HADİS

“Hadis, başlangıç döneminden uzaklaşan ümmeti kaynaştıran bir araçtır... Hadis, sadece tarihî bir veri değil, aynı zamanda müslümanların bütün hayatını kuşatan bir şeydir
ve müslüman zihniyetin bir aynasıdır... Gerek tarihte, gerekse günümüzde, farklı şartlarda
ve farklı coğrafyalarda yaşayan müslümanlar arasındaki kültür birliğini, ortak zihnî tutum ve hayat tarzını sağlayan yegâne şey, Hz. Peygamber’in Sünneti’dir...”. [

“Son zamanlarda ortaya çıkan söylem, müslümanları Kitâb’ı olmakla birlikte Peygamber’i olmayan bir dînin mensupları gibi görmekte ve bunun neticesinde de bir taraftan kültürü, onun dînî değerini dikkate almayarak yok saymakta; diğer taraftan da dîni, her şeyi meşrûlaştıran bir araç haline getirmektedir. Bu hususta karşımıza çıkan sihirli soru ise; “Kur’ân’da var mı?” olmaktadır. Sünnet’i ve İcmâ’ı dikkate almayan bu tavır, esas itibariyle dîni geçersiz kılma sürecinde etkin bir rol alma eğilimindedir. Bundan dolayı Sünneti ihyâ ve bu ihyâ sürecinde öncelikle İcmâ’ı dikkate alma, toplumsal varlığımızı sürdürmemizin olmazsa olmaz şartıdır”

Hadislerin sosyal ve kültürel karakteri yanında, hadis külliyâtını vazgeçilmez kılan sebepler arasında, onları tasnif edenlerin taşıdıkları yüksek gâyeleri de unutmamak gerekir.
Muhaddislerin ilmî mesâîlerinin temelinde, içinde yaşadıkları toplumun kimlik bunalımına
girmesini önleme, tefrikayı engelleme ve câhiliyye ahlâkına geri dönüş tehlikesini giderme gayreti yatmaktadır

Bütün çeşitleriyle hadis musannefâtı, dînî bilginin sacayağını oluşturan iman, ibadet, muâmelât ve ahlâka dair son derece değerli veriler içeren büyük bir hazinedir. Bu veriler, kültür tarihinin kaynağı olma bakımından da aynı öneme haizdir. Zira toplumla ilgisi olmayan hadis yok gibidir. İslâm toplumlarının (ümmet-i Muhammed’in) arşivi, hâfızası, ibret sergisi, kültür müzesi, ecza deposu ve şifa kaynağı mahiyetindeki hadis kitaplarında, rivâyetlerin iki tür sisteme göre (ale’r-ricâl, ale’l-ebvâb) kayda geçtiğini biliyoruz. Bunlardan ikinci grubu oluşturanlar, yani konularına göre tasnif edilen Musannef, Câmî ve Sünenler; “günlük hayatın pratik ihtiyaçları dikkate alınarak oluşturulmuş, İslâmî yaşantının Kitab ve Sünnet çizgisinde yürüyebilmesini temin için gerekli olan bilgi ve belgeleri ihtiva eden sosyal içerikli bilimsel kaynaklar”dır. (Çakan, (2009), s. 100). Örneğin; ilim dünyamızda Kütüb-i Sitte adıyla ünlenmiş altı temel hadis kitabının birincisi olan Buhârî’nin el-Câmiu’s-Sahîh’inde bir toplum, bir İslâm toplumu yaşamaktadır. Ortak kimlik ve bilinç yapısının inşası için bilinmesi gereken bütün parametreler, tutum ve davranış modelleri, sıhhat derecesini en üst düzeyde taşıyan hadislerle ortaya konmuştur. Bu yönüyle Sahîh-i Buhârî, İslâm toplum yapısının her alandaki sağlam dayanaklarını içeren, Sünnet’i referans alarak yazılmış bir sağlık reçetesidir.

“Fadl”, bir zâlim tarafından kaba kuvvetle ele geçirilen, hakettiğinin dışındaki “fazlalık” demektir.

641-642/1069-1070 yıllarında Kaşgar’da (Uygur ve Arap harfleriyle) kaleme alınıp
Karahanlı hükümdarına hediye edilen ve Türk devlet felsefesini anlatan ilk eser olarak
tarihe geçen “Kutadğu Bilig” (Kutsal Bilgiler)’de, 6645 beyit içerisinde Hz. Peygamber’in
hadislerine atıfta bulunan bazı ifadelere rastlanmaktadır. Şu beyit buna güzel bir örnektir:
(I, 329, no. 3239): “Cemaat bile kıl farîza namaz / Çığaylar hacı kıl âdînâ namaz”
(Farz namazlarını cemaat ile kıl / Fakirler haccı olan Cuma namazını edâ et).

Türk dilinde yazılan ilk Kırk Hadis, Mahmud b. Ali’nin Orta Asya edebî lehçesiyle 759/1358 yılında tamamladığı Nehcü’l-Ferâdîs adlı mensur eserdir.

Şemâil; hadis terminolojisinde, “Hz. Peygamberin beşerî yönünü, yaşama üslûbunu
ve şahsî hayatını konu edinen rivâyetler bütünü” için kullanılır

Hadisler Türk kültüründe sinema alanında kullanılmamıştır.

Günlük davranışlar arasında riayet edilmesi gereken “Allah’ın hakkı” ve “kulların hakkı” olduğu gibi, bir de -Hz. Peygamber’in tabiriyle- “yolun hakkı” vardır. Şöyle buyururlar: “Yolun hakkını verin! Bunlar; gözü haramdan sakınmak, insanlara eziyet vermekten kaçınmak, selâmı almak, iyiliği emredip kötülükten sakındırmak, yolunu kaybedene yol göstermek, yardım isteyenin yardımına koşmaktır. (“Buhârî, Mezâlim 23, hadis no: 2333; Ebû Dâvud, Edeb 13, hadis no: 4816-17).

İslâm’ın ilim ve amele dayalı kültür ve medeniyet tarihine rengini veren iki ana damar
vardır: Kur’ân ve Sünnet. Fert ve toplum, bu iki damardan akıp gelen “nûr” ile karanlıktan aydınlığa çıkar (A’râf 7/157; Teğâbün 64/8); Medeniyeti inşa eden harcın kimyasına, bu nûrun taşıdığı renkler karışır.

Doğru cevap C'dir.

Bütün çeşitleriyle hadis musannefâtı, dînî bilginin sacayağını oluşturan iman, ibadet, muâmelât ve ahlâka dair son derece değerli veriler içeren büyük bir hazinedir. Bu veriler, kültür tarihinin kaynağı olma bakımından da aynı öneme haizdir. Zira toplumla ilgisi olmayan hadis yok gibidir.

Doğru cevap E'dir.

“Kültür”; bir toplumun varoluş sürecinde ürettiği her şeydir. Dolayısıyla müslümanlar için bir “kültür bilim”den söz edilecekse, hiç kuşkusuz bunun omurgasını Hadis teşkil eder. Diğer geleneksel İslâmî disiplinlerin ufku kendi alanlarıyla sınırlı iken, Hadis bunların hepsine malzeme veren bir alandır. Hadisler olmaksızın ne erken dönem İslâm Tarihini, ne Fıkıh, ne Tefsir, ne Kelâm, ne Tasavvuf ve ne de Mezhepler Tarihini düşünmek mümkündür. 

Doğru cevap E'dir.

Hadislerin sosyal ve kültürel karakteri yanında, hadis külliyâtını vazgeçilmez kılan sebepler arasında, onları tasnif edenlerin taşıdıkları yüksek gâyeleri de unutmamak gerekir. Muhaddislerin ilmî mesâîlerinin temelinde, içinde yaşadıkları toplumun kimlik bunalımına girmesini önleme, tefrikayı engelleme ve câhiliyye ahlâkına geri dönüş tehlikesini giderme gayreti yatmaktadır. Bu da ancak Hz. Peygamber’in sünnetlerini/hadislerini elde etme uğrunda harcanacak olan olağanüstü mesaiyle mümkündür.

Doğru cevap D'dir.

Abdullah b. Cüd’ân’ın evinde toplanan Hâşim, Muttalib, Esed, Zühre ve Teym oğullarından müteşekkil bir grup, yerli olsun olmasın Mekke’de bulunan bütün insanların haklarını koruyacaklarına, mazlumun hakkını kim olursa olsun zâlimden alacaklarına dair yemin etmişlerdi. (Bu yeminleşmeye, Yemen’in Zübeyd kabîlesinden Mekke’ye gelen bir tüccarın, Benû Sehm’den el-Âs b. Vâil’e malını kaptırdıktan sonra geri alamaması ve bunun üzerine Ebû Kubeys tepesine çıkarak derdini haykırması sebep gösterilir).

Doğru cevap B'dir.

İslâm nazarında din kardeşliği, kan kardeşliğinden daha önceliklidir. Bu kardeşlik, erkek, kadın, hür, köle, çocuk, akıllı, erişkin herkesi içine alır. Köle olanlar bile sahiplerinin kardeşi sayılırlar.

Abdulah b. Ömer radiyallâhü anhümâ’dan rivayet edildiğine göre, Resûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuşlardır: “Müslüman, müslümanın kardeşidir. Ona zulmetmez, haksızlık yapmaz, onu düşmana teslim etmez. Müslüman kardeşinin ihtiyacını gideren kimsenin Allah da ihtiyacını giderir. Kim bir müslümandan bir sıkıntıyı giderirse, Allah Teâlâ o kimsenin kıyâmet günündeki sıkıntılarından birini giderir. Kim bir müslümanın ayıp ve kusurunu örterse, Allah Teâlâ da kıyâmette o kimsenin ayıp ve kusurunu örter. 

Doğru cevap A'dır.