HADİS

Kitabınızdan “Çağdaşçı Düşünce ve Hadis” konusunu yeniden okuyabilirsiniz.

Kitabınızdan “Şarkiyatçıların Hadise Yaklaşımı” konusunu okuyabilirsiniz.

İslâm tarihi ve kültürü ile ilgili çeşitli çalışmaların yanı sıra Aloys Sprenger (ö. 1893), Reinhart Dozy (ö. 1883), William Muir (ö. 1905) gibi şarkiyatçılar Hz. Peygamber’in hayatını anlatan kitaplar yazmışlardır. Hz. Peygamber’in hayatına dair bu eserlerde hadislerle ilgili birtakım yorumlara da yer verilmiş, ayrıca Sprenger hadise dair müstakil makaleler de yayımlamıştır.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap A şıkkıdır.

Her ne kadar hadisin müstakil makalelerde ele alınması kendisinden önce gerçekleşmişse de hadisleri sistemli bir şekilde konu edinmesi nedeniyle Batı’da hadis çalışmalarının kurucusu kabul edilebilecek müsteşrik, Macar asıllı Ignaz Goldziher’dir (ö. 1921).

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap B şıkkıdır.

Her ne kadar hadisin müstakil makalelerde ele alınması kendisinden önce gerçekleşmişse de hadisleri sistemli bir şekilde konu edinmesi nedeniyle Batı’da hadis çalışmalarının kurucusu kabul edilebilecek müsteşrik, Macar asıllı Ignaz Goldziher’dir (ö. 1921). Goldziher, kendinden sonra gelecek müsteşrikleri derinden etkileyecek çalışması Muhammedanische Studien’de (I-II, Halle 1889–1890) Hz. Peygamber’in sünnetinin bağlayıcılığının zaman içerisinde arttığı şeklindeki kanaatini dile getirmekle birlikte, daha ziyade hadis kaynaklarının sıhhati meselesi üzerinde durmuştur.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap C şıkkıdır.

Hadislerin bünyesinde Roma ve Yahudi hukuku, Hıristiyan ahlâkı ve Hellenizm’den alınan unsurları bulundurduğunu iddia eden müsteşriklerinden birisi de Concoerdance projesi ile tanınan Hollandalı Arent Jan Wensinck’tir (ö. 1939).

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap D şıkkıdır.

Goldziher her ne kadar ehl-i hadîs ve ehl-i rey’in ilişkisi bağlamında hukukî rivayetlerle ilgili birtakım iddialar dile getirmiş ve söz konusu rivâyetleri iki grubun çatışması ekseninde değerlendirmişse de, onun teorisini sistemli bir şekilde İslâm hukukuna uygulayan ve bu nedenle Batı’da İslâm hukuku çalışmalarının kurucusu kabul edilen Joseph Schacht (ö. 1969) olmuştur.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap E şıkkıdır.

Kendisinden sonra gelen müsteşrikleri tartışmasız biçimde etkileyen Schacht, seleflerinin hakkını teslim eder ve kendi eserlerinin Goldizher’in çalışmalarının bir devamı olarak kabul edilmesi dileğini en önemli eseri The Origins of Muhammadan Jurisprudence’in (1950) önsözünde dile getirir.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap A şıkkıdır.

Margoliouth’a göre başlangıçta Kur’ân tarafından fesh edilmemiş câhiliye âdetleri için kullanılan “sünnet” kavramının Hz. Peygamber’in (s.a.v.) uygulamaları için kullanımı tedricen gerçekleşmiştir. O, bu süreci kolaylaştırmak için diğer bir deyişle Hz. Peygamber’le ilişkilendirildiği hâliyle sünnet yani Nebevî sünnete toplum nezdinde bir otorite kazandırmak için Hz. Peygamber’in “ismet” sıfatı ile gayr-ı metlüv vahiy anlayışının bir dogma olarak kabul edildiğini iddia etmektedir.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap B şıkkıdır.

Margoliouth’a göre başlangıçta Kur’ân tarafından fesh edilmemiş câhiliye âdetleri için kullanılan “sünnet” kavramının Hz. Peygamber’in (s.a.v.) uygulamaları için kullanımı tedricen gerçekleşmiştir. O, bu süreci kolaylaştırmak için diğer bir deyişle Hz. Peygamber’le ilişkilendirildiği hâliyle sünnet yani Nebevî sünnete toplum nezdinde bir otorite kazandırmak için Hz. Peygamber’in “ismet” sıfatı ile gayr-ı metlüv vahiy anlayışının bir dogma olarak kabul edildiğini iddia etmektedir. Margoliouth’un, iddialarının merkezinde İmâm Şafi‘î yer alır.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap C şıkkıdır.

Goldziher’le aynı dönemde yaşayan Hollandalı müsteşrik C. Snouck Hurgronje (ö. 1936) de hadis kaynaklarının Hz. Peygamber’le ilişkisini görmezden gelir ve hadislerin ilk üç asırda İslâm toplumunda hâkim olan eğilimleri yansıttığını iddia eder. O da Goldziher gibi görüşlerini kabul ettirmek amacındaki çeşitli grup ve fırkaların bunları hadis şeklinde rivâyet ettiklerini iddia eder. Hurgronje hadislerin Hz. Peygamber’le ilişkilendirilmesini hayal ürünü kabul ederek hadislerden hareketle Hz. Peygamber’in hayatı ve öğretisinin inşa edilemeyeceğini iddia etmiş ve böylece o da asr-ı saadeti, hakkında konuşulamayacak bir dönem hâline getirme çabasını sürdürmüştür.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap D şıkkıdır.

Goldziher sonrası dönemde onun hadislerle ilgili görüşlerini neredeyse tamamıyla benimseyen Henri Lammens (ö. 1937) gibi müsteşriklerin yanı sıra, daha ziyade sîretle alâkalı tarihî haberleri, kelâmî veya hukukî rivâyetleri kendisine ihtisas sahası seçen, mesailerini söz konusu alanlara yoğunlaştıran müsteşrikler de ortaya çıkmıştır. Bunlardan siyer sahasında çalışmaları ile tanınan Josef Horovitz (ö. 1931) Goldziher’den farklı olarak isnâdları ilk kez inceleme konusu edinmiş ve isnâdın hicrî 93 yılında vefat eden ‘Urve b. ez-Zübeyr’den önce kullanılmaya başlandığını kabul etmiştir.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap E şıkkıdır.

Batı’da hadis çalışmalarının kurucusu kabul edilebilecek müsteşrik, Macar asıllı Ignaz Goldziher’dir (ö. 1921). Doğru cevap B'dir.

Goldziher’le aynı dönemde yaşayan Hollandalı müsteşrik C. Snouck Hurgronje (ö. 1936) de hadis kaynaklarının Hz. Peygamber’le ilişkisini görmezden gelir ve hadislerin ilk üç asırda İslâm toplumunda hâkim olan eğilimleri yansıttığını iddia eder. Doğru cevap A'dır.

Hadislerin bünyesinde Roma ve Yahudi hukuku, Hıristiyan ahlâkı ve Hellenizm’den alınan unsurları bulundurduğunu iddia eden müsteşriklerinden birisi de Concoerdance projesi ile tanınan Hollandalı Arent Jan Wensinck’tir (ö. 1939). Doğru cevap C'dir.

Hint alt kıtasındaki çağdaşlaşma hareketlerinin öncüleri arasında Seyyid Ahmed Han
(v. 1989), Çerağ Ali (v. 1895) ve Emir Ali’yi (v. 1928) saymak mümkündür. Yaklaşık aynı zaman diliminde Mısır’da ise Cemâleddin Efgânî (v. 1897) ve Muhammed Abduh (v.1905) benzer fikirlerin savunuculuğunu yapmaktaydılar. Anadolu’da ise benzer fikirleri garpçılar diye isimlendirilen kişiler dile getirmişlerdir. Batılı işgale karşı direnmekle onlarla işbirliği yapmak arasında gidip gelen bu tür kimseler fikrî olarak da şarkiyatçı düşünceyle doğrudan irtibat kurabilen kişilerdi. Bu sebeple İslâm çağdaşçılığının teşekkül dönemi olarak nitelendirilebilecek ilk teşebbüsler varlığını bu kişilere borçludur. Sistemleşme dönemi çağdaşçılığına ise Fazlurrahman, Gulam Ahmed Perviz, Mahmud M. Tâhâ, Muhammed Arkoun gibi kimseler örnek olarak gösterilebilir. Bugün yaşanan tecrübelerin de gösterdiği üzere, Batı reform düşüncesi kendi içinde pek çok çelişki barındırsa da ilk İslâm çağdaşçıları buna fazla dikkat çekmemişler, daha ziyade Batı’nın geleneksel olana tavrını kendilerine örnek almışlar, sadece, İslâm geleneğinin Batı değerleri ile örtüşen kısımlarını öne çıkarmışlardır. Doğru cevap E'dir.

Temel nitelikleri itibariyle bir değerlendirmeye tabi tutulduğunda, İslâm çağdaşçılarının geçmişe referansla varlık kazanmak yerine geleceğe vurgu yaptıklarını söylemek
mümkündür. Doğru cevap D'dir.

Büyük ölçüde Batı aydınlanması ve şarkiyatçı düşüncenin yaklaşımlarıyla örtüşen
çağdaşçı İslâm düşüncesi, toplumun içine düştüğü sıkıntılardan kurtulmasına yönelik bir
çözüm üretemediği, entelektüel bir faaliyet olarak kalması sebebiyle toplumun büyük kesimine nüfuz edemediği, değişime yaptığı aşırı vurgu dolayısıyla dinin toplumsal hayattan tedrîcen soyutlanması sonucunu doğurduğu, geleneksel değerlere karşı tavrı sebebiyle epistemolojik, ontolojik ve metodolojik açıdan geçmişiyle irtibatını kopardığı, klâsik geleneğe ait kaynakları içerden okumayı terk ettiği, vahiy merkezli din algısını, akıl ve sosyal hayat merkezli bir algıya dönüştürdüğü, kaynaklara dayalı İslâm’dan hayalî/kurgusal bir İslâm algısına doğru kaydıkları, İslâm medeniyetine has özgün bir düşünce üretmek yerine Batı düşüncesinin Doğu’ya intikaline aracılık ettikleri gibi ciddi eleştirilere konu edilmiştir. Doğru cevap E'dir.

Şarkiyatçı düşünceyle İslâm dünyasındaki en yoğun etkileşim eğitim amacıyla Batı’ya
gönderilen öğrenciler vasıtasıyla gerçekleşmiştir. Kendi medeniyetinin değerlerini yeterince öğrenememiş gençlerin öncelikle bir hayranlık duygusu içinde Batı medeniyetini öğrenip kendi ülkelerine dönmesi XX. yüzyılın ortalarından itibaren bu düşüncelerin yeni bir üslûpla İslâm toplumlarında da görülmesini sağladı. Doğru cevap B'dir.

Yapılan pek çok araştırma ortaya koymuştur ki, çağdaşçı hadis yorumu temel vasıfları
itibariyle özgün bir tavır geliştirememiş; şarkiyatçı çizginin bir uzantısı şeklinde algılanmıştır. Bu bağlamda kişilere, bölgelere ve zamana bağlı olarak tarihselci, akılcı, maddeci, deneyci ve olayları sebep-sonuç ilişkisine göre değerlendiren bir mahiyet arz etmiştir. Artık bu yaklaşımların da etkisiyle, hadis tetikleri sem‘î metotla yürütülmek yerine tecrübî metotla sürdürülmeye başlanmıştır. Doğru cevap C'dir.