelen bu çeşitlenmeler ve farklılıklardan dolayı da, neredeyse bütün kültürlerde yüksek kültür ve halk kültürü olarak adlandırılan ikili bir tabakalaşma oluşmaktadır. Yüksek kültüre konumu ve iletişim aracından hareketle resmî kültür veya kitabî/yazılı kültür de denilmektedir. Zamanla eskiyen ve geçerliliğini yitiren bilimsel bilgiler ve onlara dayalı olarak geliştirilmiş eski teknolojiler de geniş halk kitleleri içinde yaygınlaşarak gündelik bilgi veya geleneksel sözlü kültür bilgisine dönüşebilir. Bir kültürde bu tür bilginin ve ona dayalı yaşantıların oluşturduğu kültür tabakasına halk kültürü adı verilir. Sorunun doğru cevabı B seçeneğidir.

Halk kültürünün XVIII. yüzyıldan itibaren sözlü kaynaklardan derlenmeye başlanılan mit Tarih öncesi zamanlarda olduğuna inanılan olayları ve olağanüstü karakterleri ve tipleri konu edinen nitelikli anlatılara verilen isimdir. Sorunun doğru cevabı C şıkkıdır. Halk edebiyatı adı verilen masal, destan, atasözü, tekerleme, fıkra, türkü, ninni gibi mit de sözlü edebiyat türüdür.

Türklerin İslâmiyeti kabul etmesiyle birlikte, şehir ve kasabalarda kurulan “medrese”lerde yetişen aydınlar, yeni dinin emrinde “İslâmi ilimler” ile ilgili bilginin nicelik ve niteliği bakımından geniş halk kitlelerinden farklılaşırlar. Bu yeni aydın grubu, “bürokrasi” başta olmak üzere toplumsal yapıda ön plana çıkar. Bu gelişmelerden dolayı üstünlük duygusuna kapılan medreseliler, o güne kadar çoğunluk itibarıyla göçerevli bir hayat süren ve çok farklı zümre ve sınıflara sahip olmayan Türk milletini Havâs ve Avâm olarak ikiye ayırıp sınıflandırırlar. Havâs toplumunda kendini ayrıcalıklı gören tabakadır ve sorunun doğru cevabı D şıkkıdır.

Halkın asırlardan beri kuşaktan kuşağa sözlü olarak taşıdıkları sözlü kültürü Halkbilimi ve bu kültürel kesitin destan, masal, atasözü, tekerleme, efsane, türkü, ağıt ve ninni gibi manzum ve mensur anlatı ve şiir gibi verimlerini içeren kısmını da Halk Edebiyatı olarak adlandıran bu yeni anlayış Türkiye’de XX. yüzyılın başlarında ortaya çıkmıştır.

Varyant: Edebiyatta masal, efsane, bilmece, oyun gibi halk edebiyatı ürünlerinin aslından az çok ayrılan değişik biçimine denir. Anonim: Yaratıcısı belli olmayan demektir. Ayak: Halk şiirinde temel kafiyeye verilen isimdir. Cönk: Uzunlamasına açılan, halkın beğendiği şiir ve faydalı bilgileri yazdıkları, ince uzun defterlere verilen isim. Folklor, Halkbilimi anlamına gelen bir kelimedir ve sorunun doğru cevabı A seçeneğidir

Halkbilimi çalışmalarının başlangıç tarihi, yaygın olarak Almanya’da Jacob ve Wilhelm Grimm adlı iki kardeşin, “Ev ve Çocuk Masalları” adlı sözlü gelenekten derleyerek oluşturdukları masal kitaplarını yayınladıkları 1812 yılı kabul edilmektedir. Sorunun doğru cevabı B seçeneğidir.

Edebiyatta masal, efsane, bilmece, oyun gibi halk edebiyatı ürünlerinin aslından az çok ayrılan değişik biçimidir.

Ziya Gökalp’ın Halka Doğru dergisinin 23 Temmuz 1913 tarihli sayısında yayınlanan “Halk Medeniyeti I- Başlangıç” adlı yazısı, Türkiye’de folkloru tanıtan ilk yazıdır. Doğru seçenek D’dir.

Sorunun doğru cevabı E seçeneği olan destandır. Diğer seçeneklerde verilenler “Tekke ve Tasavvufî Halk Edebiyatı” ürünlerindendir.

Sorunun doğru cevabı A seçeneği olan Hikmet’tir. Diğer seçeneklerde verilenler “Anonim Halk Edebiyatı” ürünlerindendir.

B seçeneği olan “İlâhî”, “Tekke ve Tasavvufî Halk Edebiyatı” ürünlerinden biridir ve sorunun doğru cevabıdır.

Şehr-engiz: Bir şehrin güzellerinden bahseden manzum eserlere verilen isimdir. Mesnevî: Her beyti kendi içinde kafiyeli olan, uzun nazım biçimleri ile yazılan eserlere denir. Sur-nâme: Düğünler hakkında bilgi verilen eserler. Mecmua: Beğenilen şiir ve faydalı bilgilerin toplandığı defterlere verilen isim. Sorunun doğru cevabı C seçeneği yani Tezkiredir.

Kutadgu Bilig: Yusuf Has Hacib’in 1069-1070’ te tamamlayarak Tabgac Buğ-ra Han’a sunduğu, devlet yönetimini anlatan Türk kültürüyle ilgili son derece zengin bilgiler veren manzum didaktik bir eserdir. Atabetü’l-Hakâyık: Edip Ahmet Yügnekî tarafından XII. yüzyılın ilk yarısında kaleme alınan manzum ahlak kitabıdır. Çin Yıllıkları: Eski Çin tarihlerinde Hunlar, Göktürkler, Uygurlar ve Kırgızlar başta olmak üzere Türk boyları ve kültürleri hakkında son derece önemli bilgiler yer alır. Dîvânu Lügâti’t-Türk: Kaşgarlı Mahmud’un Araplara Türkçe öğretmek ve Türkçenin Arapçadan daha zengin bir dil olduğunu göstermek amacıyla 1072-1074 arasında hazırladığı ve Türk kültür tarihinin en önemli kaynağı olan ansiklopedik bir sözlüktür. Sorunun doğru cevabı D seçeneğidir.

Seçilen konuya ilişkin özgün ve güvenilir bilgi elde etmek için araştırmacının araştırma yapacağı bireyin, grubun, ya da topluluğun yaşadığı yere giderek yaptığı çalışmaya “alan araştırması” denir. Görüşme yöntemi, araştırmacının, araştırma yerinde kaynak kişilere araştırdığı konularda daha önce hazırladığı soruları görüşme yolu ile sorarak bilgi edinmesi yöntemidir. Anket yöntemi, araştırma konusuyla ilgili, konusuyla ilgili sorular kâğıtlara çoğaltılarak posta yoluyla veya bölgede yaşayanlara elden teslim edilerek ya da muhtar veya öğretmelere ulaştırılarak, bunlardan hazırlanan anketleri uygulamaları ve cevapları geri göndermeleri ile ilgilidir. Buldurmaca Listesi Yöntemi, ankete çok benzeyen ve bazı derleyiciler tarafından daha çok kaynak kişi bulmada kullanılan yöntemdir. Sorunun doğru cevabı E seçeneği yani gözlem yöntemidir.

Durak; Hece ölçüsüyle söylenmiş veya yazılmış mısraların gelenekselleşmiş bölümlere ayrılmasına denilir. Kafiye; bir şiirin en az iki mısrası arasında ve en az bir ortak sese bağlı olarak meydana getirilen ses benzerliğine denir. Redif şiirde kafiye kelimesinden sonra gelen, anlam ve görevi bir olan ek ve kelimelere denilir. Ayak ya da Ana Kafiye ise bir halk şiirinin bütün dörtlüklerinde belli bir plan dahilinde tekrarlanan kafiyelerdir. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.