HADİS

Farklı şartlarda ve farklı coğrafyalarda yaşayan müslümanlar arasındaki kültür birliğini, ortak zihnî tutum ve hayat tarzını sağlayan yegâne şey, Hz. Peygamber’in Sünneti’dir.

Sünnetin belli alışkanlıkları geliştirmesi yararlı da zararlı da olabileceğinden bu çelişkiden dolayı bu eylemin topluma  ve insanlığa fayda sağlamış olabileceğini söylemek zordur.

Verilen sözde anlatılmak istenen Hz. Peygamberin sünnetinin terk edilmesi durumundan dinin elden gideceği asıl olarak anlatılmak istenmektedir.

İslâm toplumlarının (ümmet-i Muhammed’in) arşivi, hâfızası, ibret sergisi, kültür müzesi, ecza deposu ve şifa kaynağı mahiyetindeki hadis kitaplarında, rivâyetlerin iki tür sisteme göre (ale’r-ricâl, ale’l-ebvâb) kayda geçtiğini biliyoruz.

“Kültür”; bir toplumun varoluş sürecinde ürettiği her şeydir. Dolayısıyla müslümanlar için bir “kültür bilim”den söz edilecekse, hiç kuşkusuz bunun omurgasını Hadis teşkil eder.

Diğer geleneksel İslâmî disiplinlerin ufku kendi alanlarıyla sınırlı iken, Hadis bunların hepsine malzeme veren bir alandır. Hadisler olmaksızın ne erken dönem İslâm Tarihini, ne Fıkıh, ne Tefsir, ne Kelâm, ne Tasavvuf ve ne de Mezhepler Tarihini düşünmek mümkündür.

Muhaddislerin ilmî mesâîlerinin temelinde, içinde yaşadıkları toplumun kimlik bunalımına girmesini önleme, tefrikayı engelleme ve câhiliyye ahlâkına geri dönüş tehlikesini giderme gayreti yatmaktadır.

İslâm’ın ilim ve amele dayalı kültür ve medeniyet tarihine rengini veren iki ana damar vardır: Kur’ân ve Sünnet.

Hz. Peygamber’in hadisleri, Türklerin müslüman olmasıyla birlikte ortaya konan ilk edebî eserlerden itibaren karşımıza çıkar. Yusuf Has Hâcib’in (v. 1070-) Kutadğu Bilig’i, Edip Ahmed Yüknekî’nin (v. 1100) Atebetü’l- Hakâyık’ı, Ahmed Yesevî’nin (v. 1166) Dîvân-ı Hikmet’i ve Rabguzî’nin (v. 1310) Kısas-ı Enbiyâ’sı, Türklere müslümanlığı ve İslâm peygamberini anlatan ilk eserler sayılır.

Aşağıdaki atasözleri hadislere örnek verilebilir

Abdullah b. Abbâs (r.a.)’ın rivayet ettiğine göre, bir keresinde şöyle buyurmuşlardır: “Allah katında müslümanların rahmete en uzak olanı şu üç gruptur: Harem bölgesinde haksızlık yapıp masiyet işleyen (mülhid); İslâm döneminde câhiliyye yol ve âdetlerini/sünnetini arayan (mübtağ) ve haksız yere kanını dökmek için masum bir insanın peşini kovalayan (muttalıb)

Nübüvvetten önce, Hac ve ticârî fuar mevsimini de içine alan Haram aylarda (Zilka’de, Zilhicce, Muharrem, Receb), Mekke-Tâif-Medîne üçgeni içinde kan akıtılması ve insanlara haksızlık yapılması kabîlelerin ileri gelenlerini daima rahatsız etmişti. Bi’setten 20 yıl önceki bir Zilka’de ayında, Hz. Peygamber’in amcalarından Zübeyr’in girişimiyle bir “bahadırlar teşkilâtı” kurulmuş; Teym b. Murra kabîlesinin yaşlı ve zengin liderlerinden Abdullah b. Cüd’ân’ın evinde toplanan Hâşim, Muttalib, Esed, Zühre ve Teym oğullarından müteşekkil bir grup, yerli olsun olmasın Mekke’ de bulunan bütün insanların haklarını koruyacaklarına, mazlumun hakkını kim olursa olsun zâlimden alacaklarına dair yemin etmişlerdi. bu yemine Hılfu'l-Fudul denmiştir.

Abdullah b. Cüd’ân’ın evinde toplanan Hâşim, Muttalib, Esed, Zühre ve Teym oğullarından müteşekkil bir grup katılmakla birlikte Katafan oğulları katılmamıştır

Nübüvvetten önce, Hac ve ticârî fuar mevsimini de içine alan Haram aylarda (Zilka’de, Zilhicce, Muharrem, Receb), Mekke-Tâif-Medîne üçgeni içinde kan akıtılması yasaktı ve bu aylara haram aylar denirdi.

istiska sözlük anlamı sulama demektir. ıstılahi anlamı olarak ise yağmur namazının adabı ile ilgilidir.

Anadolu’da hala sürdürülen ve şenliklerde para, şeker gibi şeylerin halkın üzerine saçılması anlamına gelen “saçı” geleneğinin, asr-ı saâdette de uygulandığını görmekteyiz. Muâz b. Cebel (r.a.) rivâyetine göre, bir sahâbînin düğününü teşrif eden Hz. Peygamber (s.a.v.)’in huzuruna, dua ve tebrikten sonra bir tef getirilerek damâdın başı üzerinde çalınmış, içinde şeker ve meyve/badem bulunan tabaklar getirilerek üzerine saçılmış, ashâb bunları almayıp duraksayınca; “Ne duruyorsunuz, yağmalasanıza!” buyurmuştur. Neticede onlar Hz. Peygamber’i, Hz. Peygamber de onları çekiştirerek yiyecekleri kapışmışlardır.

Şemâil; hadis terminolojisinde, “Hz. Peygamberin beşerî yönünü, yaşama üslûbunu ve şahsî hayatını konu edinen rivâyetler bütünü” için kullanılır.

Rabguzî’nin (v. 1310) Kısas-ı Enbiyâ’sı, Türklere müslümanlığı ve İslâm peygamberini anlatan ilk eserler sayılır.

Fatih Sultan Mehmed’in hocası ve Şeyhülislâmı Molla Gürânî (893/1488), Mısır’daki ilmî birikimi İstanbul’a taşımıştır. OnunEdirne Dâru’l-Hadîsi’nde tamamladığı ve el-Kevseru’l-Cârî adını taşıyan Buhârî şerhi vardır.

Amasyalı Yusufzâde Abdullah Hilmi Efendi (1167/1754)’nin Necâhu’l-Kârî adlı 30 ciltlik Buhârî şerhi vardır