HADİS - Deneme Sınavı - 18

II. Abdülhamid tarafından yayına hazırlatılmış olan nüsha Buhârî’nin el-Câmi‘u’ssahîh’inin Sultâniye Nüshası'dır. Doğru cevap C'dir.

Allah Resûlü söz konusu olduğunda Kur’ân’da emredilen hususlardan birisi de ittibâdır. İttiba, ancak beşer cinsinden birine uymayı ifade etmekte olup, bu yönüyle itaatten ayrılmaktadır. Kur’ân pek çok âyette mü’minlerin kime ve neye uymaları gerektiğini açıkça ifade etmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Hadis tarihi, şerh edebiyatı bakımından zengin örneklerle doludur. Hattâbî’nin A‘lâmu’l-hadîs fî şerhı Sahîhı’l-Buhârî ile Maâlimü’s-sünen şerhu Süneni Ebî Dâvûd, İbn Hacer’in Fethu’l-bârî, Aynî’nin Umdetü’l-kârî, Ali el-Kârî’nin (v. 1014/1605) Mirkâtü’lmefâtîh adlı eserleri, ilk akla gelen başvuru kaynakları arasındadır. Türkçe kaynaklar arasında, Ahmed Naîm ile Kâmil Miras tarafından hazırlanan Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi adlı eser, burada özellikle hatırlanmalıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Bir hadisin doğru anlaşılması ve yorumlanması için öncelikle onun bütün tarîklerinin
(rivâyet yolları) göz önünde bulundurulması gerekir. Belli bir konuya dair hadislerin bir
kısmını görüp diğer kısmını görmemek, eksik veya yanlış sonuca götürür. Ayrıca, râvi
tasarrufunun ve mana ile rivâyetin, bazı hadislerin yanlış anlaşılmasına sebep olduğu bir
gerçektir. Sağlıklı bir sonuca ulaşabilmek için bütüncül yaklaşım, yani farklı tarikleriyle
ilgili hadisleri bir araya getirip onları birlikte değerlendirmek ve son hükmünü vermek
gerekir. Ancak bir hadisin farklı tarîkleri birleştirip ondan yeni bir metin oluşturma çabası
doğru değildir. Zira bu da bir tür hadis uydurma faaliyetidir.

Hadis-fıkıh ilişkisinde kurulması gereken denklemin ve problemlere çözüm yolu gösteren yöntemin altını çizen bu tesbit, Râmhürmüzî’ye aittir. O, hadis usûl ilminin ilk sistematik mahsüllerinden sayılan el-Muhaddisü’l-fâsıl adlı eserinin hemen girişinde, yaşadığı coğrafyada ehl-i hadis ile ehl-i fıkhı karşı karşıya getiren dengesizliği, yani bazı râvilerin dirâyetten kopuk salt bir rivâyet, bazı fakihlerin de rivâyetten uzak salt bir dirâyet anlayışını eleştirerek söz konusu çözüm yolunu önerir. Doğru cevap A'dır.

Ali İbnü’l-Medînî’nin (v. 234/848) ifadesiyle, “Hadislerin mana ve maksatlarını gereği gibi anlamak (tefakkuh) ilmin yarısıdır. Ricâl bilgisi ve hadislerin râvilerini tanımak ise ilmin diğer yarısıdır”. Bu sözün ilk cümlesinde geçen tefakkuh kelimesi dirâyetü’l-hadîs, ikinci cümlesinde geçen ricâl bilgisi (ma’rifetü’r-ricâl) ise rivâyetü’lhadîs ilmini ifade eder. Doğru cevap C'dir.

Garîbü’l-hadîs, hadis metninde geçen ve az kullanıldığından anlaşılması güç olan lafızları konu edinen garip kelimeler bilgisidir. Garîbü’l-hadîs, zengin lugat bilgisine ihtiyaç duyar. Söz konusu lafızların oluşturduğu garîbü’l-hadîs kitapları, adeta Peygamber’in (s.a.v.) kullandığı kelimelerin lugatı olmaktadır.

Doğru cevap B'dir.

Allah Resûlü (s.a.v.)’nün ilimle ilgili hadislerini bir arada değerlendirdiğimizde, bu sevaba hak kazanmanın, o ilimle amel etme şartına bağlı olduğunu görürüz. Bir rivâyette Üsâme b. Zeyd b. Hârise radiyallâhü anhümâ, Resûlullah sallallâhü aleyhi ve sellem’i şöyle buyururken işittiğini haber vermektedir: “Kıyâmet günü bir adam getirilir ve Cehennem ateşine atılır. Bağırsakları karnından dışarı çıkar ve onlarla birlikte değirmen döndüren merkep gibi döner durur. Cehennem halkı onun yanına toplanırlar ve: ‘Ey filân! Sana ne oldu? Sen iyiliği emredip kötülükten nehyetmez miydin?’ derler. O kişi de: ‘Evet, iyiliği (ma’rûfu) emrederdim, fakat kendim yapmazdım, kötülükten (münkerden) nehyederdim, fakat kendim yapardım’ diye cevap verir.

Doğru cevap B'dir.

Kur’ân’ın bir beyânı, onun içindeki
hükümlerin söz ve davranışla yapılmış canlı bir tefsiridir. Kendisine Kitap indirilmeyen
Hz. Lokman (a.s.)’a Hikmet’in verildiğini düşünürsek (Lokmân 31/12), Hz. Peygamber
(s.a.v.)’e verilen hikmetin; onun kavil ve fiillerini, tavsiye ve emirlerini (Sünneti ve Fıkhı)
içine alan bir ilim olduğunu anlarız.

Farklı şartlarda ve farklı coğrafyalarda yaşayan müslümanlar arasındaki kültür birliğini, ortak zihnî tutum ve hayat tarzını sağlayan yegâne şey, Hz. Peygamber’in Sünneti’dir.

Sünnetin belli alışkanlıkları geliştirmesi yararlı da zararlı da olabileceğinden bu çelişkiden dolayı bu eylemin topluma  ve insanlığa fayda sağlamış olabileceğini söylemek zordur.

Verilen sözde anlatılmak istenen Hz. Peygamberin sünnetinin terk edilmesi durumundan dinin elden gideceği asıl olarak anlatılmak istenmektedir.

İslâm toplumlarının (ümmet-i Muhammed’in) arşivi, hâfızası, ibret sergisi, kültür müzesi, ecza deposu ve şifa kaynağı mahiyetindeki hadis kitaplarında, rivâyetlerin iki tür sisteme göre (ale’r-ricâl, ale’l-ebvâb) kayda geçtiğini biliyoruz.

“Kültür”; bir toplumun varoluş sürecinde ürettiği her şeydir. Dolayısıyla müslümanlar için bir “kültür bilim”den söz edilecekse, hiç kuşkusuz bunun omurgasını Hadis teşkil eder.

Diğer geleneksel İslâmî disiplinlerin ufku kendi alanlarıyla sınırlı iken, Hadis bunların hepsine malzeme veren bir alandır. Hadisler olmaksızın ne erken dönem İslâm Tarihini, ne Fıkıh, ne Tefsir, ne Kelâm, ne Tasavvuf ve ne de Mezhepler Tarihini düşünmek mümkündür.

Muhaddislerin ilmî mesâîlerinin temelinde, içinde yaşadıkları toplumun kimlik bunalımına girmesini önleme, tefrikayı engelleme ve câhiliyye ahlâkına geri dönüş tehlikesini giderme gayreti yatmaktadır.

İslâm’ın ilim ve amele dayalı kültür ve medeniyet tarihine rengini veren iki ana damar vardır: Kur’ân ve Sünnet.

Hz. Peygamber’in hadisleri, Türklerin müslüman olmasıyla birlikte ortaya konan ilk edebî eserlerden itibaren karşımıza çıkar. Yusuf Has Hâcib’in (v. 1070-) Kutadğu Bilig’i, Edip Ahmed Yüknekî’nin (v. 1100) Atebetü’l- Hakâyık’ı, Ahmed Yesevî’nin (v. 1166) Dîvân-ı Hikmet’i ve Rabguzî’nin (v. 1310) Kısas-ı Enbiyâ’sı, Türklere müslümanlığı ve İslâm peygamberini anlatan ilk eserler sayılır.

Aşağıdaki atasözleri hadislere örnek verilebilir

Abdullah b. Abbâs (r.a.)’ın rivayet ettiğine göre, bir keresinde şöyle buyurmuşlardır: “Allah katında müslümanların rahmete en uzak olanı şu üç gruptur: Harem bölgesinde haksızlık yapıp masiyet işleyen (mülhid); İslâm döneminde câhiliyye yol ve âdetlerini/sünnetini arayan (mübtağ) ve haksız yere kanını dökmek için masum bir insanın peşini kovalayan (muttalıb)