HADİS - Deneme Sınavı - 8

Allah Resûlü’nün etrafında halkalanmış ilk kutlu nesil sahâbe-i kirâm bilgi edinmekle
bu bilgiyi uygulamak arasında hiçbir ayırım gözetmemiştir. Bu hususa dair pek
çok delil, onların Allah Teâlâ’nın çizdiği istikâmet yolunun (hedy) ancak bir cemiyet
içerisinde ve öğrenme, anlama, taşıma ve sürdürme sürecinin eş zamanlı algılanmasıyla
mümkün kılınacağı kanaatinde olduğunu ortaya koymaktadır

Diğer bir deyişle, âlimler arasındaki ihtilâf; burada
ihtisâben (sevap elde etme düşüncesiyle) ve ittibâen (Hz. Peygamber’e uymak suretiyle) mola verip, namaz kılmanın değeri değil, fiilin bağlayıcılığı ve hac fiillerinden birisi addedilmesi
etrafındadır

Sahâbe arasında bazı fiillerin sünnet kabul edilip edilmeyeceği noktasındaki ihtilâflara
bu cihetten bakılarak, ihtilâfa meşrep farklılığından daha fazla bir anlam yüklememek gereklidir.
Bilhassa modern dönemde yapıldığı üzere sahâbe arasında birbirlerinin rağmına
bir tercihten ziyade, hadis kaynaklarını tetkik ederken bütüncül bir yaklaşım sergilemek
daha isabetli görünmektedir

Sözlükte, takip edilen yol ve davranış tarzı anlamına gelen sünnet; hadis âlimlerinin ıstılahında, risâlet öncesi dönem de dâhil olmak üzere Hz. Peygamber’in (s.a.v.) söz, fiil ve davranışları ile yaratılış ve ahlâkî özelliklerini ifade eder. Sünnete ilişkin farklı tanımlar verilmekle birlikte, tüm tanımların ortak noktası sünnetin mutlak olarak, diğer bir deyişle herhangi bir sınırlamaya (takyîde) gitmeksizin kullanıldığında Hz. Peygamber’in (s.a.v.) söz, fiil ve takrirleri yerine kullanılması ve takip edilen bir yol, usûl vasfını taşımasıdır. Doğru cevap D'dir.

Sünnetin/hadislerin nasıl anlaşılması gerektiği özellikle sahâbe ve tâbiîn uygulamaları tetkik edilerek öğrenilmelidir. Hz. Peygamber’e (s.a.v.) mü’min olarak mülâki olan ve imân üzere ölen ilk nesli teşkil eden sahâbe, Allah Resûlü’nün sünnetinin muhafaza edilip sonraki nesillere ulaşmasında ilk halka olması itibariyle en önemli görevi üstlenmiş, hadisleri ezberleyerek, yazarak ve uygulayarak muhafaza etmişlerdir. Özellikle, birçoğunun, fetihlerle birlikte temelleri atılmış emsâra yani büyük şehirlere giderek, ilim halkaları kurmaları, Hz. Peygamber’in (s.a.v.) sünnetinin Arap yarımadasının dışına da yayılmasını, bu suretle sünnetin İslâm dünyasının kültür birliğinin teminatı hâline gelmesini sağlamıştır. Doğru cevap B'dir.

Muksirûn yani binden fazla hadis rivâyet eden yedi sahâbe, rivâyet ettikleri hadis sayısına göre: Ebû Hüreyre, Abdullâh b. Ömer, Enes b. Mâlik, Hz. Âişe, Abdullah b. Abbâs, Câbir b. Abdillâh, Ebû Sa‘îd el-Hudrî r.anhümdür. Doğru cevap E'dir.

Sahâbe arasında sünnetin uygulanması esnasında görülen farklı tercihlerin Allah Resûlü’nün fiillerinin kabul edilip edilmemesi ve birbirlerine aykırı görüş ve uygulama içinde olmaları bağlamında değil, sahâbe-i kirâmın aralarındaki meşrep farklılıklarından kaynaklandığı unutulmamalıdır. Doğru cevap A'dır.

Hadis kaynaklarında yer verilen rivâyetler, ashâbın sünneti, başka herkesin -bu kişi bir diğer sahâbî veya devlet adamı dahi olsa - sözü ve uygulaması karşısında tercih ettiğini göstermektedir. Sahâbe ve sonraki nesiller tarafından sıklıkla dile getirilen “Ben sana hadis rivâyet ediyorum, sen ise kendi fikrini söylüyorsun” manasındaki ifadeler, ilk nesillerin gözünde sünnetin tayin ediciliğinin (normatiflik) bir delili olarak kabul edilmelidir. A, B ve D seçeneklerinde de benzer ifadeler vardır. C'de ise böyle bir mantık yoktur. Doğru cevap C'dir.

Hz. Peygamber’in ümmeti üzerindeki etkisi ve sünnetinin ferd ve toplumu inşa edici özelliği fark edilmediği, diğer bir deyişle Hz. Peygamber ve sahâbe arasındaki irtibatın mahiyeti iyice kavranmadığı takdirde tevâtür kavramını anlamak mümkün olmayacaktır. Nitekim söz konusu irtibatı fark edemeyen/etmeyen müsteşrikler, Hz. Peygamber’in sünneti ile toplumun sünnetini birbirinden tefrîk etme hatasına düştükleri için sünnet teriminin Hz. Peygamber’den başkaları için veya ümmetin geneli için kullanıldığı durumları izah etmekte güçlük çekmişler, buna bağlı olarak da İslâm hukukunun gelişimi konusunda Müslümanlardan tamamen farklı neticelere ulaşmışlardır. Doğru cevap E'dir.

Allah Resûlü’nün etrafında halkalanmış ilk kutlu nesil sahâbe-i kirâm bilgi edinmekle bu bilgiyi uygulamak arasında hiçbir ayırım gözetmemiştir. Bu hususa dair pek çok delil, onların Allah Teâlâ’nın çizdiği istikâmet yolunun (hedy) ancak bir cemiyet içerisinde ve öğrenme, anlama, taşıma ve sürdürme sürecinin eş zamanlı algılanmasıyla mümkün kılınacağı kanaatinde olduğunu ortaya koymaktadır. Doğru cevap D'dir.

Hadisin en âlî isnâdı, hadisin geçtiği en erken kaynak olan Ebû Dâvûd et-Tayâlisî’nin Müsned’indeki rubâ‘î (dörtlü) isnaddır. Doğru cevap C'dir.

Süneni hüdâ ile ilgili ifadeler Kütüb-i sitte’de ve erken dönem kaynakların hepsinin rivâyetlerinde yer almakta, sünneti terk edenin dalâlete düşeceği ile ilgili ibare ise Sahîh-i Müslim ve İbn Ebî Şeybe’nin Müsned’indeki muhtasar rivâyetlerle, Ahmed b. Hanbel’de geçen üçüncü rivâyette bulunmamaktadır. Ebû Dâvûd’daki rivâyette ise sünneti terk edenin diğer tarîklerdeki gibi dalâlete değil, küfre düşeceği bildirilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Hadisten Öğrendiklerimiz

 Sünnete ittibâ edilmelidir. Sünnetin terki kişiyi dalalete düşmeye götürür ve yavaş yavaş dinden uzaklaşmasına sebebiyet verir.

 Yüce Allah'ın teşrîi ve Resulullah'ın (s.a.v.) sünneti arasında kopmaz bir bağ/rabıta mevcuttur.

 Cemaate devam etme hem Yüce Allah'ın emri hem de Resulullah'ın sünneti ile hidayet yolu olarak beyan edilmiştir. Hastalık hâlinde dahi cemaate devam konusunda hassasiyet göstermek gerekmektedir.

 Cemaati terk eden kişiye münafık ithamında bulunulmamakla birlikte, cemaati terk münafıkların özelikleri arasındadır.

Sevaplar günahlara kefaret olu, yapılan güzel davranışların karşılığında kişinin  Yüce Allah’ın katındaki derecesi yükselir.

İslam toplumunu şekillendiren sünnetlerin birer birer terki, zaman içinde sünnetinin tümümün terkine kapı aralayabilir. Dolayısıyla, hangi sebeple olursa olsun hiçbir sünneti önemsiz görüp terk etmemek gerekir.

 Sünnet kaynağı vahiy olan, Allah Reulü tarafından şekillendirilmiş davranış modeli demek olup, ilk nesil mü’minler bu davranış modelini topyekûn sürdürme konusunda ciddi emek sarf etmişlerdir.

Doğru cevap A'dır.

Kur’ân-ı Kerîm’de sünnetin dindeki yeri kesin biçimde ifade edilmiş olmasına rağmen sahîh rivayetlerden hareketle de aynı hususa işaret etmek iki temel kaynak arasındaki birlikteliği ortaya koyması açısından önem taşımaktadır. Ayrıca, hadisler ilgili âyetlerin bir tefsiri, açıklaması, te’yidi ve te’kidi anlamına gelmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Sözlükte, takip edilen yol ve davranış tarzı anlamına gelen sünnet; hadis âlimlerinin ıstılahında, risâlet öncesi dönem de dâhil olmak üzere Hz. Peygamber’in (s.a.v.) söz, fiil ve davranışları ile yaratılış ve ahlâkî özelliklerini ifade eder. Sünnete ilişkin farklı tanımlar verilmekle birlikte, tüm tanımların ortak noktası sünnetin mutlak olarak, diğer bir deyişle herhangi bir sınırlamaya (takyîde) gitmeksizin kullanıldığında Hz. Peygamber’in (s.a.v.) söz, fiil ve takrirleri yerine kullanılması ve takip edilen bir yol, usûl vasfını taşımasıdır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Hz. Peygamber’e (s.a.v.) mü’min olarak mülâki olan ve imân üzere ölen ilk nesli teşkil eden sahâbe, Allah Resûlü’nün sünnetinin muhafaza edilip sonraki nesillere ulaşmasında ilk halka olması itibariyle en önemli görevi üstlenmiş, hadisleri ezberleyerek, yazarak ve uygulayarak muhafaza etmişlerdir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Tâbi‘ûn yani sahâbeye mü’min olarak mülâki olan müteakip nesil, sünneti bizzat kaynağından alan sahâbenin ilim halkarında yetişmiş, böylece sünnetin ilk nesilden itibaren kesintisiz aktarımı mümkün olmuştur. Doğru cevap D seçeneğidir.

Hadis tarihini konu edinen kitapların, sahâbenin hadis uğruna yaptığı ve sonraki nesilde sistemleşen, hadis ıstılahındaki adı ile “er-rıhle fî talebi’l-hadîs/hadis uğruna yapılan seyahatler”e özel bir bölüm tahsîs ettiği görülür. Sahâbenin söz konusu yolculukları, hadislerin İslâm coğrafyasının muhtelif kısımlarına ulaşması ve bu bölgelerde ilim geleneklerinin teşekkülü açısından hayatî bir rol oynamıştır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Hz. Peygamber bir hadisinde cemaate imam olacak kişileri tercihte dikkat edilecek ilkeleri açıklarken, "Cemaate, Kur’ân’ı en iyi okuyan imam olur. Şayet bu konuda müsâvî/birbirine denk durumda iseler, sünneti en iyi bilenleri imam olur." buyurmuş, böylece ilk nesilden itibaren Müslümanların arasında sünneti bilenlerin mevcudiyetini hatta bu konuda sahâbe arasında derece farklılığının olabileceğini de göstermiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Hz. Peygamber’in (s.a.v.) sünneti en iyi bilenleri takdiminin yanı sıra Medîne’nin dışından gelen ve kendilerine dini öğretecek kişilerin gönderilmesini talep eden Müslümanların da sünneti bilenlere öncelik verdiği anlaşılmaktadır. Nitekim Yemen’den gelen henüz İslâm’la yeni müşerref olmuş bir grup Hz. Peygamber’den kendilerine sünneti ve İslâm’ı öğretecek birisini göndermesini istemişler, Efendimiz de “ümmetiminin eminidir” diyerek Ebû ‘Ubeyde b. el-Cerrâh’ı işaret etmiştir. Doğru cevap B seçeneğidir.