HALK EDEBİYATINA GİRİŞ I - Deneme Sınavı - 2

Bu üç edebiyat geleneğinde kullanılan müzik aletleri çeşitli olup, icracıların yetenek, bağlı oldukları çevre ve yaşadıkları döneme göre değişmektedir. Yani kültürel kopukluklar söz konusudur. Diyaloglu anlatım divan edebiyatında da karşımıza çıkmakta olup farklı kültürlerde de görülebilen bir anlatım tarzıdır. Doğaçlama kadar evrensel halkbilim unsurlarının ortak özelliklerini göstermek, söz konusu edebiyat geleneklerinin halk edebiyatının konusu olduğunun bir kanıtıdır. Dil; güncel, yerel, halk diline sahip olmaları aynı kültür grubunun süreklilik gösteren bir geleneği olmaları açısından daha belirleyicidir.

Halk edebiyatı terimi batı dillerinde doğrudan bir çeviri olsa da bu türe ait örnekler tarihin her döneminde mevcuttu. Ancak bu adlandırış akademik bir sınıflama sonucunda olup modern bilim dallarının ve tabi ki modern edebiyat bilim dalının gelişmesi, çalışma konu kapsam ve yönteminin belirlenmesiyle doğrudan ilişkilidir.

Tezkireciliğin yaygın bir edebiyat yöntemi olması, Köprülü’nün temel eleştirilerinden biri olsa da bu eleştiri Türk edebiyatı geneline yönelik olup bu nedenle Türkoloji için yöntem önerilerinde bulunmuştur. Adı geçen kitap bu yöntem önerilerine göre hazırlanmış olsa da bu genel edebiyat alanıyla ilgili bir bilgidir.

Aşık edebiyatından 2000’li yıllarla dek yapılan çalışmalar Köprülü’nin çalışma tarzının bir uzantısı olup onun çalışmalarına ekleme, genişletme olarak görülebilir. Benzer durum Tekke edebiyatı için de geçerlidir. Neredeyse hiçbir çalışma Köprülü’nün eserlerinin basıldığı dönemde yarattığı etkiyi yaratamamıştır.

Bu eserlerin bazıları İslamiyet öncesi, bazıları ise sonrasında, yabancılar ya da Türkler tarafından çeviri, derleme ya da özgün eser olarak yazıya geçirilmiş olup destan, gramer ve dil araştırması, ahlak gibi farklı konularda kitaplardır. Bu kitaplarda geçen metin ve edebi türlerin hepsinin günümüz sözlü kültüründe sürdüğü iddia edilemez. Ama bu eserlerin hepsi halk edebiyatı hakkında veriler içermektedir.

Yazılı ve basılı kaynaklar, ulusal, uluslararası, genel ve özel gibi farklı niteliklere sahip bibliyografilerde bir araya getirilmektedir. Bu tematik künye listeleri, bir araştırmacıya çalışmasının hemen başında incelediği konuyu daha ayrıntılı öğrenme ve anlama, hiç sorulmamış ya da hiç araştırılmamış konuları saptama gibi olanaklar sağlar.

Çalışma süresi sahadaki etkileşim, maddi kaynaklar, iklim gibi gerekçelerle uzatılabileceği gibi kısaltılabilir de. Yani oraya gitmeden genelde net olarak belirlenemez. Aynı şekilde karşılaşılan yapı araştırmacı sayısı ve tekniklerde de belirleyici olmaktadır. Ama nerede araştırma yapılacağı, nasıl bir toplumsal ve kültürel bir ortama dahil olunacağı, araştırma yapılacak konu üzerindeki hakimiyet, sahaya katılmadan önce kesinleştirilmiş olmalıdır.

Durak

Atışma

Redif

Beyit

Kıt’a

Tuyuğ

Rübai

Kavuştak

"... bir toplumsal gruba ilişkin maddi ve manevi alanlardaki kültürel ürünleri ve onların canlı, adeta bir tiyatro gibi (teatral) dışavurum şeklinde icra olunan gösterimleri Halkbilimin konusudur."

Halkbilimi, on dokuzuncu yüzyılın başlarında ortaya çıkan bağımsız bilimsel bir disiplinin adıdır.

Ziya Gökalp'in Halka Doğru dergisinin 23 Temmuz 1913 tarihli sayısında yayınlanan Halk Medeniyeti I - Başlangıç adlı yazısı, Türkiye'de folkloru tanıtan ilk yazıdır.

"Türk halk şiiri ve nesir-nazım karışık destan ve halk hikayesi gibi türleri gerek İslamiyetten önce ve gerekse sonraki devirlerinde daima müzikle birlikte icra edilmiştir."

Tekerleme, Anonim Halk Edebiyatı nesir türü içinde yer alır.